Adam Öldürme Suçunun Bir Suçu Gizlemek, Delillerini Ortadan Kaldırmak veya İşlenmesini Kolaylaştırmak ya da Yakalanmamak Amacıyla İşlenmesi
Giriş
Ceza hukukunda adam öldürme suçu, failin kastına, işleniş biçimine ve amacına göre çeşitli nitelikli hallere ayrılmaktadır. Bu nitelikli hallerden biri, adam öldürmenin başka bir suçu gizlemek, delillerini ortadan kaldırmak, işlenmesini kolaylaştırmak ya da failin yakalanmamasını sağlamak amacıyla işlenmesidir. Bu nitelikli hal, failin toplum düzenine karşı işlediği tehlikeyi artırdığı için ağırlaştırılmış ceza yaptırımını gerektirmektedir. Bu çalışmada ilgili düzenlemeler, Yargıtay uygulamaları ve karşılaştırmalı hukuk perspektifi ışığında bu nitelikli hal kapsamlı bir şekilde incelenecektir.
1. Hukuki Düzenlemeler ve Tarihsel Evrim
1.1. 765 sayılı TCK ile Düzenleme
Türk Ceza Kanunu’nun eski metni olan 765 sayılı Kanun’un 450. maddesi, adam öldürmenin, “diğer bir suçu hazırlamak veya kolaylaştırmak veya işlemek için ya da bir suçtan hâsıl olacak faydayı elde etmek veya bu gayeye vasıl olmak maksadıyla yapılan ihzaratı saklamak, bir suçu gizlemek veya delil ve emarelerini ortadan kaldırmak veya kendisinin yahut başkasının cezadan kurtulmasını temin maksadıyla” işlenmesini ağırlaştırıcı neden olarak saymıştır (Özbek, 2017).
1.2. 5237 sayılı YTCK’da Değişiklikler
Yeni TCK’nın 82/1-g maddesinde ise bu nitelikli hal, daha dar kapsamda düzenlenmiştir. “Bir suçu gizlemek, delillerini ortadan kaldırmak, işlenmesini kolaylaştırmak ya da yakalanmamak için işlenmesi” olarak tanımlanan bu halde, amaç suçun “hazırlanması” veya “bir suçtan elde edilen faydanın korunması” gibi gerekçeler çıkarılmıştır. Bu değişiklik, amaç suç ve araç suç arasındaki bağlantının daha net şekilde kurulması ve uygulamada belirsizliklerin azaltılması amacıyla yapılmıştır (Akman, 2020).
1.3. “Yakalanmamak” İbaresinin Eklenmesi
5377 sayılı Kanun’un 9. maddesiyle 08.07.2005 tarihinde yürürlüğe giren düzenleme ile “yakalanmamak amacıyla” ibaresi metne eklenmiş, böylece failin suçu işledikten sonra yakalanmamak için adam öldürme fiilini gerçekleştirmesi de nitelikli hal kapsamında değerlendirilmiştir (Yalçın, 2009).
2. Nitelikli Halin Unsurları ve Failin Kastı
2.1. Araç ve Amaç Suç İlişkisi
Bu nitelikli hal, ceza hukukunda “araç ve amaç suçu” ilişkisine dayanmaktadır. Araç suç, burada adam öldürme; amaç suç ise adam öldürmenin amacını teşkil eden diğer suçtur. Failin kastı, araç suç olan adam öldürmeyi, amaç suçun işlenmesini kolaylaştırmak, gizlemek, delillerini ortadan kaldırmak veya yakalanmamak için gerçekleştirmektir (Gökyayla, 2019).
2.2. Failin Suç Kastının Kapsamı
Failin, adam öldürme fiilini işleme amacıyla birlikte amaç suçun da işlenmesini istemesi veya en azından bilerek hareket etmesi gerekir. Bu bağlamda, failin sadece adam öldürme kastına sahip olması yeterli değildir; amacı, adam öldürme yoluyla başka bir suçu gizlemek veya kolaylaştırmak olmalıdır (Altan, 2021).
2.3. Amaç Suçun Niteliği ve Cezalandırılabilirlik Şartı
Amaç suçun, kanunlarda tanımlı ve cezalandırılabilir bir suç olması zorunludur. Ancak bu suçun kasten ya da taksirle işlenmesi, hatta failin amaç suçun asli faili olması gibi koşullar aranmamaktadır. Kabahatler veya idari suçlar bu kapsam dışında tutulmaktadır. Örneğin, dilencilik yapmak amacıyla öldürme eylemi bu nitelikli hali doğurmaz (Akman, 2020).
3. Uygulamadaki Örnekler ve Yargıtay Kararları
3.1. Olay Tanığının Öldürülmesi
Yargıtay 1. Ceza Dairesi, bir tanığın ifadesini engellemek için onu öldüren sanık hakkında bu nitelikli hali uygulamış, “Suç delillerini ortadan kaldırmak amacıyla işlenen adam öldürme suçu, toplum güvenliğini ve adalet sistemini doğrudan tehdit etmektedir” şeklinde karar vermiştir.
3.2. Suç İşlenmesini Kolaylaştırmak Amacıyla Öldürme
Bir hırsızlık eylemi esnasında mağdurun öldürülmesi ve bunun hırsızlığın kolaylaştırılması amacıyla yapılması durumunda, Yargıtay kararları bu nitelikli halin uygulanacağını vurgulamaktadır.
3.3. Yakalanmamak Amacıyla Öldürme
Failin suçu işledikten sonra polis veya tanıkları öldürerek yakalanmamak amacıyla hareket etmesi halinde de bu nitelikli hal uygulanmaktadır.
4. Mürekkep Suç İlişkisi ve Ceza Birliği
Bu nitelikli hal, mürekkep (bileşik) suç kapsamında değerlendirilmemektedir. Amaç suç ve araç suç ayrı suçlar olarak varlığını sürdürür ve her biri bağımsız şekilde cezalandırılır. Bu nedenle, adam öldürme suçu, amaç suç olmadan bağımsız bir suç olarak değerlendirilirken, amaç suç olmadan bu nitelikli hal uygulanamaz (Gökyayla, 2019).
Dava sürecinde amaç suçun açılması veya varlığının tespiti gerekir; yoksa sadece adam öldürmeden hüküm verilmesi usule aykırıdır.
5. Amaç Suçta Ölüm Sonucu: Ağırlaştırıcı Haller ve Nitelikli Adam Öldürme
Örneğin, işkence veya cinsel saldırı sonucunda mağdurun ölmesi durumunda (YTCK m.95/4, 102/6, 103/7), failin kastı önem arz eder. Eğer failin asıl amacı işkence veya cinsel saldırı ise ve ölüm istemeyerek gerçekleşmişse, netice sebebiyle ağırlaştırılmış suç hükümleri uygulanır. Ancak failin amacı, bu suçların işlenmesini kolaylaştırmak, delillerini gizlemek veya yakalanmamak için adam öldürme ise, ayrıca nitelikli adam öldürme suçu da söz konusu olur (Altan, 2021).
6. Karşılaştırmalı Hukukta Yaklaşım
6.1. Almanya
Almanya Ceza Kanunu (StGB) madde 211’de, failin başka bir suçu gizlemek amacıyla adam öldürmesi “kasten adam öldürme” olarak ağırlaştırılmış suç kapsamına alınmıştır (Schünemann, 2018).
6.2. ABD Hukuku
Amerikan federal hukukunda “felony murder rule” kapsamında, failin belirli ağır suçları işlerken ortaya çıkan ölüm, ayrı bir cinayet suçu olarak ağırlaştırılmış ceza almasına neden olur (Dressler, 2019). Ancak failin amacı ve kastı bu suçun oluşmasında belirleyici olmaktadır.
Sonuç
Adam öldürmenin, başka bir suçu gizlemek, delillerini yok etmek, işlenmesini kolaylaştırmak veya yakalanmamak amacıyla işlenmesi, failin yüksek derecede tehlikeli bir şahıs olduğunu göstermektedir. Bu nedenle, hukuki düzenleme ve Yargıtay içtihatları bu durumu ağırlaştırıcı nitelikli hal olarak değerlendirmektedir. Uygulamada, failin kastının ve amaç suçun varlığının dikkatle tespit edilmesi, ayrıca her iki suçun ayrı ayrı yargılanması adaletin tesisi açısından zorunludur.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.