İnsanlığa karşı suçlar
Madde 77- (1) Aşağıdaki fiillerin, siyasal, felsefi, ırki veya dini saiklerle toplumun bir kesimine karşı bir plan doğrultusunda sistemli olarak işlenmesi, insanlığa karşı suç oluşturur:
a) Kasten öldürme.
b) Kasten yaralama.
c) İşkence, eziyet veya köleleştirme.
d) Kişi hürriyetinden yoksun kılma.
e) Bilimsel deneylere tabi kılma.
f) Cinsel saldırıda bulunma, çocukların cinsel istismarı.
g) Zorla hamile bırakma.
h) Zorla fuhşa sevketme.
(2) Birinci fıkranın (a) bendindeki fiilin işlenmesi halinde, fail hakkında ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına; diğer bentlerde tanımlanan fiillerin işlenmesi halinde ise, sekiz yıldan az olmamak üzere hapis cezasına hükmolunur. Ancak, birinci fıkranın (a) ve (b) bentleri kapsamında işlenen kasten öldürme ve kasten yaralama suçları açısından, belirlenen mağdur sayısınca gerçek içtima hükümleri uygulanır.
(3) Bu suçlardan dolayı tüzel kişiler hakkında da güvenlik tedbirine hükmolunur.
(4) Bu suçlardan dolayı zamanaşımı işlemez.
GEREKÇE:
Maddede, bir planın uygulanması suretiyle ve siyasal, felsefî, ırkî veya dinsel saiklerle nüfusun sivil bir grubuna karşı, sürgün etme, esir hâline getirme, kitle hâlinde ve sistematik olarak kişileri öldürme, insanların kaçırıldıktan sonra yok edilmeleri, işkence veya insanlık dışı işlemlere veya biyolojik deneylere tâbi kılma, zorla hamile bırakma, zorla fuhşa sevk etme fiillerinin işlenmesi insanlığa karşı suç sayılmıştır.
Bu madde, Nürnberg Mahkemesi Statüsünün 6 (c) maddesinden esinlenerek kaleme alınmıştır. Nitekim yeni Fransız Ceza Kanunu da 212-1 inci maddesi yönünden aynı surette hüküm getirmiştir. Dikkat edilmelidir ki, bu maddedeki hareketler bir grubun, grup olarak imha edilmesi amacıyla işlenecek olursa soykırım suçuna dönüşür.
Maddenin 765 sayılı TÜRK CEZA KANUNU’ndaki karşılığı
Bu maddenin karşılığı bulunmamaktadır.
AÇIKLAMALAR
TCK Madde 77 Kapsamında İnsanlığa Karşı Suçlar: Hukuki İnceleme ve Uluslararası Hukukla Karşılaştırma
Özet
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 77. maddesi, insanlığa karşı suçları düzenleyerek bireylerin yaşam, özgürlük, vücut bütünlüğü ve cinsel dokunulmazlık gibi temel haklarını koruma altına almaktadır. Bu makalede, insanlığa karşı suçların tarihçesi, hukuki niteliği, unsurları, özel görünüş biçimleri ve uluslararası hukukla ilişkisi kapsamlı biçimde ele alınacaktır. Roma Statüsü ve Nürnberg Mahkemesi kararları ile Türk Ceza Hukuku’nun bu konuda nasıl konumlandığı karşılaştırmalı olarak değerlendirilecektir.
1. Giriş: Kavramın Doğuşu ve Evrimi
İnsanlığa karşı suç kavramı, ilk kez II. Dünya Savaşı sonrasında Nürnberg Uluslararası Ceza Mahkemesi Statüsü’nün 6(c) maddesinde tanımlanmıştır. Bu kavramın ortaya çıkış nedeni, klasik “savaş suçları” kavramının vatandaşlara karşı işlenen suçları kapsamamasıdır. Modern anlamda ise kavram, Roma Statüsü’nün 7. maddesi ile gelişmiş ve evrensel nitelik kazanmıştır. Türkiye’de bu suç tipi, 5237 sayılı TCK’nın 77. maddesiyle iç hukuka aktarılmıştır.
2. TCK m. 77’nin Normatif Yapısı
2.1 Suçun Tanımı
TCK m.77/1’e göre; siyasal, felsefi, ırki veya dini saiklerle toplumun bir kesimine karşı planlı ve sistemli biçimde işlenen bazı ağır fiiller, insanlığa karşı suç oluşturur. Bu suçlar arasında kasten öldürme, işkence, cinsel saldırı, zorla hamile bırakma gibi fiiller sayılmıştır.
2.2 Suçun Unsurları
a) Korunan Hukuki Yarar
Bireyin temel hak ve özgürlükleri yanında, insanlığın ortak değerleri ve uluslararası toplumun barışı da korunur.
b) Fail ve Mağdur
Fail herkes olabilir; kamu görevlisi, asker ya da sivil fark etmeksizin. Mağdur ise, toplumun belirli bir kesiminden olan gerçek kişilerdir. Bu kesim, genellikle sivil nüfus olarak tanımlanır.
c) Planlı ve Sistematik Olma Şartı
Fiillerin rastgele değil, belirli bir plan doğrultusunda, örgütlü ve sürekli şekilde icra edilmesi gereklidir. Tesadüfi veya münferit saldırılar bu kapsamda değerlendirilemez.
d) Ayrımcı Saik
Suçun işlenmesinde siyasal, felsefi, ırki veya dini nedenlerle hareket edilmiş olması gereklidir. Bu nedenle, özel kast aranmaktadır.
3. Uluslararası Hukukla Karşılaştırmalı İnceleme
3.1 Nürnberg Mahkemesi (1945)
İlk tanım: “Sivil nüfusa karşı cinayet, sürgün, köleleştirme ve benzeri gayri insani fiiller”. TCK m.77 bu tanımı temel almıştır.
3.2 Roma Statüsü (1998)
Daha geniş bir tanım içerir: Cinsel kölelik, zorla kaybetme, apartheid gibi fiiller de dahil edilmiştir. Roma Statüsü’ndeki sistemde özel kast zorunlu değildir. Ayrıca suçlar, savaş ya da barış zamanı ayrımı gözetmeksizin uygulanır.
| Karşılaştırma | TCK m.77 | Roma Statüsü m.7 |
| Fail | Herkes | Herkes |
| Mağdur | Toplumun bir kesimi (sivil nüfus) | Sivil halk |
| Sistemli Plan | Zorunlu | Zorunlu |
| Ayrımcı Saik | Zorunlu | Tercihi |
| Cinsel Kölelik, Apartheid | Yok | Var |
| Zamanaşımı | Yok | Yok |
4. Suçun Özel Görünüş Biçimleri
4.1 Teşebbüs
Neticenin gerçekleşmemesi halinde teşebbüs hükümleri uygulanır. Örneğin öldürme amacıyla gerçekleştirilen eylem ölümle sonuçlanmamışsa teşebbüs kabul edilir.
4.2 İştirak
Azmettirme, yardım etme, müşterek faillik gibi Türk Ceza Kanunu’nun genel iştirak hükümleri uygulanır.
4.3 İçtima
TCK m.77, bileşik suç niteliği taşır. Fail hem insanlığa karşı suç hem de öldürme/yaralama gibi suçları işlerse, yalnızca TCK 77. madde kapsamında ceza verilir. Ancak kasten öldürme ve yaralama bakımından mağdur sayısı kadar suç oluşur.
5. Yaptırım ve Kovuşturma
5.1 Yaptırım
- Kasten öldürme halinde: Ağırlaştırılmış müebbet hapis
- Diğer fiiller: En az 8 yıl hapis cezası
- Tüzel kişiler hakkında: Güvenlik tedbirlerine hükmolunur
- Zamanaşımı işlemez
5.2 Görevli Mahkeme
5235 sayılı Kanun gereğince ağır ceza mahkemeleri yetkilidir.
6. Değerlendirme ve Eleştiri
Türk Ceza Kanunu m.77’nin uluslararası standartlara göre dar kapsamlı olduğu görülmektedir. Özellikle Roma Statüsü’nde yer alan “zorla kaybetme”, “apartheid”, “zorla kısırlaştırma” gibi fiillerin yer almaması eleştirilmiştir. Ayrıca Roma Statüsü’nde yer alan bazı fiillerin Türk Ceza Hukuku’nda müstakil suç tipi olarak dahi düzenlenmediği görülmektedir (örn. köleleştirme).
7. Sonuç
TCK m.77 ile insanlığa karşı suçlar Türk hukuk sisteminde cezai müeyyide altına alınmış olsa da, düzenlemenin Roma Statüsü kadar geniş kapsamlı olmaması nedeniyle uluslararası ceza hukuku ile tam uyum sağlandığı söylenemez. Türk Ceza Kanunu’nun bu alanda revize edilerek uluslararası standartlara yaklaştırılması, hem iç hukuk hem de Türkiye’nin uluslararası yükümlülükleri açısından önem arz etmektedir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.