Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda veya ilaçların ticareti
Madde 186- (1) Kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde bozulmuş, değiştirilmiş her tür yenilecek veya içilecek şeyleri veya ilaçları satan, tedarik eden, bulunduran kimseye bir yıldan beş yıla kadar hapis ve binbeşyüz güne kadar adlî para cezası verilir.
(2) Bu suçun, resmi izne dayalı olarak yürütülen bir meslek ve sanatın icrası kapsamında işlenmesi halinde, verilecek ceza üçte bir oranında artırılır.
GEREKÇE:
Madde metninde, kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde bozulmuş, değiştirilmiş her tür yenilecek veya içilecek şeylerin veya ilâçların satılması, tedarik edilmesi veya bulundurulması suç olarak tanımlanmıştır.
Her türlü yenilecek veya içilecek şeyler ya da ilaçlar, bu suçun konusunu oluştururlar. Ancak, bunların, kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde bozulmuş veya muhteviyatının değiştirilmiş olması gerekir.
Söz konusu suç, kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde bozulmuş veya muhteviyatı değiştirilmiş her tür yenilecek veya içilecek şeylerin ya da ilâçların satılması, tedarik edilmesi veya bulundurulması suretiyle işlenebilir. Bu bakımdan söz konusu suç, seçimlik hareketli bir suçtur.
Maddenin ikinci fıkrasında, bu suçun, resmi izne dayalı olarak yürütülen bir meslek ve sanatın icrası kapsamında işlenmesi hâlinde, cezanın artırılması öngörülmüştür.
Maddenin 765 sayılı TÜRK CEZA KANUNU’ndaki karşılığı
Madde 395 – (Değişik: 22/9/1983 – 2891/3 md.)
Halka dağıtılmaya veya parasız verilmeye mahsus her nevi yenilecek veya içilecek şeyleri veya ilaçları bunları yiyen veya içenin sıhhatini hafif veya ağır surette bozmaya sebep olacak şekilde tağşiş veya taklit veya tağyir eden veya bu gibi şeyleri bilerek satan ve veren veya mağşuş ve sıhhate zararlı olduğunu bildiği halde satılmak üzere mağaza veya dükkanında bulunduran ve gıdaları ve ilaçları bu suretle tağşişe, taklit veya tağyire yarayan maddeleri bu hususlarda kullanılacağını bilerek satan veya tedarikine yol gösteren veya yardım eden kimseler bir yıldan beş yıla kadar hapis ve yirmibin liradan yüzbin liraya kadar ağır para cezasına mahküm olur ve bu gibi maddelerin tamamı müsadere ve imha olunur.
Madde 396 – (Değişik: 22/9/1983 – 2891/4 md.)
Her kim taklit veya tağyir veya tağşiş edilmemiş olduğu halde aslında umumun sıhhati için tehlikeli olan yenilecek ve içilecek ve sair şeyleri müşteriye tehlikeyi haber vermeksizin satarsa üç aydan altı aya kadar hapis ve beşbin liradan yirmibeşbin liraya kadar ağır para cezasıyla cezalandırılır.
Madde 400 – (Değişik: 22/9/1983 – 2891/8 md.)
395, 396, 398 inci maddelerdeki fiilerden birinin faili hekim veya eczacı veya umumun sıhhatini korumak için yapılması resmi izin alınmasına bağlı bulunan bir meslek ve sanat sahibi olup da bu fiili meslek ve sanatını suistimal sureti ile yapmış ise 395 inci maddede yazılı fiillerden dolayı iki yıldan on yıla kadar ağır hapis ve yetmişbeşbin liradan ikiyüzbin liraya kadar ağır para cezası ve 396 ncı maddede yazılı fiillerden dolayı bir yıldan dört yıla kadar hapis ve yirmibin liradan yüzellibin liraya kadar ağır para cezası ve 398 inci maddede yazılı fiillerden dolayı bir yıldan iki yıla kadar hapis ve yirmibin liradan yetmişbeşbin liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılır.
AÇIKLAMALAR
Bozulmuş ve Değiştirilmiş Gıda ve İlaçların Ticareti Suçu: Hukuki Analiz, Yargıtay Kararları ve Güncel Uygulamalar
Özet
Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda ve ilaçların ticareti suçu, toplum sağlığını doğrudan tehdit eden ve Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 186. maddesiyle düzenlenen önemli bir suç tipidir. Bu makalede, suçun hukuki yapısı, korunmaya çalışılan hukuki yarar, maddi ve manevi unsurları, cezai yaptırımları ve Yargıtay içtihatları çerçevesinde kapsamlı bir biçimde incelenmiştir. Ayrıca, suçun özel görünüş şekilleri, teşebbüs ve iştirak halleri detaylandırılmıştır. Güncel mevzuat değişiklikleri ve uygulamadaki sorunlar analiz edilerek, akademik ve pratik bakış açıları bir araya getirilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Bozulmuş gıda suçu, değiştirilmiş ilaç ticareti, TCK 186, kamu sağlığı, Yargıtay kararları, ceza hukuku, somut tehlike suçu, hukuki analiz
I. Giriş
Türk Ceza Kanunu’nun 186. maddesi, toplum sağlığını korumaya yönelik düzenlemeler kapsamında “bozulmuş veya değiştirilmiş gıda ve ilaçların ticareti” suçunu düzenlemektedir. Bu suç, hem halk sağlığının korunması hem de piyasa düzeninin sağlanması açısından büyük önem taşımaktadır. Eski 765 sayılı TCK’nın 395, 396 ve 400. maddeleri ile benzerlik taşısa da, yeni düzenlemede suçun kapsamı ve yaptırımları farklılaşmıştır (TCK, 2004, md.186).
II. Korunan Hukuki Yarar
Bu suçun temel hukuki amacı, kamunun sağlığının ve dolayısıyla toplumun hayatının korunmasıdır. Bozulmuş veya değiştirilmiş ürünlerin ticareti, bu değerleri doğrudan tehdit ettiğinden, suçun kapsamına giren fiillerin engellenmesi hedeflenmektedir (Bora, 2018).
III. Suçun Maddi Unsurları
1. Fail
Suçun faili herkes olabilir; tacir, esnaf ya da devlet görevlisi olması şart değildir. Ancak, resmi izne tabi meslek veya sanat icrası kapsamında suçun işlenmesi halinde ceza artırılır (TCK, 2004, md.186/2).
2. Mağdur
Mağdur, belirli bir kişi değil, tüm toplumdur. Suç, kamuya karşı işlenmektedir.
3. Suçun Konusu
Suçun konusu, insan sağlığını tehlikeye sokacak biçimde bozulmuş veya değiştirilmiş yenilebilir ve içilebilir maddeler ile ilaçlardır. Bu kapsamda, doğal bozulma veya dış müdahale ile niteliği değiştirilmiş ürünler yer alır (Özbek, 2020). Bozulma veya değiştirilmenin ürünün insan sağlığı açısından tehlike oluşturması gerekmektedir; aksi halde suç oluşmaz.
4. Hareket ve Sonuç
Suçun hareket unsuru; satmak, tedarik etmek ve bulundurmaktır. Ticari amaçla yapılması gerekir; şahsi ihtiyaç için bulundurma suç oluşturmaz. Suç, seçimlik hareketli olup, bu fiillerden herhangi biri suçun oluşması için yeterlidir (Gökcan, 2017).
IV. Manevi Unsur
Suç genel kastla işlenir. Fail, ürünün bozulmuş veya değiştirilmiş ve tehlikeli olduğunu bilerek hareket etmelidir. Taksirle işlenmesi mümkün değildir (Yılmaz, 2019).
V. Suçun Cezayı Ağırlaştıran Nitelikli Halleri
Resmi izne tabi meslek veya sanat kapsamında işlenmesi halinde ceza 1/3 oranında artırılır (TCK, 2004, md.186/2).
VI. Suçun Özel Görünüş Şekilleri
1. Teşebbüs
Kasıtlı ve somut tehlike suçu olması nedeniyle teşebbüs mümkündür.
2. İştirak
Her türlü iştirak mümkündür, özel bir kısıtlama yoktur.
3. İçtima ve Ayrım
Tek hareketle farklı gıda veya ilaçların satılması durumunda suç teklik arz eder. Aynı suçun zincirleme işlenmesi halinde zincirleme suç hükümleri uygulanabilir.
VII. Yaptırım
Suçun cezası 1 yıldan 5 yıla kadar hapis ve 1500 güne kadar adli para cezasıdır. Resmi izne tabi meslek kapsamında işlenirse ceza 1/3 artırılır (TCK, 2004, md.186). 2 yılın altındaki hapis cezalarında CMK’nın hükmün açıklanmasının geri bırakılması ve erteleme hükümleri değerlendirilebilir (CMK, 2004).
VIII. Kovuşturma Usulü, Yetki ve Görev
Suç, şikayete bağlı olmayan, re’sen takip edilen suçlardandır. Yargılama Asliye Ceza Mahkemelerinde yapılır (Ceza Muhakemesi Kanunu, 2004).
IX. Yargıtay Kararlarından Örnekler ve Uygulama
Yargıtay kararlarında, bilirkişi raporlarının delil olarak yeterli olabilmesi için somut ve kesin nitelikte olması gerektiği vurgulanmaktadır. Ayrıca, resmi izne tabi meslek gruplarının sorumluluğu arttırılmıştır. İdari yaptırımların cezai yaptırımla karıştırılmaması gerektiği ve lehe yasaların uygulanması gerektiği kararlarla belirtilmiştir.
X. Sonuç
Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda ve ilaçların ticareti suçu, halk sağlığını korumaya yönelik somut tehlike suçları arasında yer almakta olup, failin kastı, ürünün niteliği ve ticari amaç unsuru önemlidir. Mevcut mevzuat ve Yargıtay içtihatları, suçun etkin bir şekilde takibini ve yaptırımını mümkün kılmaktadır. Ancak bilirkişi raporlarının kalitesi ve teşebbüs ile zincirleme suç halleri uygulamada tartışma yaratmaktadır.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
S1: Bozulmuş veya değiştirilmiş gıda ticareti suçu için failin ticari amaç taşıması zorunlu mudur?
C: Evet, failin ticari amaçla hareket etmesi gerekir. Kişisel ihtiyaç için bulundurma suç oluşturmaz (TCK, 2004, md.186).
S2: Bu suçun cezası ne kadardır?
C: 1 yıldan 5 yıla kadar hapis ve 1500 güne kadar adli para cezasıdır. Resmi meslek kapsamında işlenirse ceza 1/3 artırılır.
S3: Suçun teşebbüs hali mümkün müdür?
C: Evet, kasıtlı ve somut tehlike suçu olduğundan teşebbüs mümkündür.
S4: Bozulmuş ilaç satışı ile zehirli madde katma suçu arasındaki fark nedir?
C: Zehirli madde katmada fail, gıdayı ya da ilacı kendisi bozarken; 186. maddede fail, zaten bozulmuş ürünü ticaretini yapmaktadır.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.