Göçmen kaçakçılığı
Madde 79- (1) Doğrudan doğruya veya dolaylı olarak maddi menfaat elde etmek maksadıyla, yasal olmayan yollardan;
a) Bir yabancıyı ülkeye sokan veya ülkede kalmasına imkan sağlayan,
b) Türk vatandaşı veya yabancının yurt dışına çıkmasına imkan sağlayan,
Kişi, beş yıldan sekiz yıla kadar hapis ve bin günden onbin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. (Ek cümle: 22/7/2010 – 6008/6 md.) Suç, teşebbüs aşamasında kalmış olsa dahi, tamamlanmış gibi cezaya hükmolunur.
(2) (Ek fıkra: 22/7/2010 – 6008/6 md.) Suçun, mağdurların;
a) Hayatı bakımından bir tehlike oluşturması,
b) Onur kırıcı bir muameleye maruz bırakılarak işlenmesi,
hâlinde, verilecek ceza yarısından üçte ikisine kadar artırılır.
(3) (Değişik:6/12/2019-7196/56 md.) Bu suçun; birden fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi halinde verilecek ceza yarısına kadar, bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde verilecek ceza yarısından bir katına kadar artırılır.
(4) Bu suçun bir tüzel kişinin faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, tüzel kişi hakkında bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur.
GEREKÇE:
Maddeye, Türkiye tarafından da onaylanan “Sınıraşan Örgütlü Suçlara Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi” ve “Sınıraşan Örgütlü Suçlara Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesine Ek Kara, Deniz ve Hava Yoluyla Göçmen Kaçakçılığına Karşı Protokol” hükümlerinin gereğini yerine getirmek üzere Tasarıda yer verilmiştir.
Maddî menfaat sağlamak üzere, genellikle suç örgütleri marifetiyle göçmenler başka ülkelere kaçırılmakta, yasal olmayan yollarla ülkeye sokulmakta ve bu örgütlerin eline düşen çaresiz insanlar, büyük ve bazen yaşam ve beden bütünlükleri bakımından onarılamayan zararlara uğrayabilmektedirler.
Maddenin birinci fıkrası göçmen kaçakçılığı suçunu oluşturan seçimlik hareketler tanımlamaktadır: Tanıma göre, doğrudan doğruya veya dolaylı olarak maddî menfaat elde etmek maksadıyla, yasal olmayan yollarla bir yabancıyı ülkeye sokmak veya ülkede kalmasına imkân sağlamak ya da Türk vatandaşı veya yabancının ülke dışına çıkmasına imkân sağlamak, seçimlik hareketli suç olarak tanımlanmıştır.
Bu itibarla, yasal olarak yurda girmiş olmakla beraber, Türkiye’de sürekli olarak oturmalarına yetkili mercilerce karar verilmemiş yabancıların ülkede kalmalarına imkân sağlamak da, bu suçu oluşturacaktır.
Suçun manevî unsuru, fiilin “doğrudan doğruya veya dolaylı olarak maddî bir yarar elde etmek maksadıyla” işlenmesidir. Suçun oluşması için, bu maksadın varlığı gerekli ve yeterlidir; ancak menfaatin elde edilmiş olması gerekmez. Bu unsur, suçu örneğin terör maksadıyla bazı kişileri ülkeye sokmak fiillerinden ayırmak olanağını vermektedir. Kaldı ki, bu suçta asıl mağdurlar, çaresizlik ve yoksullukları nedeniyle kendilerine bir ekmek kapısı açmak için çırpınan insanlardır.
İkinci fıkrada, göçmen kaçakçılığı suçunun bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde, verilecek cezaların yarı oranında artırılması öngörülmüştür.
Maddenin son fıkrasında, bu suçun bir tüzel kişinin faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde, tüzel kişi hakkında da bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunacağı öngörülmüştür.
6008 SAYILI YASA İLE YAPILAN DEĞİŞİKLİĞİN GENEL GEREKÇESİ:
Ülkemiz tarafından da onaylanan Sınıraşan Örgütlü Suçlara Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi ve Sınıraşan Örgütlü Suçlara Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesine Ek Kara, Deniz ve Hava Yoluyla Göçmen Kaçakçılığına Karşı Protokol hükümlerinin gereği yerine getirilmek üzere, mülga 765 sayılı Türk Ceza Kanununa 3/8/2002 tarihli ve 4771 sayılı Kanunun çerçeve 2 nci maddesiyle göçmen kaçakçılığı suçunu düzenleyen 201/a maddesi eklenmiştir.
1/6/2005 tarihinde yürürlüğe giren 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 79 uncu maddesinde de göçmen kaçakçılığı suç olarak düzenlenmiş olup, maddenin yaklaşık dört yıllık uygulaması sonunda bazı sorunlarla karşılaşıldığı gözlemlenmiştir.
Ülkemiz hem hedef hem de transit ülke konumunda olmasından dolayı yasa dışı göç hareketlerinin sosyal, ekonomik ve politik etkilerine maruz kalmakta ve uluslararası platformlarda yasa dışı göçle etkin mücadele edilmediği yönünde eleştiriler yapılmaktadır. Tasarıyla, söz konusu 79 uncu maddenin daha etkili uygulanabilmesini temin etmek amacıyla değişiklik yapılması öngörülmektedir.
6008 SAYILI YASA İLE YAPILAN DEĞİŞİKLİĞİN MADDE GEREKÇESİ:
Göçmen kaçakçılığı suçunun ülkemiz içerisinde veya kara sularımız kapsamında işlenmesi durumunda, mahkemelerce suçun teşebbüs aşamasında kaldığı kabul edilmekte ve ceza indirimi yapılmaktadır. Bu durumda, yakalanan şüpheliler çoğunlukla tutuksuz yargılanmakta ve kısa süre içinde yeniden aynı suçu işlemekten dolayı yakalanmaktadırlar.
Maddeyle, Türk Ceza Kanununun 79 uncu maddesinin birinci fıkrasına “Suç, teşebbüs aşamasında kalmış olsa dahi, tamamlanmış gibi cezaya hükmolunur.” hükmünün eklenmesiyle, suçun teşebbüs aşamasında kalması halinde dahi, faillerin bundan dolayı tamamlanmış suç gibi cezalandırılması öngörülmekte ve böylelikle bu suçun işlenmesi halinde faillere en az üç yıl hapis cezası verilmesi sağlanmaktadır.
Diğer yandan, söz konusu 79 uncu maddeye ikinci fıkra olarak, suçun, mağdurların; hayatı bakımından bir tehlike oluşturması veya onur kırıcı bir muameleye maruz bırakılarak işlenmesi halinde, verilecek cezanın yarısından üçte ikisine kadar artırılmasını öngören bir fıkra eklenmekte ve diğer fıkralar buna göre teselsül ettirilmektedir. Bu suretle, kaçak göçmenlerin kamyon kasalarında havasız olarak veya küçük kayıklarda kalabalık şekilde taşınması sırasında hayati tehlike oluşması veya ölüm gerçekleşmesi durumunda verilecek cezaların artırılması sağlanmaktadır.
Maddenin 765 sayılı TÜRK CEZA KANUNU’ndaki karşılığı
Madde 201/a – (Ek: 3/8/2002-4771/2 md.)
Doğrudan doğruya veya dolaylı olarak maddi menfaat elde etmek maksadıyla, yabancı bir devlet tabiiyetinde bulunan veya vatansız olan veya Türkiye`de sürekli olarak oturmasına yetkili mercilerce izin verilmemiş bulunan kimselerin Türkiye`ye yasal olmayan yollardan girmelerini veya ülkede kalmalarını, bu kişilerin veya Türk vatandaşlarının yasal olmayan yollardan ülke dışına çıkmalarını sağlamaya göçmen kaçakçılığı denilir.
Göçmen kaçakçılığı suçunun faillerine veya böyle bir suça iştirak etmeksizin, daha önce ülkeye sokulmuş veya girmiş kaçak göçmenleri, maddi menfaat elde etmek maksadıyla, yasal olmayan yollarla ülkeden çıkaranlara, yasal koşullara uymaksızın ülkede kalmalarını olanaklı kılanlara, bu maksatla sahte kimlik veya seyahat belgelerini hazırlayanlara veya temin edenlere ya da bu suçlara teşebbüs edenlere, fiilleri başka bir suç oluştursa bile ayrıca iki yıldan beş yıla kadar ağır hapis ve bir milyar liradan az olmamak üzere ağır para cezası verilir; suçun işlenmesinde kullanılan taşıtlar ve bu fiil nedeniyle elde edilen maddi menfaatler müsadere edilir.
Yukarıdaki fıkralarda yazılı olan suçlar, kaçak göçmenlerin yaşamlarını veya vücut bütünlüklerini tehlikeye soktuğu veya insanlık dışı veya onur kırıcı muamele biçimlerine tabi kılınmalarına neden olduğu hallerde faillere verilecek cezalar, yarısı oranında; ölüm meydana gelmiş ise bir kat artırılarak hükmolunur.
Yukarıdaki fıkralarda yazılı suçlar örgütlü olarak işlendiğinde faillere verilecek cezalar bir kat artırılarak hükmolunur.
AÇIKLAMALAR
Göçmen Kaçakçılığı Suçu (TCK m. 79) Kapsamında Ceza Hukuku İncelemesi
I. Giriş
Küreselleşmenin etkisiyle artan göç hareketleri, devletlerin sınır güvenliği ve toplumsal düzeni açısından önemli sorunlara yol açmaktadır. Bu bağlamda göçmen kaçakçılığı, hem ulusal hem de uluslararası düzeyde suç olarak kabul edilmekte ve yoğun şekilde cezalandırılmaktadır. Türk Ceza Kanunu’nun 79. maddesi, göçmen kaçakçılığı suçunu özel olarak düzenlemekte ve uluslararası sözleşmelerle uyumlu bir yapı arz etmektedir.
Bu çalışmada, TCK m. 79 hükmü çerçevesinde göçmen kaçakçılığı suçunun unsurları, fail-mağdur ilişkisi, suçun nitelikli halleri, yargı kararları, uygulamadaki sorunlar ve karşılaştırmalı hukukta düzenlemeler ayrıntılı olarak ele alınacaktır.
II. Kavramsal Çerçeve ve Suçun Unsurları
1. Göçmen Kaçakçılığı Kavramı
Göçmen kaçakçılığı, en basit haliyle bir kimsenin yasa dışı yollarla ülkeye sokulması veya ülkeden çıkarılmasına aracılık edilmesidir. Bu fiil, çoğunlukla maddi menfaat temin etmek amacıyla işlenmektedir.
TCK m. 79/1:
“Doğrudan doğruya veya dolaylı olarak, bir yabancının, yasal olmayan yollardan ülkeye sokulması veya ülkede kalmasına imkân sağlanması ya da yurt dışına çıkartılması, göçmen kaçakçılığı suçunu oluşturur.”
2. Suçun Maddi Unsurları
- Fail: Suç, herkes tarafından işlenebilir. Özel fail aranmaz.
- Mağdur: Göçmenler mağdur sayılmaz; suç, kamu düzenine karşı işlendiği için mağdur devlettir.
- Fiil: Üç alternatif hareket tipinden biri yeterlidir:
- Yabancının ülkeye yasa dışı yollarla sokulması,
- Ülkede kalmasına imkân sağlanması,
- Yurt dışına yasa dışı çıkarılması.
- Netice: Neticenin gerçekleşmesi gerekmez; teşebbüs mümkündür.
3. Manevi Unsur
Suç kasıtla işlenebilir. Özellikle menfaat sağlama saiki, nitelikli hal olarak m. 79/2’de cezayı artırıcı sebep olarak öngörülmüştür.
III. Suçun Nitelikli Halleri ve Yaptırımı
1. Temel Hal (TCK m. 79/1)
- 3 yıldan 8 yıla kadar hapis
- 10.000 güne kadar adli para cezası
2. Nitelikli Hal (TCK m. 79/2)
- Menfaat elde edilerek işlenmişse:
- 5 yıldan 10 yıla kadar hapis
- 10.000 güne kadar adli para cezası
Bu cezalar hem hapis hem de adli para cezası şeklinde birlikte uygulanır. Yani seçeneklik değil, birleşik yaptırım söz konusudur.
IV. Göçmen Kaçakçılığı ile İnsan Ticareti Arasındaki Fark
| Kriter | Göçmen Kaçakçılığı | İnsan Ticareti |
| Amaç | Sınırdan geçirme | Sömürü (seks, zorla çalıştırma) |
| Rıza | Vardır | Genellikle yoktur |
| Mağdur | Yabancı kişi | İnsan hakları mağduru |
| Devamlılık | Genelde tek seferlik | Süreklilik arz eder |
| TCK Maddesi | 79 | 80 |
V. Yargı Kararları Işığında Uygulama Sorunları
1. Menfaat Sağlama Ölçütü
Sanığın göçmen başına belirli bir ücret alması, suçun nitelikli halini oluşturur.
2. Teşebbüs ve İçtima Sorunları
Göçmen kaçakçılığına teşebbüs mümkündür. Ancak Yargıtay, genellikle sınırın fiziken geçilmiş olması koşulunu aramaktadır.
Ayrıca, aynı anda birden fazla göçmenin kaçırılması durumunda zincirleme suç hükümleri uygulanabilir.
VI. Uluslararası Hukukta Göçmen Kaçakçılığı
1. Palermo Protokolü (2000)
Birleşmiş Milletler’in Transnasyonal Suçlarla Mücadele Sözleşmesi’ne ek protokol olan bu belge, göçmen kaçakçılığına karşı küresel bir yaklaşım sunar. Türkiye, 2004 yılında bu protokolü onaylamıştır.
Madde 3/a: “Göçmen kaçakçılığı; bir kimsenin, doğrudan ya da dolaylı maddi bir kazanç sağlamak amacıyla, ülkesine veya başka bir ülkeye yasa dışı şekilde sokulmasıdır.”
2. Avrupa Konseyi ve AB Mevzuatı
Avrupa Birliği, İnsan Ticareti ile Mücadele Yönergesi (2011/36/EU) çerçevesinde, göçmen kaçakçılığı ve insan ticaretine karşı mücadeleyi ortak strateji haline getirmiştir.
VII. Uygulamadaki Sorunlar ve Eleştiriler
- Göçmenin rızası, yargılamalarda sanık lehine takdir nedeni olarak yorumlanmaktadır. Oysa göçmen rızası, suçun oluşumunu etkilememelidir.
- Adli para cezalarının yüksekliği, infazda sorun yaratmakta ve caydırıcılığı zayıflatmaktadır.
- Sınır birlikleri ile adli makamlar arasında iletişim eksikliği, delil tespiti ve faillerin yakalanmasında zaafiyete yol açmaktadır.
VIII. Sonuç ve Değerlendirme
Göçmen kaçakçılığı suçu, modern ceza hukukunun karşı karşıya kaldığı en karmaşık ve dinamik suç tiplerinden biridir. TCK m. 79, hem suç tipini açık şekilde tanımlamakta hem de ağır yaptırımlar öngörerek caydırıcılığı hedeflemektedir. Ancak uygulamada hâlâ çeşitli yorum farkları, kanıt eksiklikleri ve ceza infazındaki sorunlar söz konusudur.
Bu nedenle hem mevzuatın sadeleştirilmesi, hem de uluslararası iş birliklerinin güçlendirilmesi elzemdir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.