Örgüt
Madde 78- (1) Yukarıdaki maddelerde yazılı suçları işlemek maksadıyla örgüt kuran veya yöneten kişi, on yıldan onbeş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Bu örgütlere üye olanlara beş yıldan on yıla kadar hapis cezası verilir.
(2) Bu suçlardan dolayı tüzel kişiler hakkında da güvenlik tedbirine hükmolunur.
(3) Bu suçlardan dolayı zamanaşımı işlemez.
GEREKÇE:
Gerek soykırım suçunun gerek insanlığa karşı suçların örgüt şeklindeki bir yapılanmayla da işlenmesi hâlinde madde, bu tür suçları işlemek amacıyla örgüt kurulmasını ve bu örgütlere katılmayı ayrıca cezalandırmaktadır. Örgütün faaliyeti çerçevesinde suç işlenmiş olması hâlinde ayrıca bu suçlardan dolayı da cezaya hükmolunacağı gözden uzak tutulmamalıdır.
Maddenin 765 sayılı TÜRK CEZA KANUNU’ndaki karşılığı
765 sayılı Kanunda 78. maddenin karşılığı bulunmamaktadır.
AÇIKLAMALAR
TCK m.78 Kapsamında Örgüt Suçu: Soykırım ve İnsanlığa Karşı Suçlar Bağlamında Hukuki ve Cezaî Sorumluluk
Giriş
Türk Ceza Kanunu’nun 78. maddesi, insanlığa karşı suçlar ve soykırım suçunun işlenmesi amacıyla örgüt kurulması, yönetilmesi veya bu örgüte üye olunması hallerini özel bir ceza normu kapsamında düzenlemektedir. Bu madde ile kanun koyucu, ağır uluslararası suçlara yönelik kolektif yapılanmaları başlı başına cezalandırmakta; böylece hem bireylerin hem de toplumların güvenliğini tehdit eden örgütlü suç yapılanmalarının önüne geçmeyi amaçlamaktadır.
Bu çalışmada, TCK m.78 kapsamında örgüt suçunun tanımı, unsurları, benzer suç tiplerinden ayrımı, yargılama usulleri, fail-mağdur ilişkisi, iştirak ve içtima kuralları gibi yönleri akademik ve karşılaştırmalı olarak incelenmekte; konuya ilişkin Yargıtay kararları ve uluslararası hukuk normlarıyla desteklenen bir analiz sunulmaktadır.
I. Örgüt Kavramı ve Tanımı
TCK m.78’de örgüt tanımı açık şekilde yapılmamış olmakla birlikte, bu maddenin uygulanmasında esas alınacak örgüt tanımı TCK m.220 çerçevesinde belirlenmektedir. Yargıtay kararları doğrultusunda bir örgütün varlığından söz edilebilmesi için şu unsurların birlikte gerçekleşmiş olması gerekir:
- En az üç kişinin,
- Suç işlemek amacıyla,
- Hiyerarşik bir yapı içinde,
- Devamlılık arz eden bir şekilde,
- Amaca ulaşmaya elverişli araç ve gerece sahip olarak birleşmiş olması gerekir1.
TCK m.78 bağlamında örgütün amacı, soykırım (m.76) veya insanlığa karşı suçları (m.77) işlemek olduğundan, bu özel suçlara yönelen örgüt yapılanmaları genel suç örgütlerinden farklı olarak değerlendirilir.
II. TCK m.78’in Sistematik Konumu ve Hukuki Niteliği
1. Suçun Niteliği
TCK m.78’de tanımlanan örgüt kurma, yönetme veya bu örgüte üye olma suçu, klasik anlamda bir tehlike suçudur. Herhangi bir fiil henüz gerçekleşmemiş olsa dahi, örgütün varlığı ve amacı nedeniyle toplum açısından soyut bir tehlike teşkil etmesi, cezalandırma için yeterlidir2.
2. Araç Suç Olma Özelliği
Bu suç tipi, soykırım ve insanlığa karşı suçların işlenmesini kolaylaştıran bir araç suç niteliğindedir. Dolayısıyla bu suçlar işlenmeden önceki hazırlık aşamasındaki örgütlenmenin kendisi de müstakil bir suç olarak düzenlenmiştir.
III. Suçun Unsurları
1. Fail ve Mağdur
Fail, gerçek kişi olmalıdır. Kamu görevlisi, asker veya sivil ayrımı yapılmaksızın herkes fail olabilir. Ancak failin örgüt içindeki konumu, kurucu, yönetici veya üye olmasına göre farklı ceza yaptırımlarına tabi tutulur. Mağdur ise belirli bir kişi değil, insanlığa karşı suçlardan etkilenebilecek gruplar ve nihayetinde toplumun kendisidir3.
2. Fiil Unsuru
TCK m.78 üç ayrı fiili cezalandırmaktadır:
- Örgüt kurma (ani suç)
- Örgüt yönetme (mütemadi suç)
- Örgüte üye olma (mütemadi suç)
Bu fiillerin her biri örgütün yapısı, amacı ve faaliyet şekli dikkate alınarak ayrı ayrı değerlendirilir. Örneğin bir kişinin örgüt içerisinde yönetici pozisyonda olması, ona yalnızca üyelikten daha ağır bir sorumluluk yükler.
3. Manevi Unsur
Suçun manevi unsuru, özel kasttır. Failin, soykırım veya insanlığa karşı suç işlemek amacıyla hareket etmesi gerekir. Bu amaç, failin bilinçli ve isteyerek örgüte katılması veya yönetmesi ile ortaya çıkar4.
IV. Suçun Özel Görünüm Biçimleri
1. Teşebbüs
Örgüt kurma ve yönetme suçları neticesi harekete bitişik suçlardan olup, teşebbüse elverişli değildir. Aynı şekilde, örgüt üyeliği de sırf hareket suçu olması nedeniyle teşebbüse uygun değildir.
2. İştirak
İştirak genel hükümler çerçevesinde değerlendirilir. TCK m.220/7’de olduğu gibi örgüte yardım eden kişilerin “üye gibi” cezalandırılmasına ilişkin özel bir hüküm bulunmamaktadır. Bu nedenle, örgütün hiyerarşik yapısına dahil olmayan kişilerin cezalandırılması için iştirak hükümleri (TCK m.39) uygulanır.
3. İçtima
TCK m.78 kapsamındaki fiiller nedeniyle faile ceza verilebilmesi için amaç suçun (örneğin soykırım) fiilen işlenmiş olması şart değildir. Ancak bu suçlar işlenmişse, fail hem 78. madde hem de 76 veya 77. maddelerden ayrı ayrı cezalandırılır. Bu bağlamda fikri içtima (TCK m.44) değil, gerçek içtima (TCK m.42) hükümleri uygulanır5.
V. Usul Hükümleri ve Yaptırım
1. Görevli Mahkeme
- Kurucu ve yöneticiler için görevli mahkeme: Ağır Ceza Mahkemesi
- Üyeler için görevli mahkeme: Asliye Ceza Mahkemesi
Ancak bağlantı nedeniyle davaların birleştirilmesi gerekebilir.
2. Soruşturma Usulü
Re’sen soruşturulan suçlardandır. Zamanaşımına uğramaması (TCK m.78/3) nedeniyle failin ölümüne kadar soruşturma sürdürülebilir. Bu yönüyle insanlığa karşı suçların cezalandırılmasında etkili bir mekanizmadır.
3. Cezalar
- Örgüt kurucu ve yöneticileri: 10 yıldan 15 yıla kadar hapis
- Örgüt üyeleri: 5 yıldan 10 yıla kadar hapis
4. Etkin Pişmanlık
TCK m.221’deki etkin pişmanlık hükümleri, TCK m.78 kapsamında uygulanmaz. Bu da failin suça katıldıktan sonra pişmanlık göstermesi hâlinde dahi cezada indirim yapılmasını engeller6.
Sonuç
TCK m.78, uluslararası ceza hukuku normlarıyla uyumlu bir şekilde, en ağır suçlardan olan soykırım ve insanlığa karşı suçlara yönelik örgütlü yapılanmaları hedef alarak, bu yapılanmaları önleme ve cezalandırma amacı taşır. Kanun koyucu, bu örgütlerin toplumsal yapıya yönelik tehditlerini göz önüne alarak, soyut tehlike esasına dayanan ve failin yalnızca örgütsel konumuna göre cezalandırılmasını sağlayan bir düzenleme getirmiştir. Bu bağlamda, maddenin hem önleyici hem de cezalandırıcı işlevi olduğu söylenebilir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.