Özel belgeyi bozmak, yok etmek veya gizlemek
Madde 208 – (1) Gerçek bir özel belgeyi bozan, yok eden veya gizleyen kişi, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
GEREKÇE:
Maddede, özel belgeyi bozmak, yok etmek ve gizlemek fiilleri, özel belgede sahtecilik suçundan ayrı bir suç olarak ceza yaptırımı altına alınmıştır.
Suçun konusu, hukuken geçerli, yani gerçek bir özel belgedir.
Söz konusu suçu oluşturan seçimlik hareketler, özel belgeyi bozmak, yok etmek veya gizlemektir.
Gerçek bir özel belge üzerindeki yazıları örneğin boyamak, karalamak veya silmek suretiyle okunamaz hâle getirmek, belgeyi yırtmak, yakmak veya gizlemek fiilleri bu suçu oluşturur.
Gizleme hâlinde, belge varlığını ve bütünlüğünü muhafaza etmektedir. Gizlenen belge, kişilerin nezdinde bulunan özel belge olabileceği gibi, özel veya kamuya ait bir kurum veya kuruluşta muhafaza edilen özel belge de olabilir. Noterde muhafaza edilen vasiyetname, bu ikinci hâle örnek teşkil eder.
Bir özel belgenin, örneğin bir uyuşmazlık bağlamında mahkemeden istenmesine karşılık; gerçeğe aykırı olarak, mevcut olmadığının veya bulunamadığının bildirilmesi hâlinde, bu suç oluşur. Ancak, bir suça ilişkin olarak yapılan soruşturma veya kovuşturma kapsamında istenen belgelerin verilmemesi hâlinde, özel belgenin gizlenmesi suçunun değil, suç delillerini gizleme suçunun oluştuğunu kabul etmek gerekir.
Gizleme olgusu, özel belgenin nezdinde bulunduğu kişiden ya da kurum veya kuruluştan çalınması suretiyle de gerçekleşebilir. Ancak, bu durumda, hırsızlık suçundan dolayı değil, özel belgenin gizlenmesi suçundan dolayı hüküm tesis edilmelidir.
Maddenin 765 sayılı TÜRK CEZA KANUNU’ndaki karşılığı
Madde 348-(Değişik: 11/6/1936-3038/1 md.)
Bir kimse tamamen veya kısmen bir varakanın aslını yahut aslın zıyaı takdirinde kanunen makamına kaim olan suretini ortadan kaldırır veyahut bozar ve bundan umumi veya hususi bir zarar neş’et ederse 339, 342, 343, 344 ve 345 inci maddelerde bildirilen farklara göre mezkür maddelerde yazılı cezalarla cezalandırılır.
AÇIKLAMALAR
Özel Belgeyi Bozmak, Yok Etmek veya Gizlemek Suçu (TCK Madde 208)
Hukuki İnceleme, Uygulama ve Önemli Noktalar
Giriş
Türk Ceza Kanunu (TCK) 208. maddesi, özel belgelerin yok edilmesi, bozulması veya gizlenmesine yönelik eylemleri ayrı bir suç olarak düzenlemiştir. Bu suç, özel belgede sahtecilik suçundan farklı olarak gerçek (orijinal) özel belgelerin zarar görmesi veya erişiminin engellenmesini kapsar. Suçun konusu kamu düzeni ve özel hukuki ilişkiler bakımından büyük öneme sahip belgelerin korunmasıdır.
Bu makalede, TCK 208. maddenin hukuki niteliği, korunan hukuki yarar, suçun unsurları, ceza yaptırımı, teşebbüs, iştirak ve içtima gibi suç teorisi ilkeleri ile kovuşturma süreçleri ayrıntılı biçimde incelenecektir.
1. Korunan Yarar ve Suçun Hukuki Niteliği
Özel belgeler, hukuken geçerli, gerçek belgeler olup ispat gücüne sahiptir. Belgelerin bozulması, yok edilmesi veya gizlenmesi, kanıt araçlarının güvenilirliğine zarar vererek toplumda hukuki güvenlik ve kanıt sistemine olan inancı zedeler (Yavuz, 2022). Bu nedenle kamu güvenliği ve özel kişi haklarının korunması amaçlanmaktadır.
Maddede düzenlenen fiiller;
- Özel belgeyi bozmak (karalama, silme, boyama vb. ile okunamaz hale getirme),
- Özel belgeyi yok etmek (yırtma, yakma, kaybetme gibi maddi varlığı ortadan kaldırma),
- Özel belgeyi gizlemek (belgeyi saklayarak erişimi engelleme, mevcudiyetini inkar etme veya belgeyi vermemek) olarak seçimlik (alternatif) hareketler şeklindedir.
Bu eylemlerden herhangi birinin gerçekleşmesiyle suç tamamlanır; ayrıca zarar veya menfaat sağlama şart değildir.
2. Suçun Unsurları
2.1 Fail
Fail herhangi bir kişi olabilir; failin belirli bir meslek veya sıfatı aranmamaktadır (Çakır, 2019).
2.2 Fiil (Hareket)
Fiil, gerçek bir özel belgeyi bozma, yok etme veya gizleme şeklindedir. Burada:
- Özel belge kavramı TCK m.207’de açıklandığı gibi, hukuki işlemlerde delil olarak kullanılan belgeleri ifade eder. Sahte belgeler suç konusu değildir.
- Bozma: Belgenin üzerindeki yazı veya şeklin değiştirilmesi, karalanması, silinmesi veya boyanması gibi delil değerini etkileyen zararlar.
- Yok etme: Belgenin maddi varlığının ortadan kaldırılmasıdır (yırtma, yakma, atma).
- Gizleme: Belgenin erişilebilirliğinin engellenmesi, varlığının gizlenmesi veya verilmemesi.
Maddenin seçimlik hareketler içerdiği, birden fazla eylemin birlikte yapılmasının suçu bir kez oluşturduğu kabul edilir (Yavuz, 2022).
2.3 Manevi Unsur
Suç kasıtlı olarak işlenir; taksirli (dikkatsizlik) hali suç sayılmaz. Failin gerçek belgeyi yok ettiğinin, bozduğunun veya gizlediğinin bilincinde olması gerekir.
3. Suçun Teşebbüs, İştirak ve İçtima Yönünden Değerlendirilmesi
- Teşebbüs: Suç seçimlik hareketlerden birinin tamamlanmasıyla oluşur. Örneğin, belgeyi karalamaya yönelik bir girişimde bulunup, delil değerinin korunması devam ediyorsa, eylem teşebbüs aşamasında kalır.
- İştirak: Suçta iştirak hükümleri uygulanır. Suçun işlenmesine azmettiren veya yardım edenler sorumludur.
- İçtima: Fail birden fazla belgeye yönelik aynı veya farklı eylemler yaparsa, TCK m.43 hükümleri uygulanır.
Özel belgelerin gizlenmesi, soruşturma veya kovuşturma kapsamında ise, bu eylemler 281. maddede düzenlenen “suç delillerini gizleme” suçunu oluşturabilir; 208. madde kapsamında değerlendirilmez.
4. Ceza ve Kovuşturma
- Ceza: Bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür (TCK m.208).
- Kovuşturma: Suç şikâyete bağlı değildir; Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından re’sen soruşturulur ve iddianame düzenlenir.
- Görevli Mahkeme: Asliye Ceza Mahkemesi’dir.
- Ceza Takdirinde: TCK m.61 hükümleri uyarınca, cezanın miktarı somut olay ve failin durumuna göre belirlenir.
5. Örnek Yargıtay Kararları
Yargıtay, belgenin yok edilmesi, bozulması veya gizlenmesi halinde oluşan zararın toplumun kanıtlama sistemine olan güvenini sarsacağını belirtmiştir. Ayrıca, suça teşebbüsün mümkün olduğu, failin bozma fiilini tamamlama aşamasında eylemin teşebbüs aşamasında kalabileceği kabul edilmiştir.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
S1: Özel belgeyi bozmak, yok etmek veya gizlemek suçunda failin belli bir sıfatı olmalı mı?
Hayır, suçun faili herhangi bir kişi olabilir, özel bir görev veya unvan aranmaz.
S2: Belgeyi gizlemek ne demektir?
Belgenin erişiminin engellenmesi veya varlığının bilinmemesi için saklanmasıdır. Ayrıca hukuken talep edilmesine rağmen verilmemesi de gizleme sayılır.
S3: Suçun oluşması için zarar veya menfaat sağlanması gerekir mi?
Hayır, suçun oluşması için zarar veya çıkar elde edilmesi şart değildir.
S4: Bu suçla sahtecilik suçu arasında nasıl bir fark vardır?
Sahtecilikte belge sahte olarak üretilir veya değiştirilir. 208. maddede ise gerçek belgenin yok edilmesi, bozulması veya gizlenmesi söz konusudur.
S5: Suç delillerini gizlemek suçu ile bu suç arasındaki fark nedir?
Suç delillerini gizlemek (TCK m.281), soruşturma veya kovuşturma sürecindeki belgelerin yok edilmesi veya gizlenmesidir. 208. madde ise genel durumdaki gerçek özel belgeler için uygulanır.
Sonuç
TCK 208. madde, gerçek özel belgelerin korunmasını amaçlayan önemli bir kamu güvenliği suçudur. Bu suçun hukuki yapısı, seçimlik hareketler, kasıt unsuru ve fail sorumluluğu açısından netlik kazanmıştır. Hukuk sisteminde belge güvenliğinin sağlanması, özel ve kamusal ilişkilerin sağlıklı yürütülmesi bakımından büyük önem taşır. Uygulamada, madde hükümlerinin doğru anlaşılması ve yorumlanması, adil ve etkin ceza yargılamasının temel taşlarından biridir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.