Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti
Madde 188- (1) Uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak imal, ithal veya ihraç eden kişi, yirmi yıldan otuz yıla kadar hapis ve ikibin günden yirmibin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.
(2) Uyuşturucu veya uyarıcı madde ihracı fiilinin diğer ülke açısından ithal olarak nitelendirilmesi dolayısıyla bu ülkede yapılan yargılama sonucunda hükmolunan cezanın infaz edilen kısmı, Türkiye’de uyuşturucu veya uyarıcı madde ihracı dolayısıyla yapılacak yargılama sonucunda hükmolunan cezadan mahsup edilir.
(3) Uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak ülke içinde satan, satışa arz eden, başkalarına veren, sevk eden, nakleden, depolayan, satın alan, kabul eden, bulunduran kişi, on yıldan az olmamak üzere hapis ve bin günden yirmibin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. (Ek cümle: 18/6/2014 – 6545/66 md.) Ancak, uyuşturucu veya uyarıcı madde verilen veya satılan kişinin çocuk olması hâlinde, veren veya satan kişiye verilecek hapis cezası on beş yıldan az olamaz.
(4) (Değişik: 27/3/2015-6638/11 md.) a) Yukarıdaki fıkralarda belirtilen uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin eroin, kokain, morfin, bazmorfin, sentetik kannabinoid ve türevleri, sentetik katinon ve türevleri, sentetik opioid ve türevleri veya amfetamin ve türevleri olması,[78]
b) Üçüncü fıkradaki fiillerin; okul, yurt, hastane, kışla veya ibadethane gibi tedavi, eğitim, askerî ve sosyal amaçla toplu bulunulan bina ve tesisler ile bunların varsa çevre duvarı, tel örgü veya benzeri engel veya işaretlerle belirlenen sınırlarına iki yüz metreden yakın mesafe içindeki umumi veya umuma açık yerlerde işlenmesi,
hâlinde verilecek ceza yarı oranında artırılır.
(5) (Değişik: 18/6/2014 – 6545/66 md.) Yukarıdaki fıkralarda gösterilen suçların, üç veya daha fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi hâlinde verilecek ceza yarı oranında, suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde, verilecek ceza bir kat artırılır.
(6) Üretimi resmi makamların iznine veya satışı yetkili tabip tarafından düzenlenen reçeteye bağlı olan ve uyuşturucu veya uyarıcı madde etkisi doğuran her türlü madde açısından da yukarıdaki fıkralar hükümleri uygulanır. (Ek cümle: 29/6/2005 – 5377/22 md.) Ancak, verilecek ceza yarısına kadar indirilebilir.
(7) Uyuşturucu veya uyarıcı etki doğurmamakla birlikte, uyuşturucu veya uyarıcı madde üretiminde kullanılan ve ithal veya imali resmi makamların iznine bağlı olan maddeyi ülkeye ithal eden, imal eden, satan, satın alan, sevk eden, nakleden, depolayan veya ihraç eden kişi, sekiz yıldan az olmamak üzere hapis ve bin günden yirmibin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.
(8) Bu maddede tanımlanan suçların tabip, diş tabibi, eczacı, kimyager, veteriner, sağlık memuru, laborant, ebe, hemşire, diş teknisyeni, hastabakıcı, sağlık hizmeti veren, kimyacılıkla veya ecza ticareti ile iştigal eden kişi tarafından işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.
Uyuşturucu ve Uyarıcı Madde İhraç Etmek: Hukuki Düzenlemeler, Uygulamalar ve Uluslararası Perspektifler
Giriş
Uyuşturucu ve uyarıcı maddelerin yurtdışına izinsiz çıkarılması, küresel düzeyde ciddi bir suç olarak kabul edilmekte ve uluslararası sözleşmelerle de düzenlenmektedir. Türkiye ceza hukuku da bu alanda kapsamlı yaptırımlar öngörürken, uyuşturucu kaçakçılığı ve ihracı ile mücadelede uluslararası iş birliği zorunluluğunu vurgulamaktadır. Bu makalede, uyuşturucu madde ihracının hukuki tanımı, suçun unsurları, Yargıtay uygulamaları, uluslararası hukukla ilişkisi ve ilgili literatür ışığında değerlendirilmesi yapılacaktır.
İhraç Kavramının Hukuki Tanımı ve Uluslararası Mevzuat
Uyuşturucu Maddelere Dair 1961 Tek Sözleşmesinin 1. maddesi (m) bendi, uyuşturucu maddelerin bir ülke sınırlarından diğerine fiziksel olarak taşınmasını “ihraç” olarak tanımlar (United Nations, 1961). Bu tanım, ülkelerin sınır ötesi uyuşturucu kontrolünü sağlaması açısından temel teşkil eder.
Türkiye’de de bu çerçevede uyuşturucu madde ihracı, Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 188. maddesinde düzenlenmiş ve ağır yaptırımlar getirilmiştir (Gözübüyük, 2020). Özellikle, 765 sayılı eski TCK’nın 403/2. maddesinde yer alan “sadece ithal ve imal edilen maddelerin ihracı”na dair dar yorumun yerine, yeni TCK’da daha kapsayıcı düzenlemeler yapılmıştır (Yıldırım, 2018).
Suçun Unsurları ve Failin Kastı: Literatür İncelemesi
İhraç suçu bakımından failin kastı, suçun niteliğini belirleyen temel unsur olarak kabul edilir (Akdeniz, 2019). Kişisel kullanım amacıyla maddeyi yurtdışına çıkaranlar YTCK m.191’deki bulundurma suçundan, başkalarına devretmek amacıyla çıkaranlar ise m.188’deki ihrac suçundan sorumludur. Bu ayrım, Ceza Hukuku teorisinde suçun objektif ve subjektif unsurlarının belirlenmesinde önemli bir örnek teşkil eder (Altay, 2017).
Ayrıca, failin hem kişisel kullanım hem de ticari amaçlı ihracı aynı anda gerçekleştirmesi halinde gerçek içtima uygulanması gerektiği literatürde genel kabul görmüştür (Çolak, 2021).
Türkiye’de ve Uluslararası Alanda Yargıtay Uygulamaları
Yargıtay’ın uyuşturucu madde ihracı ile ilgili kararları, suçun kapsamı ve cezalandırılması açısından yol göstericidir. Özellikle, failin gümrük memuruna beyanda bulunup bulunmamasına göre eylemin teşebbüs mü yoksa tamamlanmış suç mu olduğu netleştirilmiştir.
Uluslararası hukukta ise, non bis in idem ilkesinin uyuşturucu suçları açısından uygulanması tartışmalıdır (Van der Wilt, 2010). Türkiye’deki düzenleme, farklı ülkelerde suçun farklı yönlerinden yargılanmayı mümkün kılmakla beraber, mahkûmiyetlerin mahsup edilmesi ile hukuki denge sağlanmaya çalışılmıştır (Karakaya, 2015).
Gönderim Yöntemleri ve Suçun Fiziksel Unsuru
Gönderim yöntemi, suçun oluşumu açısından kritik öneme sahiptir. Posta, kargo gibi dolaylı yollarla yapılan uyuşturucu ihracı da TCK’da suç olarak düzenlenmiş olup, bu durum uluslararası kaçakçılıkla mücadelede önemli bir uygulama alanı bulmaktadır (Reuter & Kleiman, 1986).
Milletlerarası Ceza Hukuku Perspektifi ve Mahsup İlkesi
Uyuşturucu madde ihracında failin farklı ülkelerde yargılanması durumunda ceza infazlarının mahsup edilmesi, uluslararası ceza hukuku literatüründe önemli bir husustur. Bu uygulama, hem ulusal egemenliklerin korunması hem de adil yargılanma hakkının sağlanması açısından kritik görülür (Cassese, 2008). Türkiye’nin YTCK m.188/2 hükmü, bu prensipleri yansıtan önemli bir düzenlemedir.
Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında İşlediği Suçlar ve Türkiye’deki Yargılama Yetkisi
Türk vatandaşlarının yurt dışında uyuşturucu madde nakli veya ticareti yapmaları halinde Türkiye’de yargılanabilmeleri, uluslararası hukuka uyumlu şekilde düzenlenmiştir (TCK m.13). Bu düzenleme, ulusal ve uluslararası ceza hukukunun etkileşim alanında önemli bir örnektir (Gözler, 2016).
Yasal Düzenlemeler: TCK Madde 188’in Detaylı Analizi
TCK m.188’in 1 ila 8. fıkralarında yer alan hükümler, uyuşturucu madde ihracı ve ticaretine ilişkin cezai yaptırımları belirler. Özellikle ağırlaştırıcı nedenler, sağlık personelinin suç işlemesi ve örgütlü suç kapsamındaki cezalar ayrıntılı olarak ele alınmıştır (Erdoğdu, 2019).
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
S1: Uyuşturucu madde ihracında failin kastı neden önemlidir?
Failin amacı, suçun türünü ve dolayısıyla uygulanacak cezayı belirler. Kişisel kullanım için bulundurma suçu, başkasına devretme için ihrac suçu oluşur (Akdeniz, 2019).
S2: Posta veya kargo yoluyla gönderilen uyuşturucu madde ihracatı suç teşkil eder mi?
Evet, suçun oluşması için failin fiziksel olarak maddeyi götürmesi gerekmez (Reuter & Kleiman, 1986).
S3: Yabancı ülkede beraat eden fail Türkiye’de yeniden yargılanabilir mi?
Yargıtay kararlarına göre, evet. İnsan hakları sözleşmeleri bu durumu engellemez.
S4: Türkiye’de uyuşturucu madde ihracı suçundan mahkûm olan kişinin cezası nasıl hesaplanır?
Eğer fail başka ülkede ithal suçundan ceza aldıysa, infaz edilen ceza mahsuba konu edilir (Cassese, 2008).
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.