Açığa imzanın kötüye kullanılması
Madde 209- (1) Belirli bir tarzda doldurulup kullanılmak üzere kendisine teslim olunan imzalı ve kısmen veya tamamen boş bir kağıdı, verilme nedeninden farklı bir şekilde dolduran kişi, şikayet üzerine, üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) İmzalı ve kısmen veya tamamen boş bir kağıdı hukuka aykırı olarak ele geçirip veya elde bulundurup da hukuki sonuç doğuracak şekilde dolduran kişi, belgede sahtecilik hükümlerine göre cezalandırılır.
Açığa İmzanın Kötüye Kullanılması (TCK m. 209) ve Hukuki Değerlendirmesi
Giriş
Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 209. maddesi, açığa imzanın kötüye kullanılması suçunu düzenlemektedir. Bu suç, imzalı ve kısmen veya tamamen boş belgelerin, sahibinin iradesine aykırı şekilde doldurulması veya hukuka aykırı olarak ele geçirilmesi ve kullanılmasını cezalandırmayı amaçlamaktadır. Maddede iki ayrı fıkra ile farklı suç tipleri öngörülmüş olup, her birinin unsurları, cezai yaptırımları ve ispat yöntemleri farklıdır. Bu makalede, TCK 209’un kapsamı, suçun unsurları, mağdur ve şüpheli/sanık açısından hukuki öneriler ile Yargıtay içtihatları çerçevesinde detaylı bir inceleme yapılacaktır.
TCK m. 209’un Kapsamı ve Düzenlenen Suç Tipleri
1. Birinci Fıkra: Verilme Amacına Aykırı Doldurma
TCK 209/1, belirli bir tarzda doldurulup kullanılmak üzere teslim edilmiş imzalı ve boş kağıdın, sahibinin amacına aykırı olarak doldurulmasını suç olarak düzenler. Maddenin gerekçesinde de belirtildiği üzere, failin elindeki boş kağıdı, teslim nedenine uygun olmayan şekilde kullanması cezayı gerektirir.
Ceza: Şikayet üzerine üç aydan bir yıla kadar hapis cezası.
Örnek: Bir kişi, maaş bordrosu veya sözleşme taslağı olarak kendisine verilen imzalı boş kağıdı, sahibinin bilgisi ve rızası dışında başka bir sözleşmeye veya taahhüde dönüştürürse bu fıkra kapsamında cezalandırılır.
2. İkinci Fıkra: Hukuka Aykırı Ele Geçirme veya Bulundurma
TCK 209/2, imzalı ve boş kağıdın hukuka aykırı olarak ele geçirilmesi veya elde bulundurulması ve bunun sonucunda hukuki sonuç doğuracak şekilde kullanılması hâlini düzenler. Burada failin kağıdı iradesine aykırı olarak elinde bulundurması veya çalma, dolandırma gibi hukuka aykırı yollarla ele geçirmesi gerekir.
Ceza: Belgede sahtecilik hükümlerine göre cezalandırılır. Bu, failin suçun niteliğine göre ağırlaştırılmış cezalarla karşı karşıya kalabileceğini gösterir.
Örnek: Başkasına ait imzalı boş senedi çalarak veya dolandırıcılık yoluyla ele geçirip hukuki işlem yapmak.
Suçun Unsurları ve İspat Yöntemleri
1. Maddi Unsurlar
- Hareket: Boş kağıdın doldurulması veya elde bulundurulması.
- Netice: Hukuka aykırı olarak kağıdın kullanılabilir hâle gelmesi.
- Nedensellik Bağı: Hareket ile hukuki netice arasında illiyet bağı olmalıdır.
2. Manevi Unsurlar
- Failin, kağıdı bilerek ve isteyerek, sahibinin iradesine aykırı şekilde doldurma veya kullanma kastına sahip olması gerekir.
3. İspat Yöntemleri
- 209/1 Fıkra: Eylem, temel olarak senetle ispat gerektirir. Tanık beyanı genellikle yeterli değildir.
- 209/2 Fıkra: Her türlü kanıtla ispatlanabilir. Fiziki deliller, elektronik kayıtlar, tanık ifadeleri ve bilirkişi raporları değerlendirilebilir.
“Açığa imzanın kötüye kullanılması” suçunu düzenleyen 209. maddesinde, “(1) Belirli bir tarzda doldurulup kullanılmak üzere kendisine teslim olunan imzalı ve kısmen veya tamamen boş bir kağıdı, verilme nedeninden farklı bir şekilde dolduran kişi, şikayet üzerine, üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. / (2) İmzalı ve kısmen veya tamamen boş bir kağıdı hukuka aykırı olarak ele geçirip veya elde bulundurup da hukuki sonuç doğuracak şekilde dolduran kişi, belgede sahtecilik hükümlerine göre cezalandırılır.” hükmü öngörülmektedir.
Madde gerekçesinde de açıklandığı üzere, birinci fıkrada, belirli bir tarzda doldurulup kullanılması için verilmiş boş bir kağıdın, teslim edenin isteğine ve imzalı boş kağıdı veriş nedenine aykırı olarak dolduran kimse cezalandırılmaktadır.
İkinci fıkrada ise, imzalı ve kısmen veya tamamen boş bir kağıdın, faile iradi olarak verilmemesi ya da verilse dahi failin bu kağıdı iradeye aykırı biçimde elinde tutması gerekir. Boş kağıdın hukuka aykırı olarak ele geçirilmesi; çalma, dolandırma, gaspetme vb. hukuka aykırı davranışlar sonucu olabilir.
Boş kağıdı hukuka aykırı olarak elinde bulundurma; başlangıçta hukuka uygun biçimde boş kağıt imza sahibinden veya onun iradesiyle diğer bir kimseden alınsa dahi, sonradan kağıdın elde bulundurulmasını sağlayan hukuki neden ortadan kalktığı ve iadesi istenildiği halde geri verilmemesi gibi hallerde söz konusu olabilir.
“İmzalı ve yazısız bir kağıda sahibinin zararına olarak hukukça hükmü haiz bir muamele yazıldığı veya yazdırıldığı iddiasıyla 765 sayılı TCK’nın 509. maddesine dayanılarak şikâyet üzerine açılan ceza davasında, sanığa yüklenen eylemin HUMK’nın cevaz verdiği ayrık durumlar dışında tanıkla ispatı olanaksızdır” ilkesini benimseyen, 24.03.1989 gün ve 1989/1 esas, 1989/2 karar sayılı İçtihadı Birleştirme Kararı ile Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun, “Senetle ispat zorunluluğunun istisnaları” konu başlıklı, 203. maddesinin, 1. fıkrasının, (ç) bendinde öngörülen, “Hukuki işlemlerde irade bozukluğu ile aşırı yararlanma iddiaları”nın, tanıkla dinlenebileceğine ilişkin hüküm birlikte değerlendirildiğinde, TCK’nın 209. maddesinin 1. fıkrasında öngörülen suçun ispatı ancak senetle olanaklı iken, 2. fıkrasında öngörülen suç, her türlü kanıtla ispatlanabilir.
Şüpheli/Sanık Açısından Hukuki Öneriler
- Hemen avukat desteği alın: Suçlamalar ciddi hapis cezası öngördüğünden, ceza avukatı sürecin başından itibaren rehberlik etmelidir.
- Belgeleri koruma ve delil sunma: Suçlamaya konu belgelerin mevcudiyeti ve kullanım amacı hakkında doğru bilgi sunulmalıdır.
- İfade hakkının bilinçli kullanımı: Soruşturma aşamasında, yanlış veya eksik beyanda bulunmamak için hukuki danışmanlık şarttır.
Mağdur/Zarar Gören Açısından Hukuki Öneriler
- Şikayet hakkı: TCK 209/1 fıkrasındaki suç, şikâyet üzerine soruşturulur. Mağdurun hızlı şekilde şikâyette bulunması önemlidir.
- Delil toplama: Kağıdın teslim edildiğini, imzanın sahibine ait olduğunu ve irade dışı doldurulduğunu kanıtlayacak belgeler ve yazışmalar korunmalıdır.
- Uzman ceza avukatına başvuru: Hem soruşturma süreci hem de dava aşamasında hak kaybı yaşamamak için profesyonel destek gereklidir.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Soru 1: Boş kağıdı yanlışlıkla doldurmak suç mu?
Cevap: Failin kastı yoksa suç oluşmaz. Suçun gerçekleşmesi için kağıdın sahibinin iradesine aykırı biçimde doldurulması gerekir.
Soru 2: 209/2 fıkrası için mutlaka çalma mı olmalı?
Cevap: Hayır, hukuka aykırı her türlü ele geçirme veya bulundurma yeterlidir. Dolandırıcılık, gaspet veya iradeye aykırı elinde tutma da kapsanır.
Soru 3: Suçun cezası nasıl belirlenir?
Cevap: 209/1 fıkrasında şikâyet şartına bağlı üç aydan bir yıla kadar hapis cezası, 209/2 fıkrasında ise sahtecilik hükümleri uygulanır.
Sonuç
TCK 209, imzalı boş belgelerin kötüye kullanımını hem failin kastı hem de hukuka aykırı eylemi bakımından ayrıntılı olarak düzenler. Maddede öngörülen iki fıkra, suçun işlenme biçimine ve ele geçirilme yöntemine göre farklı cezalar öngörmektedir. Mağdur ve şüpheli/sanık açısından uzman ceza avukatı desteği almak, hak kaybı yaşanmaması açısından kritik öneme sahiptir. Ayrıca, suçun ispatı ve delil toplama sürecinde dikkatli ve hukuka uygun davranmak gerekir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.