Dava zamanaşımı süresinin durması veya kesilmesi
Madde 67- (1) Soruşturma ve kovuşturma yapılmasının, izin veya karar alınması veya diğer bir mercide çözülmesi gereken bir meselenin sonucuna bağlı bulunduğu hallerde; izin veya kararın alınmasına veya meselenin çözümüne veya kanun gereğince hakkında kaçak olduğu hususunda karar verilmiş olan suç faili hakkında bu karar kaldırılıncaya kadar dava zamanaşımı durur.
(2) Bir suçla ilgili olarak;
a) Şüpheli veya sanıklardan birinin savcı huzurunda ifadesinin alınması veya sorguya çekilmesi,
b) Şüpheli veya sanıklardan biri hakkında tutuklama kararının verilmesi,
c) Suçla ilgili olarak iddianame düzenlenmesi,
d) Sanıklardan bir kısmı hakkında da olsa, mahkûmiyet kararı verilmesi,
halinde, dava zamanaşımı kesilir.
(3) Dava zamanaşımı kesildiğinde, zamanaşımı süresi yeniden işlemeye başlar. Dava zamanaşımını kesen birden fazla nedenin bulunması halinde, zamanaşımı süresi son kesme nedeninin gerçekleştiği tarihten itibaren yeniden işlemeye başlar.
(4) Kesilme halinde, zamanaşımı süresi ilgili suça ilişkin olarak Kanunda belirlenen sürenin en fazla yarısına kadar uzar.
GEREKÇE:
Tasarının ilgili madde metni içerik olarak muhafaza edilmiştir. Ancak, “kamu davasının açılması” ibaresi yerine, “soruşturma, kovuşturma yapılması, kamu davasının açılması” ifadesi benimsenmiş ve bu suretle uygulamada çıkan aksaklıkların giderilmesi amaçlanmıştır.
Maddenin 765 sayılı TÜRK CEZA KANUNU’ndaki karşılığı
Madde 104 – (Değişik: 11/6/1936 – 3038/1 md.)
Hukuku amme davasının müruru zamanı, mahkümiyet hükmü yakalama, tevkif, celb veya ihzar müzekkereleri, adli makamlar huzurunda maznunun sorguya çekilmesi, maznun hakkında son tahkikatın açılmasına dair olan karar veya C. müddeiumumisi tarafından mahkemeye yazılan iddianame ile kesilir.
Bu halde müruru zaman, kesilme gününden itibaren yeniden işlemeğe başlar. Eğer müruru zamanı kesen muameleler müteaddid ise müruru zaman bunların en sonuncusundan itibaren tekrar işlemeğe başlar. Ancak bu sebepler müruru zaman müddetini 102 nci maddede ayrı ayrı muayyen olan müddetlerin yarısının ilavesile baliğ olacağı müddetten fazla uzatamaz.
Madde 105 – (Değişik: 29/6/1938 – 3531/1 md.)
Kanunun bir seneden aşağı müruru zaman tayin ettiği hallerde her türlü usuli muamele müruru zamanı keser.
Ancak 103 üncü maddeye göre müruru zaman işlemeğe başladığı günden itibaren bir seneden aşağı müruru zamana tabi kabahat nevinden suçlarda bir sene içinde mahkümiyet kararı verilmemiş olursa hukuku amme davası müruru zamana uğrar.
Madde 106 – (Değişik: 11/6/1936 – 3038/1 md.)
Bir suçtan dolayı yapılan ve müruru zamanı kesen muameleler o suçlarda her ne suretle olursa olsun iştiraki olup da aleyhlerinde takibat veya tahkikat yapılmamış olan kimseler hakkında dahi müruru zamanı keser.
Madde 107 – Hukuku amme davasının ikamesi mezuniyet veya karar alınmasına yahut diğer bir mercide halli lazım gelen bir meselenin neticesine bağlı bulunduğu takdirde mezuniyet ve kararın alınmasına yahut meselenin halline kadar müruru zaman durur.
Madde 116 – (Değişik: 11/6/1936 – 3038/1 md.)
Gerek hukuku amme davasının ve gerek ceza hükümlerinin müruru zamanı 30 uncu madde mucibince hesap olunur.
AÇIKLAMALAR
Dava Zamanaşımı Engelleri: Türk Ceza Hukuku Kapsamında Teorik ve Uygulamalı Bir İnceleme
Özet
Ceza hukukunda dava zamanaşımı, kamu davasının belirli bir süre içinde açılmaması veya devam ettirilmemesi halinde düşmesini sağlayan bir kurumdur. Ancak, belirli hallerde bu sürelerin işlemesi durur veya sıfırlanarak yeniden başlar. Bu makalede, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’unun 67. maddesi başta olmak üzere ilgili mevzuat, yargı kararları ve doktrin ışığında zamanaşımını durduran ve kesen sebepler ayrıntılı şekilde incelenmektedir.
Anahtar Kelimeler: Dava zamanaşımı, zamanaşımın durması, zamanaşımın kesilmesi, TCK m.67, kamu davası, ceza muhakemesi
Giriş
Zamanaşımı, ceza adalet sisteminde hem bireyin hukuki güvenliğini hem de kamu düzenini dengeleyen çift yönlü bir kurumdur. Ceza davasının belirli bir süre içinde başlatılmaması veya yürütülmemesi durumunda devletin cezalandırma yetkisinin sona ermesi söz konusudur. Ancak, ceza muhakemesinde zamanaşımın işlemesini engelleyen bazı istisnai durumlar mevcuttur.
1. Zamanaşımın Durması
1.1. Hukuki Dayanak
TCK m.67/1’e göre, ceza davasının açılmasına veya sürdürülmesine hukuken engel oluşturan hallerin varlığında zamanaşımı süreleri durur. Engelin ortadan kalkmasıyla süre kaldığı yerden işlemeye devam eder.
1.2. Zamanaşımın Durmasına Sebep Olan Hallere Örnekler
| Durma Sebebi | Hukuki Dayanak | Açıklama |
| İdari izin süreçleri | 4483, 1136, 1512 sayılı Kanunlar | Soruşturma/kovuşturma için önce izin alınması gerekir |
| Dokunulmazlık | Anayasa m.83 | TBMM karararına kadar zamanaşımı durur |
| Ön mesele | TCK m.67/1 | Hukuki uyuşmazlık çözülene kadar süre işlemez |
| Kaçaklık durumu | CMK m.247 | Kaçaklık kararı kaldırılıncaya dek zamanaşımı durur |
| Uzlaştırma süreci | CMK m.253/21 | Uzlaştırma raporunun sunulmasına kadar süre durur |
| HAGB kararlıları | CMK m.231/8 | Denetim sürelerinde zamanaşımı işlemez |
| Kamu davasının ertelenmesi | CMK m.171/4 | Erteleme karınının kesinleşmesinden itibaren 5 yıl süreyle durur |
| Uyuşmazlık Mahkemesi başvurusu | 2247 sayılı Kanun m.18 | En fazla 6 ay süreyle zamanaşımı durur |
| Askerlik nedeniyle geri bırakma | 353 sayılı Kanun m.20 | Askerlik bitene kadar zamanaşımı süreleri işlemez |
1.3. Doktrinde Eleştiriler
Durma sürelerine ilişkin yasal sınır olmayışı, zamanaşımın sonsuz uzaması riskini doğurmakta, bu da bireyin hukuki güvenliği açısından sorun yaratmaktadır (Centel – Zafer – Çakmut, 2021, s.122).
2. Zamanaşımın Kesilmesi
2.1. Tanım ve Etkisi
TCK m.67/2’ye göre zamanaşımın kesilmesi, işlenmiş olan süreyi geçersiz kılar ve yeni süreyi başlatır. Kesme sebebi oluştuğundan itibaren zamanaşımı sıfırdan başlar.
2.2. Kesici Sebepler
- Şüphelinin C. Savcısı huzurunda ifade vermesi
- Sanığın mahkemece sorguya çekilmesi
- Hakkında iddianame düzenlenmesi
- Mahkemenin iddianameyi kabul etmesi
- Hüküm kurulması
2.3. Kesmenin Ortaklara Etkisi
TCK m.67/3’e göre kesici sebep, suça iştirak eden tüm sanıklar bakımından geçerlidir. Bu durum, özellikle birlikte suç i i\u015lenen dosyalarda önemlidir.
3. Sonuç
Dava zamanaşımının durması ve kesilmesi, ceza muhakemesinde hakkaniyet ve etkinlik dengesini sağlamaya yönelik olarak tasarlanmış kurumlardır. Ancak uygulamada bu kurumların yanlış yorumlanması, ya sanık lehine haksız zamanaşımı düşmesine ya da suçsuz kişilerin uzunca bir süre boyunca ceza tehdidi altında kalmasına neden olabilmektedir. Bu nedenle, süz konusu kurumların doktrinsel çerçevede netleştirilmesi ve uygulamada birliğin sağlanması önem arz etmektedir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.