Bulaşıcı hastalıklara ilişkin tedbirlere aykırı davranma
Madde 195- (1) Bulaşıcı hastalıklardan birine yakalanmış veya bu hastalıklardan ölmüş kimsenin bulunduğu yerin karantina altına alınmasına dair yetkili makamlarca alınan tedbirlere uymayan kişi, iki aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
GEREKÇE:
Maddede, bulaşıcı hastalıklara yakalanmış veya bu hastalıklardan ölmüş bulunan kimselerin bulunduğu yerin karantina altına alınmasına dair yetkili makamlarca alınan tedbirlere uyulmaması, suç olarak tanımlanmıştır. Böylece kamu sağlığının korunması amacı güdülmektedir.
Maddenin 765 sayılı TÜRK CEZA KANUNU’ndaki karşılığı
Madde 263 – Kolera ve sair bulaşık hastalıklardan musab veya vefiyat zuhur eden ev ve sair mahallerin kordon altına alınmasına dair Hükümetçe verilen emirlere ve yapılan icraata fiilen mümanaat edenler hareketlerinin derecesine göre bir aydan bir seneye kadar hapsolunur.
AÇIKLAMALAR
Bulaşıcı Hastalıklara İlişkin Tedbirlere Aykırı Davranma Suçu: TCK m.195 Kapsamında Hukuki İnceleme
Özet
Türk Ceza Kanunu’nun 195. maddesi, bulaşıcı hastalıklara yakalanmış veya bu hastalıklardan ölmüş kişilerin bulunduğu yerlerin karantina altına alınmasına dair yetkili makamlarca alınan tedbirlere uymayan kişilerin cezalandırılmasını düzenler. Bu makalede suçun hukuki yapısı, korunan hukuki yarar, maddi ve manevi unsurlar, özel görünüş biçimleri, yaptırımlar ve yargılama usulü ayrıntılı biçimde incelenmektedir. Ayrıca, bulaşıcı hastalıklara ilişkin karantina tedbirleri ile ilgili diğer mevzuata da değinilmiştir.
1. Giriş
Kamu sağlığını korumak amacıyla bulaşıcı hastalıkların yayılmasını önlemeye yönelik alınan karantina ve benzeri tedbirlere uyulmaması Türk Ceza Kanunu’nun 195. maddesiyle suç olarak tanımlanmıştır (Gül & Demir, 2021). Bu düzenleme, bulaşıcı hastalıkların toplum sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerini minimize etmek ve bulaşmayı önlemek için zorunlu bir hukuki mekanizma oluşturur.
2. Hukuki Dayanak ve Gerekçe
TCK m.195, 765 sayılı eski Ceza Kanunu’nun 263. maddesine karşılık gelir ve kapsam bakımından genişletilmiştir. Maddenin gerekçesinde belirtildiği üzere, bulaşıcı hastalıkların bulunduğu yerlerin karantina altına alınmasına dair yetkili makamlarca alınan tedbirlere uymamak suç olarak tanımlanmıştır. Cezanın alt sınırı önceki kanunda 1 ay iken, yeni kanunda 2 aya çıkarılmıştır (Gül & Demir, 2021).
3. Korunan Hukuki Yarar
Suç, toplumun sağlığının korunmasını amaçlar. Bulaşıcı hastalıkların yayılmasının önlenmesi, toplumdaki herkesin sağlığını güvence altına almak açısından büyük önem taşımaktadır (Özkan, 2019).
4. Maddi Unsurlar
4.1 Fail
Fail her kişi olabilir, özel bir nitelik şartı yoktur (TCK, 5237 s., m.195).
4.2 Mağdur
Suçun mağduru toplumun tamamıdır. Belirli bir kişi ya da grup değil, toplumun genel sağlığı korunmaktadır (Özkan, 2019).
4.3 Suçun Konusu
Bulaşıcı hastalıklara yakalanmış veya bu hastalıklardan ölmüş bir kimsenin bulunduğu ve yetkili makamlarca karantina altına alınan yerlerdir. Karantina kararları, sağlık memurları veya diğer yetkili idari makamlarca alınabilir (Gül & Demir, 2021).
4.4 Hareket – Sonuç
Suçun hareket unsuru; bulaşıcı hastalığa yakalanan veya ölen kimsenin bulunduğu yerdeki karantina tedbirlerine aykırı davranmaktır. Bu aykırılık, fiili olarak tedbire uymamakla gerçekleşir. Örneğin, karantina bölgesine girilmesi yasaklanmışsa buraya girilmesi suç teşkil eder (Özkan, 2019).
5. Manevi Unsur
Suç, kasıtlı işlenebilen bir suçtur. Failin, karantina tedbirlerinin varlığını bilmesi ve bu tedbirlere bilerek aykırı davranması gerekir. Tedbirlerin varlığı, genellikle işaret, uyarı levhaları veya ilan yoluyla halka duyurulur (TCK, 5237 s., m.195).
6. Suçun Özel Görünüş Biçimleri
6.1 Teşebbüs
Suça teşebbüs mümkündür. Örneğin, karantina alanına girmeye çalışıp engellenen kişi teşebbüs aşamasında kalmış sayılır (Gül & Demir, 2021).
6.2 İştirak
Suça her türlü iştirak mümkündür, failin özelliklerine bağlı bir kısıtlama yoktur (Özkan, 2019).
6.3 İçtima ve Diğer Suçlarla İlişkisi
Suça birden fazla kez aykırı davranılması halinde zincirleme suç hükümleri uygulanabilir. Aykırılığın görevlilere karşı şiddet veya tehdit yoluyla olması halinde görevliye direnme suçu (TCK m.265) da oluşabilir (TCK, 5237 s.).
7. İlgili Mevzuat
- 1593 Sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu
Bulaşıcı hastalıklarla mücadelede karantina, izolasyon gibi tedbirlerin alınması ve uygulanması bu kanun kapsamında düzenlenmiştir (Resmi Gazete, 1930). - Kabahatler Kanunu
Bulaşıcı hastalık tedbirlerine aykırılık halinde kabahat hükümleri de uygulanabilir (Resmi Gazete, 2005).
8. Yaptırımlar
Fail, 2 aydan 1 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması tartışmalı olmakla birlikte uygulanabilir (Gül & Demir, 2021).
9. Kovuşturma Usulü, Görevli ve Yetkili Mahkeme
Suçun takibi şikayete tabi değildir; resen takip edilir. Görevli mahkeme Sulh Ceza Mahkemesi olup, yetkili mahkeme ise tedbirin ihlal edildiği yer mahkemesidir (Ceza Muhakemesi Kanunu).
10. Sonuç
TCK m.195 kapsamında bulaşıcı hastalıklarla mücadelede alınan tedbirlere uyulmaması, toplum sağlığını tehdit eden ciddi bir suçtur. Karantina tedbirlerine riayet etmek, bulaşıcı hastalıkların yayılmasını önlemek ve toplum sağlığını korumak için hayati öneme sahiptir. Suçun kapsamı net bir şekilde belirlenmiş, fail ve mağdur unsurları ile yaptırımları ayrıntılı biçimde düzenlenmiştir.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
S1: Karantina altına alınan yere girmek suç mudur?
Evet, karantina altındaki yere yetkili makamların tedbirlerine aykırı olarak girmek suçtur.
S2: Bu suçun mağduru kimdir?
Toplumun tamamı, yani kamu sağlığı korunmaktadır.
S3: Suçun oluşması için bulaşıcı hastalığa yakalanmak veya ölmek gerekir mi?
Evet, karantina tedbirleri bu kişilerin bulunduğu yerlere uygulanır; bu ön şarttır.
S4: Hükmün açıklanmasının geri bırakılması uygulanabilir mi?
Tartışmalıdır, ancak çoğunlukla uygulanabilir kabul edilmektedir.
S5: Suçta teşebbüs mümkün müdür?
Evet, tedbire aykırı davranmak için harekete geçip tamamlayamayanlar teşebbüs hükümlerine tabi olur.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.