Neticesi sebebiyle ağırlaşmış işkence
Madde 95- (1) İşkence fiilleri, mağdurun;
a) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin sürekli zayıflamasına,
b) Konuşmasında sürekli zorluğa,
c) Yüzünde sabit ize,
d) Yaşamını tehlikeye sokan bir duruma,
e) Gebe bir kadına karşı işlenip de çocuğunun vaktinden önce doğmasına,
Neden olmuşsa, yukarıdaki maddeye göre belirlenen ceza, yarı oranında artırılır.
(2) İşkence fiilleri, mağdurun;
a) İyileşmesi olanağı bulunmayan bir hastalığa veya bitkisel hayata girmesine,
b) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin yitirilmesine,
c) Konuşma ya da çocuk yapma yeteneklerinin kaybolmasına,
d) Yüzünün sürekli değişikliğine,
e) Gebe bir kadına karşı işlenip de çocuğunun düşmesine,
Neden olmuşsa, yukarıdaki maddeye göre belirlenen ceza, bir kat artırılır.
(3) İşkence fiillerinin vücutta kemik kırılmasına neden olması halinde, kırığın hayat fonksiyonlarındaki etkisine göre sekiz yıldan onbeş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
(4) İşkence sonucunda ölüm meydana gelmişse, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına hükmolunur.
GEREKÇE:
Madde metninde işkence suçunun neticesi sebebiyle ağırlaşmış hâlleri belirlenmiştir. Bu hükmün içeriğine ilişkin açıklamalar için kasten yaralama suçunun neticesi sebebiyle ağırlaşmış hâllerine ilişkin gerekçeye bakılmalıdır.
Maddenin 765 sayılı TÜRK CEZA KANUNU’ndaki karşılığı
Madde 243 – (Değişik: 5/1/1961 – 235/2 md.)
(Değişik birinci fıkra: 26/8/1999-4449/1 md.) Bir kimseye cürümlerini söyletmek, mağdurun, şahsi davacının, davaya katılan kimserin veya bir tanığın olayları bildirmesini engellemek, şikayet veya ihbarda bulunmasını önlemek için yahut şikayet veya ihbarda bulunması veya tanıklık etmesi sebebiyle veya diğer herhangi bir sebeple işkence eden veya zalimane veya gayriinsani veya haysiyet kırıcı muamelelere başvuran memur veya diğer kamu görevlilerine sekiz yıla kadar ağır hapis ve sürekli veya geçici olarak kamu hizmetlerinden mahrumiyet cezası verilir.
Fiil neticesinde ölüm vukua gelirse 452 nci, sair hallerde 456 ncı maddeye göre tertip olunacak ceza üçte birden yarıya kadar artırılır.
AÇIKLAMALAR
Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış İşkence Suçu (TCK m. 95): Kavramsal Çerçeve, Uygulama Sorunları ve Ceza Politikası Açısından Değerlendirme
1. Giriş
Türk Ceza Kanunu’nun 94. maddesinde düzenlenen “işkence suçu”, bireyin insan onuruna aykırı şekilde fiziksel veya psikolojik eziyet görmesini cezalandırmayı amaçlayan özel bir suç tipidir. Ancak kimi durumlarda, işkence fiili, mağdur üzerinde daha ağır ve kalıcı neticelere yol açabilir. Bu gibi durumlar, TCK m. 95 kapsamında “neticesi sebebiyle ağırlaşmış işkence suçu” olarak ayrı bir düzenlemeye tabi tutulmuştur.
Bu çalışmada, işkence suçunun neticesi sebebiyle ağırlaşmış halleri ayrıntılı şekilde incelenecek, uygulamada karşılaşılan sorunlar değerlendirilecek ve normun ceza politikası açısından anlamı analiz edilecektir.
2. TCK m. 95’in Sistematik Konumu ve Suç Tipi
TCK m. 95, 94. maddede düzenlenen temel işkence suçunun, neticesi bakımından ağır sonuçlar doğurduğu halleri düzenler. Bu hüküm, 87. maddede düzenlenen “kasten yaralama suçunun neticesi sebebiyle ağırlaşması” ile paralel bir yapıdadır. Ancak işkence suçu kamu görevlisinin fail olması ve kamu gücünü kötüye kullanarak gerçekleştirilmesi nedeniyle farklı nitelik taşır.
TCK m. 95 kapsamında dört ayrı netice grubu belirlenmiştir:
- Birinci Fıkra: Orta ağırlıktaki ağır neticeler (cezada yarı oranında artırım).
- İkinci Fıkra: En ağır sonuçlar (cezada bir kat artırma).
- Üçüncü Fıkra: Kemik kırığına bağlı özel düzenleme.
- Dördüncü Fıkra: Ölümle sonuçlanan işkencede ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası.
3. Suçun Neticeye Göre Ağırlık Kazanan Halleri
3.1. Birinci Fıkradaki Neticeler (Yarı Oranında Artırım)
TCK m. 95/1’e göre cezanın yarı oranında artırılmasına neden olan neticeler şunlardır:
- Duyu veya organ işlevinin sürekli zayıflaması,
- Sürekli konuşma zorluğu,
- Yüzde sabit iz,
- Yaşamı tehlikeye sokan bir durum,
- Gebe kadına karşı işlenmişse çocuğun vaktinden önce doğması.
Bu neticelerin varlığı halinde, öncelikle TCK m. 94’e göre temel ceza belirlenir, ardından m. 95/1 uyarınca ceza yarı oranında artırılır.
3.2. İkinci Fıkradaki Neticeler (Bir Kat Artırım)
TCK m. 95/2’de daha ağır neticeler yer almakta ve ceza bir kat artırılmaktadır:
- Tedavisi olanaksız hastalık veya bitkisel hayata girme,
- Organ ya da duyulardan birinin işlevinin tamamen yitirilmesi,
- Konuşma ya da üreme yeteneğinin kaybı,
- Yüzün sürekli değişikliğe uğraması,
- Gebe kadına karşı işlenmişse çocuğun düşmesi.
Bu haller, suçun mağdur açısından en ağır sonuçlarıdır ve failin kastının bu neticelere yönelip yönelmediği önem taşımaz; zira netice fail tarafından en azından öngörülebilir nitelikte olmalıdır.
3.3. Üçüncü Fıkra: Kemik Kırığı Halleri
TCK m. 95/3, diğer fıkralardan ayrılarak, işkencenin vücutta kemik kırığına neden olması halinde, doğrudan 8 yıldan 15 yıla kadar hapis cezası öngörmektedir. Bu durumda artık TCK m. 94 hükmü uygulanmaz, doğrudan 95/3 kapsamında temel ceza belirlenir.
3.4. Dördüncü Fıkra: Ölüm Neticesi
TCK m. 95/4 kapsamında işkence fiilinin mağdurun ölümüne neden olması durumunda, faile ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası verilir. Bu durumda da, ayrıca TCK m. 94’e başvurulmadan doğrudan bu hüküm uyarınca ceza tayin edilir.
4. Failin Kusur Durumu ve Objektif Sorumluluk Yasağı
TCK, objektif sorumluluğu benimsememekte olup failin neticeye ilişkin en azından taksir düzeyinde bir kusurunun bulunması gerekir. Failin kastı yalnızca işkence fiiline yönelmiş, ancak ağırlaşan neticeleri öngöremeyecek durumda olması halinde, yalnızca TCK m. 94 uyarınca cezalandırılması mümkündür. Bu yönüyle failin kusurluluğu, neticenin fail tarafından en azından öngörülebilir olup olmadığının belirlenmesi açısından önemlidir.
5. Fıkralar Arası İlişki ve Uygulama Esasları
Aynı fiil birden fazla fıkradaki neticelere yol açmış olabilir. Bu durumda şu uygulama ilkeleri benimsenmektedir:
- Hem 95/1 hem 95/2 uygulanıyorsa, yalnızca 95/2 uygulanır; 95/1 kapsamındaki netice temel ceza belirlenirken dikkate alınır.
- 95/1 ile 95/3 birlikteyse, her iki yöntemle ceza belirlenir, daha ağır olan uygulanır.
- Tüm fıkralar birlikteyse, en ağır sonucu doğuran fıkra esas alınarak ceza belirlenir.
6. Ceza Politikası Açısından Değerlendirme
İşkence suçunun neticesi itibarıyla ağırlaştırılması, insan onuru ilkesinin ceza hukukundaki korunmasını pekiştiren bir düzenlemedir. İşkencenin sıradan bir kötü muamele fiili olarak değerlendirilmemesi, bu suçun mağdurları üzerindeki derin fiziksel ve psikolojik etkiler dikkate alındığında isabetlidir.
Ayrıca işkencenin ağır neticeler doğurması durumunda cezanın artırılması, özel önleme ve caydırıcılık fonksiyonunu yerine getirmek açısından da önem arz eder. Ancak uygulamada özellikle kemik kırığı ve ölüm neticelerinin tespitinde adli raporların niteliği, neticenin fail tarafından öngörülüp öngörülemediği gibi hususlarda sorunlar yaşanabilmektedir.
7. Sonuç ve Değerlendirme
TCK m. 95, işkence suçunun ağır neticelerle birleştiği hallerde cezayı artırarak mağdurların insan onurunu etkin biçimde korumayı amaçlayan bir normdur. Ancak uygulamada maddi gerçeğin ortaya çıkarılmasında hekim raporları, failin kusur durumu ve netice ile fiil arasında nedensellik bağının belirlenmesi önem taşımaktadır. Bu sebeple adli tıp kurumları ile ceza yargılaması makamlarının koordinasyonu artırılmalı, mağdur hakları daha etkili korunmalıdır.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.