Suçta tekerrür ve özel tehlikeli suçlular
Madde 58- (1) Önceden işlenen suçtan dolayı verilen hüküm kesinleştikten sonra yeni bir suçun işlenmesi halinde, tekerrür hükümleri uygulanır. Bunun için cezanın infaz edilmiş olması gerekmez.
(2) Tekerrür hükümleri, önceden işlenen suçtan dolayı;
a) Beş yıldan fazla süreyle hapis cezasına mahkûmiyet halinde, bu cezanın infaz edildiği tarihten itibaren beş yıl,
b) Beş yıl veya daha az süreli hapis ya da adlî para cezasına mahkûmiyet halinde, bu cezanın infaz edildiği tarihten itibaren üç yıl,
geçtikten sonra işlenen suçlar dolayısıyla uygulanmaz.
(3) Tekerrür halinde, sonraki suça ilişkin kanun maddesinde seçimlik olarak hapis cezası ile adlî para cezası öngörülmüşse, hapis cezasına hükmolunur.
(4) Kasıtlı suçlarla taksirli suçlar ve sırf askerî suçlarla diğer suçlar arasında tekerrür hükümleri uygulanmaz. Kasten öldürme, kasten yaralama, yağma, dolandırıcılık, uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti ile parada veya kıymetli damgada sahtecilik suçları hariç olmak üzere; yabancı ülke mahkemelerinden verilen hükümler tekerrüre esas olmaz.
(5) Fiili işlediği sırada onsekiz yaşını doldurmamış olan kişilerin işlediği suçlar dolayısıyla tekerrür hükümleri uygulanmaz.
(6) Tekerrür halinde hükmolunan ceza, mükerrirlere özgü infaz rejimine göre çektirilir. Ayrıca, mükerrir hakkında cezanın infazından sonra denetimli serbestlik tedbiri uygulanır.
(7) Mahkûmiyet kararında, hükümlü hakkında mükerrirlere özgü infaz rejiminin ve cezanın infazından sonra denetimli serbestlik tedbirinin uygulanacağı belirtilir.
(8) Mükerrirlerin mahkûm olduğu cezanın infazı ile denetimli serbestlik tedbirinin uygulanması, kanunda gösterilen şekilde yapılır.
(9) Mükerrirlere özgü infaz rejiminin ve cezanın infazından sonra denetimli serbestlik tedbirinin, itiyadi suçlu, suçu meslek edinen kişi veya örgüt mensubu suçlu hakkında da uygulanmasına hükmedilir.
GEREKÇE:
Kişinin daha önce işlediği suç nedeniyle belli bir cezaya mahkûm edilmiş olmasına rağmen suç işlemede gösterdiği kararlılıkla toplum açısından tehlikeliliğini ifade eden tekerrür, kişi hakkında hükmolunan cezanın infazı sırasında dikkate alınacak bir neden ve hatta, infazdan sonra denetimli serbestlik tedbiri uygulanmasının nedeni olarak görülmüştür. Bu nedenle, tekerrür dolayısıyla kişinin cezasında artırma yapan sistemden vazgeçilmiştir.
Tekerrür hükümlerinin uygulanabilmesi için, önceki mahkûmiyetin infaz edilmiş olması gerekmemekle birlikte; tekerrüre ilişkin sürelerin işlemeye başlaması bakımından önceki mahkûmiyetin infaz edilmiş olması aranmış ve böylece Tasarıdan farklı bir düzenleme yapılmıştır.
Ayrıca, Tasarıya göre yapılan değişiklikle, yabancı mahkeme kararlarının tekerrüre etki alanı genişletilmiştir.
Maddenin son fıkrasında mükerrirlere özgü infaz rejiminin ve cezanın infazından sonra denetimli serbestlik tedbirinin, itiyadi suçlu, suçu meslek edinen kişi veya örgüt mensubu suçlu hakkında da uygulanabileceği öngörülmüştür.
Maddenin 765 sayılı TÜRK CEZA KANUNU’ndaki karşılığı
Cürümde tekerrür
Madde 81 – (Değişik: 11/6/1936 – 3038/1 md.)
Bir kimse beş seneden ziyade müdetdle bir mahkûmiyete uğradıktan sonra cezasını çektiği veya ceza düştüğü tarihten itibaren on sene ve diğer cezalarda beş sene içinde başka bir suç daha işlerse yeni suça verilecek ceza altıda bire kadar artırılır.
Yeni suç evvelki mahkÜmiyete sebep olan suç cinsinden ise hükmedilecek ceza altıda birden üçte bire kadar artırılır.
İkinci suç için tayin edilecek cezaya tekerrürden dolayı zammı lazımgelen miktar, hiç bir suretle evvelki suç için hükmedilmiş olan cezaların en ağırından ziyade olarak tayin olunamaz.
Evvelki veya sonraki suçlardan biri para cezası veya sürgün ve diğeri başka bir ceza olduğu takdirde tekerrürden dolayı yapılacak zam miktarının tayininde 19 uncu veya 40 ıncı maddelerde yazılı nisbet kaideleri tatbik olunur.
Madde 82 – (Değişik: 11/6/1936 – 3038/1 md.)
Müebbed ağır hapis cezasına mahküm olan kimse diğer bir veya bir kaç cürüm işlediği takdirde mahkümun geceli gündüzlü bir hücrede yalnız bırakılması müddeti eğer sonraki cürmü veya cürümleri muvakkat ağır hapis cezasını müstelzim ise bu cezanın veya bu cezalar mecmuunun sekizde birine, hapis cezasını müstelzim ise onda birine müsavi bir müddet uzatılır.
Ancak ilave edilecek hücre müdeti ağır hapislerde üç seneden, hapiste iki seneden fazla olamaz.
(Değişik: 21/11/1990 – 3679/5 md.) Sonraki cürümden dolayı da mahküma müebbet ağır hapis cezası tayin olunmuşsa ilave edilecek hücre müddeti altı aydan az, üç yıldan fazla olamaz.
(Ek: 14/7/2004 – 5218/1 md.) Yukarıdaki fıkralarda belirtilen hükümler, ağırlaştırılmış müebbet ağır hapis cezasına mahkûmiyet durumunda iki kat olarak uygulanır.
Madde 84 – (Değişik: 11/6/1936 – 3038/1 md.)
Tekerrür halinde hükmedilecek ağır para cezasının 19 uncu maddeye göre hapse çevrilmesi halinde hapis müddeti beş seneyi geçemez.
Madde 86 – Aynı maddei kanuniyeye tetabuk eden veya kanunun bir faslında münderiç bulunan cürümlerden başka:
1 – Devletin emniyeti aleyhine işlenilen cürümler,
2 – Resmi memurlar tarafından memuriyetlerine ait vazifelerin ihlali veya memuriyetin suistimali suretiyle işlenilen cürümler,
3 – Siyasi veya dini hürriyetlere müteallik cürümlerle dini memurların vazifeleri esnasında yaptıkları suistimalat,
4 – İcra ettikleri vazifeden dolayı hükkam ile memurlar ve devlet idaresi ve ammenin nizamı alayhine irtikap olunan cürümler,
5 – Cürüm tasnii ve iftira ve yalan şehadet ve yalan yere yemin ve avkatlarla dava vekillerinin vazifelerini suiistimal cürümleri,
6 – Ammenin selameti aleyhinde işlenilen cürümler,
7 – Sekizinci bapta münderiç cürümler,
8 – Şahıslar aleyhindeki cürümlere mahsus babın birinci ve ikinci fasıllarında münderiç cürümler,
9 – Hırsızlık, yağma ve garet ve ifşayı sır tehdidiyle temini menfaat ve dolandırıcılık ve emniyeti suiistimal ve eşyayı cürmiyeyi satın almak ve saklamak ve hileli iflas maddelerinde ve üçüncü babın dokuzuncu faslının son maddesiyle onuncu faslının 276 ncı maddesinde ve on birinci faslında ve altıncı babın birinci faslının ilk beş maddesinde ve beşinci faslında ve yedinci babın üçüncü faslının ilk beş maddesiyle son maddesinde muharrer bilcümle cürümler,
Bir cinsten addolunur.
Madde 87 – (Değişik: 9/7/1953 – 6123/1 md.)
Geçen maddelerin tatbikatında:
1) Kabahat fiilinden dolayı sadır olan hükümler bir cürüm vukuunda ve cürme mütaallik hükümler kabahat vukuunda;
2) Tedbirsizlik ve dikkatsizlik ve meslek va sanatın icrası hususunda tecrübesizlik ve emirlerle nizamlara riayetsizlik neticesi olarak işlenen cürümler diğer cürümler mukabilinde ve sair cürümler bunlar mukabilinde;
3) Sırf askeri cürümler hakkında sadır olan hükümler;
4) Bu kanunun 6 ncı babının birinci faslındaki 316, 317, 318, 319, 320, 324 ve 331 inci maddeleriyle ikinci faslındaki 332 ve 333 üncü ve 7 nci babın 3 üncü faslındaki 403 ve 404 üncü maddelerde yazılı hususlardan dolayı verilen hükümler müstesna olmak üzere yabancı memleket mahkemelerinden verilen hükümler; tekerrüre esas olamaz.
Madde 88 – Tekerrür hükümlerinin tatbikında diğer bir cezadan kalbolunmuş olan ceza asıl ceza addolunur.
AÇIKLAMALAR
TCK’nın 58. Maddesi Kapsamında Tekerrür Hükmü: Güncel Mevzuat ve Yargıtay Kararları Işığında Ayrıntılı Akademik İnceleme
765 Sayılı ve 5237 Sayılı TCK Tekerrür Hükümlerinin Karşılaştırılması
I. Giriş
Ceza hukukunun temel prensiplerinden biri, suç işleyen failin geçmişteki suçlarının, sonraki suçlarına etkisinin değerlendirilmesidir. Bu kapsamda, tekerrür müessesesi; suçun tekrar işlenmesi durumunda ceza uygulamasını etkileyen önemli bir mekanizmadır. Türkiye ceza hukukunda tekerrür, 765 sayılı Türk Ceza Kanunu (TCK) ile 5237 sayılı TCK arasında önemli yapısal değişikliklere uğramıştır. Bu makalede, TCK’nın 58. maddesi kapsamında tekerrür hükmü güncel mevzuat ve Yargıtay kararları ışığında ayrıntılı olarak ele alınacak ve 765 sayılı TCK ile 5237 sayılı TCK tekerrür hükümleri karşılaştırmalı şekilde incelenecektir.
II. Tekerrürün Kavramsal ve Hukuki Temelleri
Tekerrür, failin önceki suçlarının hukuki sonuçlarının sonraki suçlarda da etkili olmasını sağlayan ceza hukukuna özgü bir kurumdur. Ceza hukukundaki amacı, suç işleyenin sorumluluğunu ve topluma verdiği zararı doğru ölçmek ve adil ceza uygulaması yapmaktır. Tekerrür, cezaların ağırlığını artırmak suretiyle hem cezai adaletin sağlanmasına hem de suçun caydırıcılığının artırılmasına hizmet eder.
III. 765 Sayılı TCK’da Tekerrür Hükmü
A. Hukuki Niteliği
765 sayılı TCK’nın 43. maddesinde düzenlenen tekerrür, ceza artırımı şeklinde uygulanan bir kurumdur. Failin daha önce kesinleşmiş mahkumiyetleri göz önünde bulundurularak yeni suç için verilecek ceza artırılır.
B. Tekerrür Süreleri
- Genel tekerrür süresi 5 yıl olarak belirlenmişti.
- Özel tekerrür süreleri ise bazı ağır suçlar için 10 yıl gibi daha uzun tutulmuştu.
C. Ceza Artırımı ve Uygulama
Tekerrür, mahkemeye ceza tayininde artırım yapma yetkisi vererek cezaların katlanmasını veya artırılmasını sağlar. Bu uygulama, suç işleyen kişinin daha ağır bir yaptırımla karşılaşması anlamına gelir.
D. Kesinleşme Şartı
Tekerrürün uygulanabilmesi için önceki mahkumiyet kararının kesinleşmiş olması şarttır. Kesinleşme, temyiz ve itiraz süreçlerinin tamamlanması anlamına gelir.
IV. 5237 Sayılı TCK’da Tekerrür Hükmü (58. Madde)
A. Temel Farklılık: Ceza Artırımı Yerine İnfazda Farklılaştırma
5237 sayılı TCK’nın 58. maddesi, tekerrürü ceza artırımı olarak değil, infazda farklılaştırılmış güvenlik tedbiri olarak düzenlemiştir. Bu, failin infaz sürecinde daha sıkı ve farklı tedbirlerin uygulanmasını sağlar, ancak mahkeme ceza artırımı yapmaz.
B. Süreler ve Tekerrür Türlerinin Yeniden Düzenlenmesi
- Genel tekerrür süresi 5 yıl olarak korunmuştur.
- Özel tekerrür türü kaldırılarak süre 3 yıla indirilmiş ve böylece süreler sadeleştirilmiştir.
C. Mükerrirlerin İnfaz Rejimi
Mükerrirler, yani birden fazla kesinleşmiş mahkumiyeti olanlar, özel infaz rejimi kapsamında değerlendirilir. Bu, infaz sürecinde daha sıkı denetim ve tedbirlerin uygulanması anlamına gelir.
D. Kesinleşme ve Sürelerin İşleyişi
Önceki hükmün kesinleşmesi şartı devam eder. Ayrıca, tekerrür süresinin hesaplanması daha net hale getirilmiştir.
V. 765 Sayılı ve 5237 Sayılı TCK Tekerrür Hükümlerinin Ayrıntılı Karşılaştırması
| Özellik | 765 Sayılı TCK | 5237 Sayılı TCK |
| Tekerrürün Hukuki Niteliği | Ceza artırımı | İnfaz rejiminde farklılaştırma (güvenlik tedbiri) |
| Tekerrür Süreleri | Genel: 5 yıl Özel: 10 yıl | Genel: 5 yıl Özel kaldırıldı, 3 yıl süre getirildi |
| Ceza Artırımı | Mahkemeye ceza artırımı yetkisi verilmiş | Mahkeme ceza artırımı yapamaz, infazda farklılaştırma uygulanır |
| Kesinleşme Şartı | Önceki mahkûmiyet kesinleşmeli | Önceki mahkûmiyet kesinleşmeli |
| Tekerrür Sürelerinin Hesaplanması | Kesinleşme tarihinden itibaren | Kesinleşme tarihinden itibaren, süreler kısaltılmış ve sadeleştirilmiş |
| Mükerrirlerin İnfaz Rejimi | Düzenlenmemiş veya sınırlı | Özel infaz rejimi ve denetimli serbestlik zorunluluğu getirilmiş |
| Uygulama Alanı | Tekerrür ceza tayininde uygulanır | Tekerrür infaz safhasında dikkate alınır |
| Yargı Yetkisi | Mahkemeler ceza artırımı yapabilir | Mahkemeler ceza artırımı yapamaz |
VI. Yargıtay Kararları Işığında Tekerrürün Uygulaması
A. 765 Sayılı TCK Dönemi
Yargıtay kararları, tekerrürün ceza artırımı için temel şartları ve sınırlarını çizmiş, kesinleşmiş mahkumiyetlerin dikkate alınması gerektiğini vurgulamıştır. Mahkeme, tekerrür nedeniyle cezada artırıma gidebilir, ancak artırma orantılı ve ölçülü olmalıdır.
B. 5237 Sayılı TCK Dönemi
Yargıtay Ceza Genel Kurulu ve daire kararları, tekerrürün infaz rejimi kapsamında değerlendirilmesi gerektiğini, mahkemenin ceza artırımı yapamayacağını açıkça ifade etmiştir.
VII. Doktrinsel Görüşler ve Değerlendirme
A. 765 Sayılı TCK’nın Tekerrür Rejimi
- Avantajlar: Cezaların artırılması suretiyle suç işleyenin sorumluluğu artırılmış ve caydırıcılık sağlanmıştır.
- Dezavantajlar: Cezaların ağırlaştırılması ıslahı zorlaştırabilir, toplumsal yeniden kazanımı engelleyebilir.
B. 5237 Sayılı TCK’nın Tekerrür Rejimi
- Avantajlar: İnfazda farklılaştırma ve güvenlik tedbirleriyle failin ıslahı ve topluma yeniden kazandırılması hedeflenmiştir.
- Eleştiriler: Sürelerin kısalması uygulamada karışıklığa yol açabilir; ceza artırımı olmaması caydırıcılığı azaltabilir.
VIII. Sonuç
Türkiye ceza hukukunda tekerrür müessesesi, 765 sayılı TCK’dan 5237 sayılı TCK’ya geçerken önemli değişikliklere uğramıştır. Önceki sistemde ceza artırımı yoluyla uygulanan tekerrür, günümüzde infaz rejimi kapsamında güvenlik tedbiri şeklinde ele alınmaktadır. Bu dönüşüm, ceza hukukunun hem adalet hem de toplumsal ıslah fonksiyonuna uygun olarak düzenlenmiş olması bakımından anlamlıdır. Güncel Yargıtay kararları da bu anlayışı desteklemekte, uygulamada hukuki istikrarı sağlamaktadır. Ancak mevzuatta ve uygulamada yaşanabilecek belirsizliklerin giderilmesi için düzenleyici adımların atılması önemlidir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.