Mala zarar verme
Madde 151- (1) Başkasının taşınır veya taşınmaz malını kısmen veya tamamen yıkan, tahrip eden, yok eden, bozan, kullanılamaz hale getiren veya kirleten kişi, mağdurun şikayeti üzerine, dört aydan üç yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.
(2) (Mülga:9/7/2021-7332/17 md.)
GEREKÇE:
Madde metninde mala zarar verme suçu tanımlanmıştır. Suçun konusu, başkasının mülkiyetinde bulunan taşınır veya taşınmaz maldır.
Suç, başkasının mülkiyetinde bulunan taşınır veya taşınmaz malın kısmen veya tamamen yıkılması, tahrip edilmesi, yok edilmesi, bozulması, kullanılamaz hâle getirilmesi veya kirletilmesiyle oluşur. Bu bakımdan, söz konusu suç, seçimlik hareketli bir suçtur. Bu seçimlik hareketlerden kirletme, örneğin başkasına ait binanın duvarına yazı yazmak, afiş veya ilan yapıştırmak, resim yapmak suretiyle gerçekleştirilebilir.
Söz konusu suçtan dolayı soruşturma ve kovuşturma yapılması mağdurun şikâyetine tâbi kılınmıştır.
Maddenin ikinci fıkrasında, mala zarar verme suçunun konusunun hayvan olması hâline ilişkin bir hüküm bulunmaktadır. Buna göre; başkasına ait bir hayvanın öldürülmesi veya işe yaramaz hâle getirilmesi yahut değerinde azalmaya neden olunması hâlinde, birinci fıkra hükmü uygulanacaktır.
Suçun oluşması için, haklı bir nedenin bulunmaması gerekir. Bu bakımdan, vahşî, yırtıcı, hastalıklı ve başıboş bırakılmış bir hayvanın öldürülmesi hâlinde faile ceza verilmeyecektir.
AÇIKLAMALAR
MALA ZARAR VERME SUÇU (TCK m.151)
I. Genel Olarak
Mala zarar verme suçu, Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 151. maddesinde düzenlenmiş olup, başkasına ait taşınır veya taşınmaz malın hukuka aykırı olarak tahrip edilmesi, yok edilmesi, bozulması veya kullanılamaz hale getirilmesini cezalandırır. Bu suç, malvarlığına karşı işlenen suçlar arasında yer almakta ve mülkiyet hakkını korumayı amaçlamaktadır.
II. Korunan Hukuki Değer
Bu suçla korunan hukuki değer, mülkiyet hakkıdır. Anayasa m.35 uyarınca herkes mülkiyet ve miras hakkına sahiptir. Mala zarar verme suçu, kişinin bu hakkını üçüncü kişilerin saldırılarına karşı güvence altına alır. Doktrinde (Centel/Zafer/Çakmut, 2022, s. 435) mala zarar verme suçunun yalnızca ekonomik değeri olan mallar açısından söz konusu olabileceği, manevi değeri olan ancak ekonomik karşılığı bulunmayan eşyaların bu suç kapsamında değerlendirilemeyeceği belirtilmiştir.
III. Maddi Unsur
1. Fail
TCK m.151’de fail bakımından herhangi bir özellik aranmamış olup, herkes bu suçun faili olabilir. Ancak malın malikinin kendi malına zarar vermesi suç oluşturmaz; malın başkasına ait olması gerekir.
2. Mağdur
Mağdur, malın maliki veya mal üzerinde ayni ya da zilyetlik hakkı bulunan kişidir.
3. Suçun Konusu
Suçun konusu, başkasına ait taşınır veya taşınmaz maldır.
- Taşınır mallara örnek: araç, cep telefonu, mobilya.
- Taşınmaz mallara örnek: bina, arsa, tarla.
Malın ekonomik bir değer taşıması zorunludur.
4. Hareket – Sonuç
Suç, malın tahrip edilmesi, yok edilmesi, bozulması veya kullanılamaz hale getirilmesi ile tamamlanır.
Yargıtay’a göre, bir mala zarar verme fiilinin cezalandırılabilmesi için, malın fonksiyonunun ortadan kalkması gerekir.
IV. Manevi Unsur
Bu suç kasten işlenebilir. Failin, malın başkasına ait olduğunu bilerek ve isteyerek hareket etmesi gerekir. Olası kast mümkündür; taksirle mala zarar verme ise TCK’da ayrı bir suç olarak düzenlenmemiştir, yalnızca özel kanunlarda (örneğin Karayolları Trafik Kanunu) yaptırıma bağlanmıştır.
V. Hukuka Aykırılık Unsuru
Fiil, hukuka uygunluk nedenleri kapsamında kalıyorsa suç oluşmaz.
- Mülkiyet hakkının kullanılması
- Zorunluluk hali
- Meşru müdafaa
Yargıtay, malik tarafından zararın giderilmesine rıza gösterilmesi halinde hukuka aykırılığın ortadan kalkabileceğini kabul etmektedir.
VI. Suçun Nitelikli Halleri (TCK m.152)
Mala zarar verme suçunun nitelikli halleri arasında:
- Yangın, su baskını, patlama veya tehlikeli yöntemle işlenmesi,
- Kamu kurum ve kuruluşlarına ait mallara zarar verilmesi,
- Dini ibadete ayrılmış yerlere ait mallara zarar verilmesi yer alır.
Bu hallerde ceza daha ağırdır.
VII. Yaptırım
TCK m.151/1’e göre ceza dört aydan üç yıla kadar hapis veya adlî para cezasıdır.
VIII. Yargıtay Kararları
- Kiracının, kira süresi sonunda taşınmazda ciddi hasar bırakması mala zarar verme suçunu oluşturur.
- Boya dökülmesi gibi kolayca giderilebilen zararlarda suç oluşmaz.
- Kamuya ait yol tabelasının kasten sökülmesi nitelikli haldir.
IX. Doktrindeki Görüşler ve Eleştiriler
- Centel/Zafer/Çakmut: Suçun taksirle işlenmesinin cezalandırılmaması, özellikle trafik kazalarında malvarlığı zararlarının cezalandırılması bakımından boşluk yaratmaktadır.
- Artuk/Gökçen/Yenidünya: Malın ekonomik değerinin bulunması zorunluluğu, bazı manevi değeri yüksek eşyaların korumasız kalmasına yol açabilir.
X. Karşılaştırmalı Hukuk
- Alman Ceza Kanunu (StGB m.303): Mala zarar verme, başkasının malının hukuka aykırı olarak tahrip edilmesi veya değiştirilmesi şeklinde düzenlenmiş ve üç yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür.
- Fransız Ceza Kanunu: Mala zarar verme, “dégradation” başlığı altında düzenlenmiş ve kamu mallarına zarar verme daha ağır cezalandırılmıştır.
XI. Sonuç
Mala zarar verme suçu, mülkiyet hakkının ceza hukuku yoluyla korunmasını amaçlayan temel suç tiplerinden biridir. Uygulamada özellikle kiracı-ev sahibi uyuşmazlıklarında, trafik kazaları sonrasında ve kamu mallarına zarar verilmesi olaylarında sıkça gündeme gelmektedir. Yargıtay kararları, zararın niteliği ve malın ekonomik değerinin tespiti konularında belirleyici rol oynamaktadır.
Sıkça Sorulan Sorular
1. Mala zarar verme suçu nedir?
Mala zarar verme suçu, başkasına ait taşınır veya taşınmaz malın kasten tahrip edilmesi, yok edilmesi, bozulması veya kullanılamaz hale getirilmesi fiilidir (TCK m.151).
2. Mala zarar verme suçu hangi hallerde oluşmaz?
Malın sahibinin rızasıyla yapılan işlemler, hukuka uygunluk nedenleri kapsamında olan fiiller (meşru müdafaa, zorunluluk hali) ve zararın kolayca giderilebilen küçük zararlar olması durumunda suç oluşmayabilir.
3. Mala zarar verme cezası nedir?
Temel şekli için 4 aydan 3 yıla kadar hapis veya adlî para cezasıdır.
4. Mala zarar verme suçu şikâyete tabi midir?
Temel şekli (TCK m.151/1) şikâyete tabidir. Nitelikli halleri (TCK m.152) ise re’sen soruşturulur.
5. Mala zarar verme suçunda uzlaşma mümkün mü?
Evet. Mala zarar verme suçu, uzlaştırma kapsamındaki suçlar arasındadır. Fail ile mağdur arasında uzlaşma sağlanırsa dava düşer.
6. Trafik kazasında mala zarar verme suçu oluşur mu?
Kaza sonucu taksirle mala zarar verme TCK kapsamında suç değildir. Ancak Karayolları Trafik Kanunu uyarınca idari para cezası ve maddi tazminat sorumluluğu doğabilir.
7. Mala zarar verme suçunda zararın giderilmesi cezada indirim sağlar mı?
Evet. Failin, zararı soruşturma veya kovuşturma sırasında gidermesi halinde TCK m.168 gereği etkin pişmanlık hükümleri uygulanabilir.
8. Kamu malına zarar vermek hangi cezayı gerektirir?
Kamu kurum veya kuruluşlarına ait mallara zarar verilmesi TCK m.152/1-a kapsamında nitelikli haldir ve ceza 1 yıldan 4 yıla kadar hapis olarak belirlenmiştir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.