Askerî komutanlıkların gasbı
Madde 317- (1) Kanunen yetkili olmadıkları veya Devlet tarafından memur edilmedikleri halde, bir asker kıtasının veya donanmasının veya savaş gemisinin veya savaş hava filosunun veya bir kale veya müstahkem mevkiin veya bir askerî üssün veya tesisin, bir liman veya şehrin komutasını alanlara müebbet hapis cezası verilir.
(2) Kanunen yetkili olmaları veya Devlet tarafından görevlendirilmeleri suretiyle yukarıda gösterilen yerlerin komutanı bulunanlardan, yetkili makamlarca komutanlığı terk etmeleri için verilen emirlere uymayanlara da aynı ceza verilir.
GEREKÇE:
Madde metninde gösterilen yerlerin komutanlıklarını yetkisiz gasbedenleri veya makamların emir ve izniyle işgal ettikleri komutanlıkları terk etmeleri için verilen emirlere uymayanları cezalandırmakta ve böylece memuriyetin gaspı suçları bakımından özel bir hâli kabul etmiş bulunmaktadır. Ancak bu hâlde millî savunma bakımından özel ve vahim tehlike meydana geleceğinden suç, “Millî Savunmaya Karşı Suçlar” Bölümü içine alınmıştır. Böylece söz konusu suç ile korunan hukukî yarar, Ülkenin savunmasıdır.
Maddenin 765 sayılı TÜRK CEZA KANUNU’ndaki karşılığı
Madde 152 – Bir kimse, devlet tarafından memuriyeti yahut devletçe makbul olacak bir sebep olmadıkça bir asker kıtasının veya donanmanın veya harp gemisinin veyahut bir kale veya bir müstahkem mevkiin yahut bir liman veya bir şehrin kumandasını alırsa veya memur olduğu askeri kumandanlığı terk etmesi için devlet tarafından vakı olan emirlere kezalik makbul sebep olmadıkça itaat etmiyerek başında tutarsa müeebbet ağır hapis cezasına mahküm olur
AÇIKLAMALAR
Askerî Komutanlıkların Gasbı Suçu (TCK m.317)
Özet:
Türk Ceza Kanunu’nun 317. maddesi, askeri komutanlıkların hukuka aykırı şekilde ele geçirilmesi veya yetkili komutanların görevden ayrılma emrine uymaması fiillerini ağır şekilde cezalandırmaktadır. Bu makalede suçun hukuki niteliği, unsurları, yargı uygulaması, mağdur ve şüpheli konumundaki kişilerin hak ve yükümlülükleri ile avukat desteğinin önemi incelenmektedir.
1. Giriş
Devletin askeri yapısının güvenliği, ulusal savunmanın en temel unsurlarından biridir. Askerî birliklerin, üslerin, donanmaların veya stratejik tesislerin komuta yetkisinin hukuka aykırı şekilde ele geçirilmesi, sadece silahlı kuvvetlerin düzenini değil, devletin güvenliğini de doğrudan tehdit eder. TCK m.317 bu nedenle müebbet hapis cezası öngörerek suçu ağırlaştırılmış bir kategoriye dahil etmiştir.
2. Korunan Hukuki Değer
Bu suç ile korunan temel hukuki değerler şunlardır:
- Devletin askerî güvenliği ve düzeni
- Kamu otoritesi ve hiyerarşik komuta zinciri
- Ulusal savunma yeteneğinin korunması
Askerî komutanlıkların hukuka aykırı şekilde ele geçirilmesi, savaş halinde olduğu gibi barış zamanında da devlet güvenliğine ağır darbe vurur.
3. Suçun Kanuni Düzenlemesi
TCK m.317:
- Hukuka Aykırı Komuta Alma: Kanunen yetkili olmadığı veya devlet tarafından görevlendirilmediği halde bir askerî birliğin, donanmanın, savaş gemisinin, hava filosunun, kale veya müstahkem mevkiin, askerî üssün, tesisin, limanın veya şehrin komutasını almak.
- Komutanlık Emrine Uymama: Yetkili komutan olmasına rağmen, görevden ayrılması yönündeki üst makam emirlerine uymamak.
Her iki durumda da müebbet hapis cezası öngörülmüştür.
4. Suçun Unsurları
4.1. Maddi Unsur
- Fail: Herkes olabilir; ancak özellikle askeri personel olması gerekmemektedir.
- Mağdur: Devletin askeri düzeni, dolayısıyla kamu güvenliği.
- Fiil: Hukuka aykırı olarak komuta makamını ele geçirmek veya terk etme emrine uymamak.
- Sonuç: Fiilin tamamlanmasıyla suç oluşur; ayrıca zarar meydana gelmesi aranmaz.
4.2. Manevi Unsur
- Kast: Failin, hukuka aykırı olarak komuta yetkisini ele geçirmek veya verilen emre uymamak bilinciyle hareket etmesi gerekir.
- Saik: Özel bir saik aranmaz, ancak çoğunlukla iktidar amacı, görev gaspı veya darbe girişimi kapsamında görülür.
5. Yargıtay Uygulaması
Yargıtay kararlarında, TCK m.317 kapsamında değerlendirilen eylemler genellikle askerî darbe teşebbüsü, yetkisiz komuta devralma ve kriz dönemlerinde emir-komuta zincirinin bozulması ile bağlantılıdır. Mahkeme, suçun oluşması için fiili komuta yetkisinin ele geçirilmiş olmasını şart koşmaktadır.
6. Suç İsnat Olunan Kişiler İçin Hukuki Süreç ve Haklar
- Savunma Hakkı: Şüpheli, soruşturmanın her aşamasında müdafi yardımından yararlanmalıdır.
- Delil Toplama: Savunmayı güçlendirecek kamera kayıtları, tanık beyanları ve yazılı emirlerin varlığı araştırılmalıdır.
- İfade Aşaması: Savunma, hukuki yetki durumuna ve fiilin gerçekleşme biçimine odaklanmalıdır.
- Uzman Avukat Desteği: Askerî ceza hukuku alanında uzman bir ceza avukatı, sürecin doğru yönetilmesi açısından kritik önemdedir.
7. Mağdur/Müşteki Konumundaki Kişiler İçin Yol Haritası
- Olayın Bildirilmesi: Derhal Cumhuriyet Başsavcılığına veya askeri savcılığa (yetkili olduğu durumlarda) başvurulmalıdır.
- Delillerin Sunulması: Olay anına ilişkin belgeler, görüntüler ve tanık beyanları sunulmalıdır.
- Hak Takibi: Dava sürecinde müşteki vekili olarak bir avukatın bulunması, sürecin etkin yürütülmesini sağlar.
8. Avukat Desteğinin Önemi
Askerî komutanlıkların gasbı suçu, hem terör, hem de anayasal düzene karşı suçlar kapsamında değerlendirilebilecek ağırlıkta bir suçtur. Bu nedenle:
- Ceza avukatı desteği olmadan yürütülen savunma yetersiz kalabilir.
- Yanlış veya eksik beyanlar telafisi imkânsız sonuçlar doğurabilir.
- Süreçteki teknik prosedürlerin eksiksiz takibi, davanın sonucunu doğrudan etkiler.
9. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Soru 1: Bu suç sadece savaş zamanında mı işlenebilir?
Cevap: Hayır, barış zamanında da işlenebilir.
Soru 2: Failin asker olması zorunlu mudur?
Cevap: Hayır, sivil kişiler de bu suçu işleyebilir.
Soru 3: Suç teşebbüs aşamasında kalırsa ceza ne olur?
Cevap: TCK m.35 uyarınca teşebbüs hükümleri uygulanır ve ceza indirilir.
Soru 4: Yetkisiz komuta alma ile darbe girişimi arasında fark nedir?
Cevap: Darbe girişimi genellikle anayasal düzeni hedefler, TCK m.317 ise doğrudan askerî komutanlığı ele geçirmeyi hedefler.
10. Sonuç
TCK m.317, devletin askerî güvenliğini koruyan en ağır yaptırımlardan birini içermektedir. Suçun işlenmesi, hem askerî düzeni hem de ülke güvenliğini doğrudan tehdit eder. Gerek suç isnat edilen kişiler gerekse mağdurlar, hak kaybı yaşamamak için derhal alanında uzman bir ceza avukatına başvurmalıdır.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.