Etkin pişmanlık
Madde 254- (1) (Değişik: 2/7/2012-6352/88 md.) Rüşvet alan kişinin, durum resmi makamlarca öğrenilmeden önce, rüşvet konusu şeyi soruşturmaya yetkili makamlara aynen teslim etmesi halinde, hakkında rüşvet suçundan dolayı cezaya hükmolunmaz. Rüşvet alma konusunda başkasıyla anlaşan kamu görevlisinin durum resmi makamlarca öğrenilmeden önce durumu yetkili makamlara haber vermesi halinde de hakkında bu suçtan dolayı cezaya hükmolunmaz.
(2) (Değişik: 2/7/2012-6352/88 md.) Rüşvet veren veya bu konuda kamu görevlisiyle anlaşmaya varan kişinin, durum resmi makamlarca öğrenilmeden önce, pişmanlık duyarak durumdan yetkili makamları haberdar etmesi halinde, hakkında rüşvet suçundan dolayı cezaya hükmolunmaz.
(3) (Değişik: 2/7/2012-6352/88 md.) Rüşvet suçuna iştirak eden diğer kişilerin, durum resmi makamlarca öğrenilmeden önce, pişmanlık duyarak durumdan yetkili makamları haberdar etmesi halinde, hakkında bu suçtan dolayı cezaya hükmolunmaz.
(4) (Ek: 26/6/2009 – 5918/4 md.) Bu madde hükümleri, yabancı kamu görevlilerine rüşvet veren kişilere uygulanmaz.
MADDE GEREKÇESİ :
Maddede rüşvet suçunda etkin pişmanlık hâline ilişkin hükme yer verilmiştir. Cezayı ortadan kaldıran bir şahsî sebep hâlini düzenleyen bu hükümden yararlanabilmesi için; kamu görevlisinin, rüşvet suçundan dolayı hakkında soruşturmaya başlanmadan önce, durumu soruşturmaya yetkili makamlara haber vererek, rüşvet konusu şeyi aynen teslim etmesi gerekir. Keza, rüşvet alma konusunda başkasıyla anlaşan kamu görevlisinin soruşturma başlamadan önce durumu yetkili makamlara haber vermesi hâlinde de hakkında bu suçtan dolayı cezaya hükmolunmayacaktır.
Etkin pişmanlıktan yararlanılabilmesi için kamu görevlisi hakkında, idarî de olsa, herhangi bir soruşturmaya girişilmemiş bulunulması gerekir.
Etkin pişmanlık, bu suç açısından cezayı ortadan kaldıran şahsî sebeptir. Yani, şartları gerçekleşmişse, sadece cezaya hükmedilmez. Ancak, işlenmiş olan suç, işlenmemiş duruma irca edilemeyeceği için, rüşvet konusu şeyin müsadere edilmesi gerekir.
Rüşvet anlaşmasının yapılmış olmasına rağmen, kamu görevlisi, anlaşmayla kabul edilen rüşvet konusu menfaati temin etmeden önce de etkin pişmanlık gösterebilir. Bu durumda, rüşvet konusu menfaat kamu görevlisi tarafından henüz temin edilmediği için, artık teslimden ve müsadereden söz edilemez.
Rüşvet veren kişinin de, bu nedenle henüz soruşturma başlatılmadan önce etkin pişmanlık duyarak durumdan soruşturma makamlarını haberdar etmesi hâlinde, hakkında bu suçtan dolayı cezaya hükmedilmez. Rüşvet olaylarının açıklığa kavuşturulabilmesini temin için, bu durumda, kamu görevlisine rüşvet olarak verdiği şey alınarak kendisine iade edilir. Yani, bu durumda, rüşvet suçu tamamlanmış olmasına rağmen, rüşvet konusu menfaatin müsaderesine hükmedilmeyecektir.
Maddenin üçüncü fıkrasında, rüşvet suçuna iştirak eden diğer kişilerin, bu nedenle soruşturma başlamadan önce, durumdan soruşturma makamlarını haberdar etmeleri hâlinde, cezalandırılmayacakları hususu hüküm altına alınmıştır.
6352 Sayılı Kanunun Gerekçesi :
Rüşvet suçunda cezayı ortadan kaldıran şahsi sebep olarak etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanabilmesi için 5237 sayılı Kanunun 254 üncü maddesinde yer alan “soruşturma başlanmadan önce” ibareleri yerine, “durum resmî makamlarca öğrenilmeden önce” ibareleri ikame edilmiştir. Böylece rüşvet olgusunun ilgili idare yetkilileri tarafından öğrenilmesi halinde, henüz ceza soruşturması başlatılmamış olsa bile, durum resmî makamlarca öğrenilmiş olduğu için, kişi artık etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanamayacaktır. Keza bu değişikliğe paralel olarak maddenin ikinci fıkrasındaki rüşvet verenin etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanması halinde, sadece hakkında cezaya hükmolunmayacaktır. 254 üncü maddenin mevcut metninde yer alan bu durumda ayrıca kişinin “verdiği rüşvet de kamu görevlisinden alınarak kendisine iade edilir” hükmü metinden çıkarılmıştır. Bu itibarla, rüşvet veren etkin pişmanlıktan yararlansa bile, rüşvet olarak verdiği para ve sair menfaat, müsadere edilecektir.
AÇIKLAMALAR
Etkin Pişmanlık Kurumu ve Rüşvet Suçunda Uygulaması: TCK m. 254 İncelemesi
Özet
Türk Ceza Kanunu’nun 254. maddesinde düzenlenen etkin pişmanlık kurumu, özellikle rüşvet suçlarında suçu işleyenlerin resmi makamlarca öğrenilmeden önce durumu bildirmeleri halinde cezadan kurtulmalarını sağlamaktadır. Bu çalışma, etkin pişmanlık hükümlerini detaylı şekilde analiz etmekte, suç isnat edilen kişiler ve mağdurlar açısından yapılması gereken işlemleri açıklamakta, ayrıca Yargıtay kararları ışığında uygulama sorunlarına değinmektedir. Alanında uzman ceza avukatı desteğinin gerekliliği ayrıca vurgulanmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Etkin pişmanlık, rüşvet suçu, TCK 254, ceza hukuku, suçtan zarar gören, mağdur hakları, ceza avukatı, Türkiye.
Giriş
Rüşvet suçu, kamu güveni ve adalet sistemi açısından ciddi bir tehdit oluşturmaktadır. Bu nedenle Türk Ceza Kanunu, suçun önlenmesi ve toplumsal zararların azaltılması amacıyla etkin pişmanlık kurumunu benimsemiştir. TCK m. 254, rüşvet alan veya veren kişilerin durumu resmi makamlar öğrenmeden önce yetkili mercilere bildirmesi halinde cezadan kurtulmalarını düzenler. Bu düzenleme, suçun ortaya çıkarılmasını teşvik ederken aynı zamanda ceza adaletinde etkin bir uzlaşma mekanizması işlevi görür.
1. Etkin Pişmanlık Kurumunun Hukuki Niteliği
Etkin pişmanlık, ceza hukukunda suç işleyen kişinin, suçtan dolayı cezai sorumluluktan kurtulabilmesi için, resmi makamların durumu öğrenmeden önce suçun ortaya çıkarılmasına katkı sağlamasını ifade eder (Akyüz, 2015). Bu, cezalandırmadan kaçınma veya ceza indiriminden yararlanma imkanını doğuran özel bir savunma nedenidir.
2. TCK m. 254 Kapsamında Etkin Pişmanlık Hükümleri
Madde 254’te etkin pişmanlık kapsamındaki üç temel durum vardır:
- Rüşvet alan kişinin rüşvet konusu şeyi aynen teslim etmesi,
- Rüşvet alan kamu görevlisinin başkasıyla anlaşması halinde durumu yetkili makamlara bildirmesi,
- Rüşvet verenin veya rüşvet konusunda anlaşmaya varan kişinin durumu yetkili makamlara haber vermesi,
- Diğer iştirakçilerin durumu yetkili makamlara bildirmesi.
Ancak, yabancı kamu görevlilerine rüşvet verenler hakkında bu hükümler uygulanmaz (TCK m.254/4).
3. Suç İsnat Edilen Kişilerin Yapması Gerekenler
Suç isnat edilen kişiler için etkin pişmanlık kurumu, cezadan kurtulmanın önemli bir yoludur. Bu kişilerin:
- Resmi makamların durumu öğrenmesinden önce,
- Suç konusu mal veya menfaati aynen veya mümkünse aynen iade etmesi,
- Durumu derhal yetkili makamlara bildirmesi,
- Süreci uzman ceza avukatı ile yürütmesi gerekmektedir.
Uzman avukat, hukuki süreci doğru yöneterek etkin pişmanlık hakkının doğru zamanda ve şekilde kullanılmasını sağlar.
4. Suçtan Zarar Gören / Mağdur / Müştekilerin Hakları ve Yapması Gerekenler
Mağdurlar açısından ise:
- Suçun ortaya çıkarılması için etkin pişmanlık başvurusunun takip edilmesi,
- Maddi ve manevi zararların tazmini için hukuki destek alınması,
- Suçtan zarar gören olarak ceza davasına katılma ve tazminat talebinde bulunma haklarının bilinmesi önemlidir.
Bu süreçte mağdurun da alanında uzman bir ceza avukatı ile çalışması, hak kayıplarının önüne geçer.
5. Etkin Pişmanlık ve Ceza Avukatı Desteğinin Önemi
Etkin pişmanlık başvurusunun zamanında, usulüne uygun yapılması, ceza süreçlerinin olumlu sonuçlanmasında kritik rol oynar. Alanında deneyimli ceza avukatı:
- Suç isnadının kapsamını ve delillerini değerlendirir,
- Etkin pişmanlık şartlarının oluşup oluşmadığını analiz eder,
- Müşteri haklarını korur ve savunmayı güçlendirir,
- Yargılamada strateji belirler ve yönlendirir.
Bu nedenle, rüşvet suçlamasıyla karşılaşanların mutlaka ceza hukuku alanında uzman avukata danışması gerekir.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Soru 1: Etkin pişmanlık başvurusu ne zaman yapılmalıdır?
Cevap: Resmi makamların durumu öğrenmesinden önce yapılmalıdır. Aksi halde etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanılamaz.
Soru 2: Etkin pişmanlık sadece rüşvet alan kişilere mi uygulanır?
Cevap: Hayır, rüşvet alan, veren veya suça iştirak eden diğer kişiler de durumu yetkili makamlara bildirdiklerinde bu haktan faydalanabilir.
Soru 3: Yabancı kamu görevlilerine rüşvet verenler etkin pişmanlıktan yararlanabilir mi?
Cevap: Hayır, TCK m. 254/4 hükmü gereği bu kişiler etkin pişmanlık kapsamı dışında bırakılmıştır.
Soru 4: Etkin pişmanlık başvurusunda bulunmak suçtan zarar görenin haklarını etkiler mi?
Cevap: Hayır, mağdurun tazminat ve diğer hukuki hakları devam eder; etkin pişmanlık sadece cezai sorumluluğu etkiler.
Sonuç
Etkin pişmanlık kurumu, Türk Ceza Kanunu’nda rüşvet suçu ile mücadelede önemli bir araç olarak düzenlenmiştir. Suç isnat edilenlerin durumu resmi makamlarca öğrenilmeden önce yetkili mercilere bildirmeleri, cezadan kurtulmalarını sağlar. Suçtan zarar görenlerin haklarının korunması ve sürecin doğru yönetilmesi için tarafların alanında uzman ceza avukatlarından hukuki destek almaları büyük önem taşır. Bu sayede hem adaletin gerçekleşmesi hem de mağduriyetlerin önlenmesi sağlanabilir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.