Mala zarar vermenin nitelikli halleri
Madde 152- (1) Mala zarar verme suçunun;
a) Kamu kurum ve kuruluşlarına ait, kamu hizmetine tahsis edilmiş veya kamunun yararlanmasına ayrılmış yer, bina, tesis veya diğer eşya hakkında,
b) Yangına, sel ve taşkına, kazaya ve diğer felaketlere karşı korunmaya tahsis edilmiş her türlü eşya veya tesis hakkında,
c) Devlet ormanı statüsündeki yerler hariç, nerede olursa olsun, her türlü dikili ağaç, fidan veya bağ çubuğu hakkında,
d) Sulamaya, içme sularının sağlanmasına veya afetlerden korumaya yarayan tesisler hakkında,
e) Grev veya lokavt hallerinde işverenlerin veya işçilerin veya işveren veya işçi sendika veya konfederasyonlarının maliki olduğu veya kullanımında olan bina, tesis veya eşya hakkında,
f) Siyasi partilerin, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının ve üst kuruluşlarının maliki olduğu veya kullanımında olan bina, tesis veya eşya hakkında,
g) Sona ermiş olsa bile, görevinden ötürü öç almak amacıyla bir kamu görevlisinin zararına olarak,
İşlenmesi halinde, fail hakkında bir yıldan dört yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
(2) Mala zarar verme suçunun;
a) Yakarak, yakıcı veya patlayıcı madde kullanarak,
b) Toprak kaymasına, çığ düşmesine, sel veya taşkına neden olmak suretiyle,
c) Radyasyona maruz bırakarak, nükleer, biyolojik veya kimyasal silah kullanarak,
işlenmesi halinde, verilecek ceza bir katına kadar artırılır.
(3) (Ek: 18/6/2014-6545/65 md.) Mala zarar verme suçunun işlenmesi sonucunda haberleşme, enerji ya da demiryolu veya havayolu ulaşımı alanında kamu hizmetinin geçici de olsa aksaması hâlinde, yukarıdaki fıkralar hükümlerine göre verilecek ceza yarısından iki katına kadar artırılır.
GEREKÇE:
Madde metninde mala zarar verme suçunun nitelikli hâlleri tanımlanmıştır.
Verilen zararın büyük bir kitleyi etkilemesi olanaklı bulunan bu hâllerde, nitelikli zarar vermenin varlığı kabul edilmiştir.
Birinci fıkranın (a) bendinde, mala zarar verme suçunun konusunu, kamu kurum ve kuruluşlarına ait, kamu hizmetine tahsis edilmiş veya kamunun yararlanmasına ayrılmış yer, bina, tesis veya diğer eşyanın oluşturması, bu suçun nitelikli unsuru olarak kabul edilmiştir. Kamu kurum ve kuruluşlarına ait bina ve tesislerle, buralarda bulunan veya bu bina ve tesislere ait olan eşya, örneğin kanalizasyon boru ve mazgalları, kamu hizmetine veya kamunun yararlanmasına tahsis edilmiş tesis ve eşya, bu bent kapsamında değerlendirilmelidir. Keza, trafik işaret ve levhalarına zarar veren, bir park yerindeki oturma veya oyun gruplarını tahrip eden kişi, bu bent hükmüne göre cezalandırılacaktır. Bu eşyanın mülkiyetinin kamuya ait olması şart değildir. Önemli olan, eşyanın kamu hizmetine veya kamunun yararlanmasına tahsis edilmiş olmasıdır.
Aynı şekilde, söz konusu fıkranın (b) bendinde, mala zarar verme suçunun, yangına, sel ve taşkına, kazaya ve diğer felaketlere karşı korunmaya tahsis edilmiş her türlü eşya veya tesis hakkında işlenmesi, mala zarar verme suçunun konu bakımından bir nitelikli unsuru olarak tanımlanmıştır.
Fıkranın (c) bendine göre, Devlet ormanı statüsündeki yerler hariç,nerede olursa olsun, her türlü dikili ağaç, fidan veya bağ çubuğuna zarar verilmesi, daha ağır ceza ile cezalandırılmayı gerektirmektedir. Devlet ormanı statüsündeki yerlerde bulunan ağaç ve fidanlara zarar verilmesi, Orman Kanununda ayrı suçlar olarak tanımlandığı için, bu bent kapsamı dışında mütalâa edilmiştir.
Ağaç, fidan ve bağ çubuklarının sadece dikili olması yeterli görülmüş, meyve vermeleri koşulu aranmamıştır. Keza, bunların bulundukları yere de önem verilmemiştir. Bu itibarla, kişilerin özel mülkünde veya yol kenarlarında, park ve bahçelerde, kamuya ait diğer alanlarda bulunan ağaçların tahrip edilmesi hâlinde, bu bent hükmüne istinaden cezaya hükmedilecektir.
Fıkranın (d) bendine göre; mala zarar verme suçunun, sulamaya veya içme sularının sağlanmasına yarayan tesisler hakkında işlenmesi, suçun temel şekline nazaran daha ağır ceza ile cezalandırılmayı gerektirmektedir.
(e) bendinde, grev veya lokavt hâllerinde işverenlerin veya işçilerin veya işveren veya işçi sendika veya konfederasyonlarının maliki olduğu veya kullanımında olan bina, tesis veya eşyaya zarar verilmesi, söz konusu suçun bir nitelikli hâli olarak kabul edilmiştir.
Failin greve katılan işçi veya lokavt ilân eden işveren olması gerekmemektedir: Grevden yana olan ve olmayan işçiler arasında çıkan bir arbedede zarar verme suçu işlenecek olursa yine bu bent uygulanır. Sendika, konfederasyon veya işyeri işgalleri sırasında da bina, makine veya başka mallara zarar verilecek olursa bu bent uygulanacaktır.
Keza, fıkranın (f) bendine göre; mala zarar verme suçunun, siyasî partilerin, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının ve üst kuruluşlarının maliki olduğu veya kullanımında olan bina, tesis veya eşya hakkında, işlenmesi, suçun temel şekline nazaran daha ağır ceza ile cezalandırılmayı gerektirmektedir.
(g) bendinde, kamu görevlisinin yerine getirdiği görevle ilgili olarak öç almak maksadıyla malvarlığına zarar verme hâli, nitelikli şekil olarak kabul edilmiştir.
Maddenin ikinci fıkrasında mala zarar verme suçunun çeşitli suretlerde işlenmesi nitelikli unsur olarak belirlenmiştir. Buna göre; mala zarar verme suçunun yakarak, yakıcı veya patlayıcı madde kullanarak veya toprak kaymasına, çığ düşmesine, sel veya taşkına neden olmak suretiyle ya da radyasyona maruz bırakarak, nükleer, biyolojik veya kimyasal silâh kullanarak işlenmesi hâlinde, yukarıdaki maddeye veya bu maddenin birinci fıkrasına göre verilecek cezanın artırılması gerekmektedir. Bu nitelikli hâllerin kabulünde, mala zarar verme suçunun işleniş şeklinin ortaya çıkardığı tehlikeli durum göz önünde bulundurulmuştur.
Mala zarar verme suçunun bu nitelikli hâlleri dolayısıyla soruşturma ve kovuşturma yapılması, suçun temel şeklinin aksine, şikâyete bağlı tutulmamıştır.
6545 sayılı Kanunla 3. Fıkraya yapılan eklemenin GEREKÇESİ:
Telefon, elektrik ve demiryolu hatlarında bulunan kablo veya makas motoru gibi alt yapı malzemelerine zarar verilmesi durumunda, kamu hizmeti niteliğindeki bu hizmetlerin verilmesinde önemli derecede aksamalar yaşanmaktadır.
Bu itibarla, eylemin ağırlığı ile verilen ceza arasında denge sağlanması bakımından Türk Ceza Kanununun 152 nci maddesine fıkra eklemek suretiyle, mala zarar verme suçunun islenmesi sonucunda haberleşme, enerji ya da demiryolu veya havayolu ulaşımı alanında kamu hizmetinin geçici de olsa aksaması halinde, verilecek cezanın artırılacağına dair düzenleme yapılmaktadır.
Ayrıca, maddede yapılan diğer bir değişiklikle, eylemin ağırlığı ile verilen ceza arasında denge sağlanması bakımından maddenin birinci fıkrasında düzenlenen cezanın üst sınırı altı yıldan dört yıla indirilmekte ve ikinci fıkrasında yer alan artırım oranı düşürülmektedir.
AÇIKLAMALAR
Mala Zarar Vermenin Nitelikli Halleri: Türk Ceza Kanunu m.152’nin Kapsamlı ve Teknik İncelemesi
Özet
Bu makalede, Türk Ceza Kanunu’nun 152. maddesinde düzenlenen mala zarar vermenin nitelikli halleri detaylı olarak incelenmiştir. Suçun hukuki yapısı, nitelikli hal kavramı, maddede yer alan özel haller ve işleniş biçimleri ayrıntılı biçimde ele alınmış, ayrıca ceza artırımlarının gerekçeleri ve uygulamadaki örnekleri tartışılmıştır. Yargıtay kararları ve karşılaştırmalı hukuk açısından yapılan analizler, mevzuatın işlevselliğini ve uygulanabilirliğini ortaya koymaktadır.
Anahtar Kelimeler
Mala zarar verme, TCK 152, nitelikli hal, ceza hukuku, kamu malı, ceza artırımı, Yargıtay içtihadı
1. Giriş
Mala zarar verme suçu, hem bireysel mülkiyet hakkını hem de kamu düzenini doğrudan ilgilendiren önemli bir ceza hukuku konusudur. Bu bağlamda, Türk Ceza Kanunu’nun 152. maddesi, suçun nitelikli halleriyle ilgili detaylı düzenlemeler yaparak failin cezalandırılmasında farklılaştırılmış yaptırımlar öngörmektedir. Bu çalışma, maddenin maddesel hükümlerini teknik, sistematik ve derinlemesine inceleyerek, hukuki uygulamaya katkı sağlamayı amaçlamaktadır.
2. Mala Zarar Verme Suçunun Temel Unsurları
2.1. Suçun Konusu ve Korunan Hukuki Menfaat
Mala zarar verme suçunun konusu, hukuki koruması bulunan taşınır veya taşınmaz mallardır. Korunan hukuki menfaat ise özel mülkiyet hakkı ve kamu mallarının korunmasıdır (Kara, 2019). Bu kapsamda, malın fiziksel bütünlüğünün bozulması ve zarara uğraması esastır.
2.2. Failin Hukuki Sorumluluğu: Kast ve Taksir
Suçun temelinde failin zararı bilerek ve isteyerek (kast) işlemesi vardır. Taksirle mala zarar verme ise farklı hükümlere tabi olmakla birlikte, TCK 152 kapsamındaki nitelikli hallerin çoğunlukla kast ile gerçekleştiği kabul edilir (Özdemir, 2021).
3. TCK m.152’nin Genel ve Nitelikli Hallerine İlişkin Düzenleme
3.1. Birinci Fıkra: Mala Zarar Vermenin Nitelikli Halleri
3.1.1. Kamuya Ait Yer, Bina ve Tesisler
Bu kapsamda, kamu kurumlarına ait binalar, tesisler veya kamunun kullanımına tahsis edilmiş yerler korunmaktadır. Bu alanların zarar görmesi, toplumun genel yararına zarar verir (Aksoy, 2020).
3.1.2. Afet Koruma Tesisleri ve Doğal Varlıklar
Yangına, sel ve diğer felaketlere karşı tahsis edilmiş tesisler ile dikili ağaç ve fidanların korunması ekolojik denge ve kamu yararı açısından önemlidir (Demir, 2020).
3.1.3. Grev ve Lokavt Halindeki Mallar
İşçi ve işveren sendikalarının kullanımında veya mülkiyetinde olan malların zarar görmesi, çalışma barışını zedelediği için cezai yaptırımı ağırlaştırılmıştır.
3.1.4. Siyasi Partiler ve Kamu Kurumları
Siyasi partilere ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına ait mallar, demokratik sistemin sağlıklı işlemesi açısından korunmaktadır.
3.1.5. Kamu Görevlisine Öç Alma Amaçlı Zarar Verme
Bu hüküm, kamu görevlilerine yönelik cezai korumayı artırarak kamu düzeninin sürekliliğini sağlamayı hedefler (Akman, 2017).
3.2. İkinci Fıkra: Cezayı Artıran İşleme Biçimleri
3.2.1. Yakarak veya Patlayıcı Madde Kullanılması
Suçun bu biçimde işlenmesi, kamu güvenliği açısından yüksek risk oluşturduğu için ceza artırımı meşrudur.
3.2.2. Doğal Felaketlere Yol Açma
Toprak kayması, çığ düşmesi, sel gibi felaketlere neden olunması halinde, suçun neticesi ağırlaştığından cezai yaptırım artar.
3.2.3. Radyasyon ve Silah Kullanımı
Nükleer, biyolojik veya kimyasal silah kullanılması, uluslararası hukuk normlarıyla da uyumlu olarak en ağır cezalara tabi tutulur (Özdemir, 2021).
3.3. Üçüncü Fıkra: Kamu Hizmetlerinin Aksaması ve Ceza Artırımı
Haberleşme, enerji ve ulaşım alanlarındaki kamu hizmetlerinin geçici de olsa aksaması halinde cezanın yarısından iki katına kadar artırılması, suçun toplumsal etkisini yansıtmaktadır (Tuncer, 2022).
4. Ceza Hukuku İlkeleri ve TCK m.152 Uygulaması
4.1. Orantılılık ve Ölçülülük İlkesi
Ceza artırımlarının, failin kusurunun ve suçun ağırlığının orantılı olması gerekir. TCK 152, bu ilkeyi gözeterek kamu yararını ve failin kastını dikkate almaktadır.
4.2. Failin Manevi Unsuru ve Özel Kastın Rolü
Özellikle kamu görevlisine öç alma amacıyla zarar verme halinde failin özel kastının varlığı aranır.
4.3. Suçun Neticesi ve Nedensellik İlişkisi
Ceza artırımı, suçun doğurduğu neticelerle orantılıdır. Felaketlere yol açma hali buna somut örnektir.
5. Yargıtay Kararları ve Uygulama Örnekleri
Yargıtay kararları, maddenin uygulanmasında somut olay özelliklerine göre ceza artırımı veya indirimini düzenlemekte ve hukuki yorumlara açıklık getirmektedir. Örnek kararlar aşağıda sunulmuştur:
- Kamuya ait enerji trafosuna zarar veren sanık hakkında TCK 152/1-f kapsamında ceza verilmesi.
- Yakıcı madde kullanarak mala zarar verme halinde cezanın artırılması.
Bu kararlar, cezanın artırılması için suçun nitelikli halleriyle birlikte işlenme biçimlerinin dikkate alınması gerektiğini ortaya koymaktadır.
6. Karşılaştırmalı Hukukta Mala Zarar Vermenin Nitelikli Halleri
Almanya ve ABD gibi ülkelerde kamu mallarına zarar verme suçlarının nitelikli halleri benzer yaptırımlarla korunmaktadır. Almanya’da kamu mallarına zarar verme suçu, Strafgesetzbuch’un 303. maddesinde düzenlenmiş olup, özellikle kamu hizmetlerine zarar verilmesi durumunda ceza artırımı öngörülmektedir (Schmidt, 2018). ABD’de ise “criminal damage to government property” olarak düzenlenen suçlar, federal ve eyalet yasalarında ağırlaştırılmış yaptırımlara tabi tutulmaktadır.
7. Sonuç ve Öneriler
TCK 152. madde, mala zarar verme suçunun nitelikli halleri açısından kapsamlı ve dengeli bir düzenleme sunmaktadır. Kamu malları ve hizmetlerinin korunması, suçun işlenme biçimlerinin ağırlaştırıcı etkisi ve cezanın artırılması, kamu düzeninin korunmasında önemli bir işlev görmektedir. Ancak teknolojik gelişmeler ve toplumun değişen ihtiyaçları doğrultusunda mevzuatın güncellenmesi önem taşımaktadır. Ayrıca uygulamada failin manevi unsuru ve netice etkisi daha ayrıntılı ele alınmalıdır. Bu kapsamda, yasa koyucunun, suçun yeni işlenme yöntemleri karşısında cezai düzenlemeleri güncellemesi ve yargı organlarının da somut olaylarda maddede öngörülen artırımları dengeli şekilde uygulaması gerekmektedir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.