Etkin pişmanlık
Madde 221- (1) Suç işlemek amacıyla örgüt kurma suçu nedeniyle soruşturmaya başlanmadan ve örgütün amacı doğrultusunda suç işlenmeden önce, örgütü dağıtan veya verdiği bilgilerle örgütün dağılmasını sağlayan kurucu veya yöneticiler hakkında cezaya hükmolunmaz.
(2) Örgüt üyesinin, örgütün faaliyeti çerçevesinde herhangi bir suçun işlenişine iştirak etmeksizin, gönüllü olarak örgütten ayrıldığını ilgili makamlara bildirmesi halinde, hakkında cezaya hükmolunmaz.
(3) Örgütün faaliyeti çerçevesinde herhangi bir suçun işlenişine iştirak etmeden yakalanan örgüt üyesinin, pişmanlık duyarak örgütün dağılmasını veya mensuplarının yakalanmasını sağlamaya elverişli bilgi vermesi halinde, hakkında cezaya hükmolunmaz.
(4) Suç işlemek amacıyla örgüt kuran, yöneten veya örgüte üye olan ya da üye olmamakla birlikte örgüt adına suç işleyen veya örgüte bilerek ve isteyerek yardım eden kişinin, gönüllü olarak teslim olup, örgütün yapısı ve faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlarla ilgili bilgi vermesi halinde, hakkında örgüt kurmak, yönetmek veya örgüte üye olmak suçundan dolayı cezaya hükmolunmaz. Kişinin bu bilgileri yakalandıktan sonra vermesi halinde, hakkında bu suçtan dolayı verilecek cezada üçte birden dörtte üçe kadar indirim yapılır.
(5) Etkin pişmanlıktan yararlanan kişiler hakkında bir yıl süreyle denetimli serbestlik tedbirine hükmolunur. Denetimli serbestlik tedbirinin süresi üç yıla kadar uzatılabilir.
(6) (Ek: 6/12/2006 – 5560/8 md.) Kişi hakkında, bu maddedeki etkin pişmanlık hükümleri birden fazla uygulanmaz.
GEREKÇE:
Madde metninde, suç işlemek amacıyla örgüt kurmak, yönetmek veya bu amaçla kurulmuş örgüte üye olmak suçları ile ilgili olarak etkin pişmanlık hâli düzenlenmiştir.
Birinci fıkrada, örgüt kurucu veya yöneticileri ile ilgili etkin pişmanlık hükmüne yer verilmiştir. Buna göre; suç işlemek amacıyla örgüt kurmak veya yönetmek dolayısıyla haklarında soruşturmaya başlanmadan ve örgütün amacı doğrultusunda suç işlenmeden önce, örgütü dağıtan veya verdiği bilgilerle örgütün dağılmasını sağlayan kişiler hakkında cezaya hükmolunmaz.
İkinci fıkrada, suç işlemek amacıyla kurulmuş örgüte üye olan kişilerle ilgili etkin pişmanlık hükmüne yer verilmiştir. Örgüt üyesinin, etkin pişmanlık hükmünden yararlanabilmesi için, örgütün faaliyeti çerçevesinde herhangi bir suçun işlenişine iştirak etmemiş olması ve ayrıca, gönüllü olarak örgütten ayrıldığını ilgili makamlara bildirmesi gerekir. Bu koşulların gerçekleşmesi hâlinde, hakkında cezaya hükmolunmayacaktır. Bu koşullar gerçekleştikten sonra, kişi hakkında örgüt üyesi olmaktan dolayı soruşturma başlatılmış olmasının veya örgütün faaliyeti çerçevesinde başkaları tarafından suç işlenmiş olmasının, etkin pişmanlıktan yararlanma açısından bir önemi bulunmamaktadır.
Üçüncü fıkrada ise, yakalanan örgüt üyesi ile ilgili etkin pişmanlık hükmüne yer verilmiştir. Yakalanmış olmasına rağmen, bu fıkrada belirlenen şartların gerçekleşmesi hâlinde örgüt üyesi cezalandırılmayacaktır. Bu şartlardan birisi, örgütün faaliyeti çerçevesinde herhangi bir suçun işlenişine iştirak etmemiş olmak; diğeri ise, örgütün dağılmasını veya mensuplarının yakalanmasını sağlamaya elverişli bilgi vermiş olmaktır. Verilen bilginin, örgütün dağılmasını veya mensuplarının yakalanmasını sağlamaya elverişli olup olmadığını takdir yetkisi mahkemeye aittir.
Kişi, suç işlemek için kurulmuş olan örgütün kurucusu, yöneticisi veya üyesi olmakla birlikte, örgütün ulaştığı yapılanma itibarıyla dağılmasını sağlama imkanından yoksun olabilir. Bu durumda bile, söz konusu sıfatları taşıyan kişilerin belli şartlarda etkin pişmanlıktan yararlanması sağlanabilmelidir. Bu düşüncelerle maddenin dördüncü fıkrası düzenlenmiştir. Buna göre, suç işlemek amacıyla örgüt kuran, yöneten veya örgüte üye olan kişinin, gönüllü olarak teslim olup, örgütün yapısı ve faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlarla ilgili bilgi vermesi hâlinde, hakkında örgüt kurmak, yönetmek veya örgüte üye olmak suçundan dolayı cezaya hükmolunmayacaktır.
Kurucu, yönetici veya üyenin, örgütün yapısı ve faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlarla ilgili bilgileri yakalandıktan sonra vermesi hâlinde, örgüt kurmak, yönetmek veya örgüte üye olmak suçundan dolayı hakkında verilecek cezada belli oranda indirim yapılması kabul edilmiştir.
Etkin pişmanlıktan yararlanarak serbest bırakılan kişiler açısından güvenlik ve topluma uyum sorunu yaşandığı bilinmektedir. Bu nedenle, etkin pişmanlıktan yararlanan kişiler hakkında bir yıl süreyle denetimli serbestlik tedbirine hükmedilmelidir. Bu bir yıllık süre, kişinin serbest bırakıldığı andan itibaren işlemeye başlar. Denetimli serbestlik tedbirinin uygulanması açısından, etkin pişmanlık nedeniyle kişi hakkında cezaya hükmolunmaması ile indirilmiş cezaya hükmolunması arasında bir fark gözetilmemiştir. Uygulanmasına başlanan denetimli serbestlik tedbirinin süresi hâkim kararıyla uzatılabilecektir. Ancak süre üç yıldan fazla olamaz.
5560 s.k. ile değişikliğin gerekçesi
Maddeyle, 5237 sayılı Kanunun 221 inci maddesine bir fıkra eklenmek suretiyle örgütlü suçlulukta, etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanmaya sınırlama getirilmiştir.
Maddenin 765 sayılı TÜRK CEZA KANUNU’ndaki karşılığı
Bu maddenin karşılığı bulunmamaktadır.
AÇIKLAMALAR
Türk Ceza Kanunu Madde 221 Kapsamında Etkin Pişmanlık: Hukuki Analiz, Uygulama ve Yargıtay Kararları
Özet
Etkin pişmanlık kurumu, suç işlemek amacıyla örgüt kurma ve örgüt faaliyetleri bağlamında suç işleyen failin, cezai sorumluluğunun azaltılması veya ortadan kaldırılması amacıyla getirilen özel bir düzenlemedir. Bu makalede, Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 221. maddesi ayrıntılı olarak incelenmiş, uygulama şartları, hukuki sonuçları ve denetimli serbestlik tedbiri gibi yaptırım hükümleri ele alınmıştır. Ayrıca, etkin pişmanlık kapsamında Yargıtay içtihatları ışığında kritik değerlendirmeler yapılmıştır. Makale, özellikle örgüt suçlarıyla mücadelede etkin pişmanlık kurumunun önemine vurgu yaparak, suçla mücadelede iş birliği teşvikinin yasal zeminini ortaya koymaktadır.
Anahtar Kelimeler
Etkin pişmanlık, Türk Ceza Kanunu, örgüt suçu, suçla mücadele, denetimli serbestlik, TCK 221, suçtan kurtulma, ceza indirimi, Yargıtay içtihadı
1. Giriş
Suç işlemek amacıyla örgüt kurma suçu, modern ceza hukukunda organize suçlarla mücadelede önemli bir yer tutmaktadır. Bu bağlamda, suç işleyen veya örgüte bağlı kişiler arasında iş birliğini teşvik etmek amacıyla etkin pişmanlık kurumu geliştirilmiştir. TCK Madde 221, örgüt suçlarında etkin pişmanlık hükümlerini düzenleyerek suçtan kurtulma veya ceza indirimi imkanları sunmaktadır. Bu makalede, madde metni, uygulama şekli, koşulları ve hukuki sonuçları ele alınacaktır.
2. TCK Madde 221 Metni ve Temel İlkeler
TCK Madde 221, suç işlemek amacıyla örgüt kurma suçunun önlenmesi ve ceza muhakemesinde iş birliği sağlanması için dört farklı durum öngörmektedir:
- Örgüt kurulmadan veya suç işlenmeden önce örgütü dağıtan kurucu veya yöneticilerin cezalandırılmaması (1. fıkra),
- Örgüt üyesinin suç işlemeksizin gönüllü olarak örgütten ayrılması ve bunu makamlara bildirmesi (2. fıkra),
- Suç işlememiş örgüt üyesinin yakalanmadan önce örgütün dağılması veya mensuplarının yakalanması için bilgi vermesi (3. fıkra),
- Suç işleyen veya yardım edenlerin teslim olması ve örgüt hakkında bilgi vermesi halinde ceza verilmemesi veya cezada indirim yapılması (4. fıkra).
Ek olarak, etkin pişmanlıktan yararlananlara denetimli serbestlik tedbiri uygulanır (5. fıkra), ve etkin pişmanlık hükümleri birden fazla kez uygulanamaz (6. fıkra).
3. Etkin Pişmanlığın Şartları ve Hukuki Sonuçları
3.1. Şartların Sağlanması
Etkin pişmanlıktan yararlanabilmek için:
- Örgütün henüz suç işlememiş olması veya suç işlenmeden önce örgütün dağılması,
- Gönüllü ve zamanında bilgi verilmesi,
- Örgüt üyelerinin suç işlenmesine iştirak etmemiş olması,
- Teslimiyet ve iş birliği sağlanması gerekmektedir.
3.2. Cezai Sonuçlar
- Örgütü dağıtan veya suç işlenmeden önce iş birliği yapanlar hakkında ceza verilmez,
- Gönüllü olarak örgütten ayrılanlar cezalandırılmaz,
- Suç işlemeyen yakalanan üye bilgi verirse ceza uygulanmaz,
- Suç işleyip teslim olanlarda cezada indirim uygulanır veya ceza verilmez,
- Etkin pişmanlıktan yararlananlara denetimli serbestlik uygulanır, süre üç yıla kadar uzatılabilir.
4. Denetimli Serbestlik Tedbiri
Madde 221/5 hükmüne göre, etkin pişmanlıktan yararlanan kişiler bir yıl süreyle denetimli serbestlik tedbirine tabi tutulur. Bu süre, mahkeme kararıyla üç yıla kadar uzatılabilir. Denetimli serbestlik, failin topluma yeniden kazandırılması ve gözetim altında tutulması amacıyla uygulanan alternatif yaptırımlardandır (Adalet Bakanlığı, 2020).
5. Yargıtay Kararları ve Uygulama Örnekleri
Yargıtay içtihatları, etkin pişmanlık hükümlerinin şartlara uygun şekilde uygulanmasını titizlikle denetlemektedir. Örneğin, Yargıtay bir kararında, örgüt faaliyetlerine iştirak etmeden önce bilgi veren sanığın etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanacağı belirtilmiştir.
6. Tartışma ve Değerlendirme
Etkin pişmanlık kurumu, örgüt suçlarının çözümünde önemli bir araçtır. Failin suçtan dönmesi, bilgi vermesi halinde ceza indirim veya ceza verilmemesi sayesinde suçların aydınlatılması ve suç örgütlerinin çözülmesi sağlanır. Ancak, bu kurumun suiistimal edilmesi ihtimali de dikkate alınmalıdır. Bu nedenle, mahkemeler etkin pişmanlık şartlarını titizlikle değerlendirmeli, gerçek bir pişmanlık ve iş birliği varsa faydalanılmasını sağlamalıdır.
7. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
S1: Etkin pişmanlıktan kimler yararlanabilir?
C: Örgütü kuran, yöneten veya üye olanlar, örgüte bilerek yardım edenler, ancak belirli şartları yerine getirenler (örneğin suç işlenmeden önce iş birliği yapanlar) etkin pişmanlıktan yararlanabilir.
S2: Etkin pişmanlık hangi durumlarda cezadan tamamen muafiyet sağlar?
C: Örgüt kurulmadan veya suç işlenmeden önce örgütü dağıtanlar, suç işlemeyen ve gönüllü olarak örgütten ayrılanlar ile suç işlenmeden yakalanan ve bilgi verenler hakkında ceza verilmez.
S3: Etkin pişmanlık hükümlerinden sonra denetimli serbestlik süresi ne kadardır?
C: Etkin pişmanlıktan yararlananlar hakkında mahkemece bir yıl süreyle denetimli serbestlik tedbiri uygulanır. Bu süre üç yıla kadar uzatılabilir.
S4: Etkin pişmanlık hükümleri birden fazla kez uygulanabilir mi?
C: Hayır, TCK madde 221/6 hükmüne göre etkin pişmanlık hükümleri birden fazla uygulanmaz.
8. Sonuç
TCK Madde 221, suç işlemek amacıyla örgüt kurma ve örgüt suçlarında etkin pişmanlık kurumunu düzenleyerek, suçla mücadelede önemli bir ceza hukuku mekanizması ortaya koymaktadır. Failin iş birliğini teşvik eden bu düzenleme, ceza adaletinin sağlanması ve toplumsal güvenliğin korunması açısından büyük önem taşımaktadır. Uygulamada, etkin pişmanlık şartlarının dikkatle değerlendirilmesi ve denetimli serbestlik tedbirinin etkili biçimde uygulanması gerekmektedir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.