Adam Öldürme Suçunun Çocuğa veya Beden ya da Ruh Bakımından Kendini Savunamayacak Durumdaki Kişilere Karşı İşlenmesi
Giriş
Türk Ceza Kanunu (TCK) kapsamında adam öldürme suçu, toplumsal düzenin ve bireylerin en temel hukukî değeri olan yaşam hakkının ihlali olarak kabul edilir. Ancak bu suçun işlendiği mağdurun özel durumu, failin cezaî sorumluluğunu ve verilecek cezayı doğrudan etkileyen bir nitelikli hal teşkil eder. Bu çalışmada, adam öldürme suçunun çocuklara veya beden ve ruh bakımından kendini savunamayacak durumda olan kişilere karşı işlenmesi ele alınacak, ilgili Yargıtay kararları ve karşılaştırmalı hukuk uygulamaları ışığında analiz edilecektir.
1. Yasal Çerçeve ve Kavramsal Tanımlar
1.1. Yasal Düzenleme
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 82/1-e maddesi, çocuğa veya beden ve ruh bakımından kendini savunamayacak durumda olan kişilere karşı adam öldürmeyi nitelikli hal olarak düzenlemiştir. Maddenin gerekçesinde, mağdurun savunmasızlığının failin ahlakî kötülüğünü artırdığı ve suçun işlenme kolaylığını sağladığı ifade edilmektedir (TBMM Komisyon Raporu, 2004).
Bu hüküm, önceki 765 sayılı TCK’da yer almayan yeni bir düzenlemedir ve bu haliyle mağdura yönelik özel koruma alanı yaratmıştır.
1.2. Kavramsal Tanımlar
Çocuk: TCK’nın 6. maddesine göre, çocuk 18 yaşını doldurmamış kişidir. Bu tanım hem hukuki hem fiili yaşa vurgu yapmakta olup, reşit olma durumu (evlenme, kazai rüşt) 18 yaş koşulunu ortadan kaldırmaz (Çelik, 2020).
Beden veya Ruh Bakımından Kendini Savunamayacak Durumda Olan Kişi: Doktrinde, bu kavram, mağdurun uyku hali, bilinçsizlik, narkoz etkisi, alkol veya uyuşturucu bağımlılığı, ileri yaşlılık, hastalık, malullük, akıl hastalığı gibi durumlarla kendini koruma yeteneğinin fiilen engellenmesi şeklinde tanımlanır (Öztürk, 2019; Demir, 2022).
2. Karşılaştırmalı Hukukta Benzer Düzenlemeler
2.1. Almanya Ceza Hukuku
Alman Ceza Kanunu (Strafgesetzbuch – StGB) madde 211, “kasten öldürme” suçunun genel düzenlemesini yapar. Almanya’da, özellikle savunmasız kişilere yönelik öldürme eylemleri, failin cezasının artırılmasına neden olur. Örneğin, çocuklara veya zihinsel engelli kişilere karşı işlenen suçlar, ağırlaştırıcı sebepler arasında sayılır (Meyer-Goßner, 2023).
Buna karşın, Almanya’da mağdurun savunmasızlığını bilerek işlenen suçlarda, failin kastının bilinçli olması aranır; olası kast kapsamı dar tutulur.
2.2. Amerika Birleşik Devletleri Ceza Hukuku
ABD’de eyaletler bazında farklılıklar olmakla birlikte, savunmasız bireylere karşı işlenen cinayetler (örneğin çocuklar, yaşlılar, engelliler) genellikle “aggravated murder” (ağırlaştırılmış cinayet) kapsamında değerlendirilir ve ceza artırımı uygulanır (Dressler, 2018).
Failin mağdurun savunmasızlığını bilerek hareket etmesi esastır. Bazı eyaletlerde, geçici savunmasızlık hali veya failin durumu bilmemesi durumunda ceza indirimi gündeme gelebilir.
2.3. İngiltere Ceza Hukuku
İngiltere’de Common Law kapsamında, “victim vulnerability” (mağdurun savunmasızlığı) failin kastı ve ceza tayininde önemli bir unsurdur. Özellikle çocuklara ve zihinsel engelli bireylere karşı işlenen cinayetlerde ağırlaştırıcı unsur olarak değerlendirilir (Smith & Hogan, 2022).
Ancak İngiltere’de savunmasızlık halinin tespiti daha çok yargıç takdirine bırakılmıştır ve failin mağdurun durumunu bilmesi aranır.
3. Doktrinsel Tartışmalar ve Eleştiriler
Doktrinde, TCK m. 82/1-e maddesinde ayrı ayrı “çocuk” ve “beden veya ruh bakımından kendini savunamayacak durumda olan kişi” tabirlerinin kullanılması tartışmalıdır. Bazı yazarlar, çocuğun da zaten beden veya ruh bakımından savunmasız olduğunu belirterek bu ayrı düzenlemenin gereksiz olduğunu savunmaktadır (Özbek, 2021).
Bununla birlikte, farklı yaş ve fiziksel-ruhsal durumların ayrı ayrı korunmasının, suçun fail üzerindeki etkisinin daha iyi yansıtılması açısından faydalı olduğu da belirtilmektedir (Demir, 2022).
Ayrıca, mağdurun savunmasızlık halinin failin kusurundan kaynaklanması halinde dahi bu nitelikli halin uygulanması konusunda da görüş ayrılıkları bulunmaktadır. Yargıtay ise bu durumda nitelikli halin uygulanacağını benimsemektedir.
4. Uygulamada Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
- Delil Yeterliliği: Mağdurun savunmasızlık halinin bilimsel ve hukuki delillerle desteklenmesi zorunludur. Adli tıp raporları, uzman görüşleri ve tanık beyanları bu konuda kritik önemdedir.
- Failin Bilinci: Failin mağdurun durumunu bilip bilmediği veya bilme ihtimali somut olayda değerlendirilmelidir.
- Savunmasızlık Halinin Süresi: Savunmasızlık halinin geçici olması bu nitelikli halin uygulanmasına engel teşkil etmez.
- Mağdurun Yaşı: 18 yaş altı kişilere karşı işlenen suçlarda bu nitelikli hal kesinlikle uygulanır.
Sonuç
Adam öldürme suçunun çocuğa veya beden ya da ruh bakımından kendini savunamayacak durumda olan kişilere karşı işlenmesi, Türk Ceza Kanunu’nda nitelikli hal olarak düzenlenmiş ve failin ağır ceza almasını gerektiren önemli bir husustur. Yargıtay kararları, mağdurun durumunun bilimsel yöntemlerle tespit edilmesini ve failin kastının bu doğrultuda değerlendirilmesini ön planda tutmaktadır.
Karşılaştırmalı hukuk incelendiğinde, benzer koruma mekanizmalarının farklı ülkelerde farklı biçimlerde uygulandığı, ancak temel prensip olarak mağdurun savunmasızlığının failin sorumluluğunu artırdığı görülmektedir.
Bu alan, ceza hukuku uygulaması ve doktrini açısından sürekli gelişmekte olan bir mevzuat sahasıdır. Ankara ceza avukatı gibi uzman hukukçular, bu nitelikli hallerin doğru yorumlanması ve uygulanması konusunda büyük önem taşımaktadır.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.