Adam Öldürme Suçu Yönünden Ağırlaştırıcı ve Hafifletici Nedenlerin Sirayeti
Özet:
Ceza hukukunda ağırlaştırıcı ve hafifletici nedenlerin suç ortaklarına sirayeti, suçun işleniş şekline ve ortakların kast durumuna bağlı olarak farklılık göstermektedir. Bu çalışmada, 765 sayılı TCK ile 5237 sayılı Yeni Türk Ceza Kanunu (TCK) hükümleri ışığında, ağırlaştırıcı ve hafifletici nedenlerin suç ortaklarına etkisi akademik bir perspektifle analiz edilmiştir. Ayrıca, birden fazla nitelikli halin aynı olayda birleşmesi durumunda uygulanacak ceza miktarı ve mahkeme kararlarında dikkat edilmesi gereken hususlar detaylandırılmıştır.
1. Giriş
Ceza hukukunda, suçun ağırlığını ve failin durumunu dikkate alan ağırlaştırıcı ve hafifletici nedenler, cezanın belirlenmesinde önemli bir yer tutmaktadır. 765 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 66 ve 67. maddelerinde artırım ve indirim nedenlerinin suç ortaklarına nasıl sirayet edeceği belirtilmiştir. Ancak, 5237 sayılı TCK’nın 40. maddesinde bu konuya ilişkin daha farklı ve daha güncel düzenlemeler yapılmıştır. Bu makalede, ağırlaştırıcı ve hafifletici nedenlerin suç ortaklarına sirayeti ile ilgili temel hukuki kurallar ve Yargıtay içtihatları incelenerek, uygulamada karşılaşılan sorunlar ele alınacaktır.
2. Ağırlaştırıcı ve Hafifletici Nedenlerin Sirayeti Hakkında Hukuki Düzenlemeler
2.1. 765 Sayılı TCK’nın Düzenlemeleri
765 sayılı TCK’nın 66 ve 67. maddeleri, artırım ve indirim nedenlerinin suç ortaklarına sirayetini düzenleyerek, bu nedenlerin failin kişisel kusuruyla bağlantılı olarak değerlendirilmesi gerektiğini belirtmiştir (Demir, 2018). Bu kapsamda, suç ortaklarının sorumluluğu, işledikleri fiilin niteliğine ve kusur durumuna göre belirlenmektedir.
2.2. TCK’nın 40. Maddesi ve Yargıtay Yaklaşımı
5237 sayılı TCK’nın 40/1. maddesinin ikinci cümlesinde, “Suçun işlenişine iştirak eden her kişi, diğerinin cezalandırılmasını önleyen kişisel nedenler göz önünde bulundurulmaksızın kendi kusurlu fiiline göre cezalandırılır.” hükmü yer almakla birlikte, nitelikli hallerin suç ortaklarına sirayeti konusunda özel bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak Yargıtay’ın yerleşik içtihatları, cezayı ağırlaştırıcı nitelikli hallerin bilinerek suça katılanların bu hallerden sorumlu tutulacağını; bilmeyenlerin ise sadece temel suçtan sorumlu tutulacaklarını göstermektedir.
Örnek Uygulama:
Örneğin, A’nın bir suçun delillerini gizlemek amacıyla işlediği kasten öldürme suçuna B’nin silah sağlamak suretiyle katılması durumunda, B’nin nitelikli halden haberdar olup olmadığı önemlidir. Eğer B, nitelikli hali bilmiyorsa, yalnızca kasten öldürmenin temel şeklinden sorumlu tutulacaktır.
3. Birden Fazla Nitelikli Halin Aynı Olayda Birleşmesi
3.1. Hukuki Durum
Kasten öldürme suçunun aynı olayda birden fazla nitelikli hali içerebilmesi mümkündür. Örneğin, bir failin 18 yaşından küçük çocuğunu, suçun delillerini ortadan kaldırmak amacıyla taammüden öldürmesi hem çocuk olma nitelikli halini hem de delil gizleme amacını içerebilir. Böyle durumlarda mahkemenin, hangi nitelikli hallerin gerçekleştiğini ayrı ayrı ve açıkça hükümde belirtmesi zorunludur (Aksoy, 2021).
3.2. Ceza Miktarı ve Af Kanunları
TCK’nın 82. maddesi uyarınca, birden fazla nitelikli hal gerçekleştiğinde fail, nitelikli hal sayısı kadar ayrı ayrı ceza ile değil, yalnızca bir defa ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile cezalandırılır. Ayrıca, bazı af kanunları belirli nitelikli halleri affederken, bazılarını affın dışında bırakabilmektedir. Bu nedenle mahkemenin hükmünde nitelikli hallerin ayrı ayrı belirtilmesi hem infaz hem de olası af uygulamaları açısından önem arz etmektedir (Kara, 2019).
4. Sonuç
Ağırlaştırıcı ve hafifletici nedenlerin suç ortaklarına sirayeti, failin kastının kapsamı ve nitelikli halin bilinip bilinmemesiyle doğrudan ilişkilidir. TCK 40. madde kapsamında, her suç ortağı kendi kusurlu fiilinden sorumludur. Nitelikli hallerin bilinerek iştirak edilmesi halinde, ortaklar bu ağırlaştırıcı nedenlerden de sorumlu tutulurken; bilmeyenler temel suçtan cezalandırılır. Ayrıca, aynı olayda birden fazla nitelikli halin gerçekleşmesi durumunda sadece bir defa ağırlaştırılmış müebbet cezası verilir; mahkemenin bu hususu açıkça hükümde belirtmesi gerekir. Bu düzenlemeler, ceza hukukunun adalet ve hakkaniyet ilkeleriyle uyumlu uygulanmasını sağlamaktadır.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.