Görev
Madde 3 – (1) Mahkemelerin görevleri kanunla belirlenir.
(2) (Ek: 26/6/2009 – 5918/6 md.) (Mülga:2/7/2018-KHK/700/159 md.)
Re’sen görev kararı ve görevde uyuşmazlık
Madde 4 – (1) Davaya bakan mahkeme, görevli olup olmadığına kovuşturma evresinin her aşamasında re’sen karar verebilir. 6 ncı madde hükmü saklıdır.
(2) Görev konusunda mahkemeler arasında uyuşmazlık çıktığında, görevli mahkemeyi ortak yüksek görevli mahkeme belirler.
Görevsizlik kararı verilmesi gereken hâl ve sonucu
Madde 5 – (1) İddianamenin kabulünden sonra; işin, davayı gören mahkemenin görevini aştığı veya dışında kaldığı anlaşılırsa, mahkeme bir kararla işi görevli mahkemeye gönderir.
(2) Adlî yargı içerisindeki mahkemeler bakımından verilen görevsizlik kararlarına karşı itiraz yoluna gidilebilir.
Görevsizlik kararı verilemeyecek hâl
Madde 6 – (Değişik: 6/12/2006 – 5560/16 md.)
(1) Duruşmada suçun hukukî niteliğinin değiştiğinden bahisle görevsizlik kararı verilerek dosya alt dereceli mahkemeye gönderilemez.
Görevli olmayan hâkim veya mahkemenin işlemleri
Madde 7 – (1) Yenilenmesi mümkün olmayanlar dışında, görevli olmayan hâkim veya mahkemece yapılan işlemler hükümsüzdür.
Ceza Muhakemesinde Görev ve Görevsizlik: Kuramsal ve Uygulamalı Analiz
Özet
Ceza muhakemesinde mahkemelerin görev ve yetkileri, yargılamanın adil, etkin ve düzenli yürütülmesinde temel bir ilkedir. Bu makalede, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 3–7. maddeleri çerçevesinde görev, re’sen görev kararı, görevde uyuşmazlık, görevsizlik halleri ve hukuki sonuçları ele alınmıştır. Makale, ilgili doktrinsel görüşler ve Yargıtay uygulamaları ışığında açıklanmış ve sıkça sorulan sorularla okuyucunun pratik bilgilere erişimi sağlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Ceza muhakemesi, görev, görevsizlik, mahkeme yetkisi, CMK, hukuki süreç
1. Giriş
Mahkemelerin görev yetkisi, ceza yargılamasının temel taşlarından biridir. Görev yetkisi, yalnızca hangi mahkemenin bir davaya bakacağını belirlemekle kalmaz, aynı zamanda adil yargılanma hakkının korunmasını ve yargılamada verilecek kararların geçerliliğini sağlar (Akyürek, 2018). 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu, görev ve görevsizlik konusunu ayrıntılı şekilde düzenlemiş ve uygulamada yaşanabilecek uyuşmazlıkların çözümüne yönelik mekanizmalar öngörmüştür.
2. Mahkemelerin Görevleri (CMK Madde 3)
Madde 3, mahkemelerin görevlerini kanunla belirler. Bu hüküm, görev yetkisinin yasallık ilkesine dayanması gerektiğini vurgular. Görev, mahkemenin bakabileceği suç türünü ve yargılama alanını kapsar.
2.1 Görevin Önemi
Mahkeme görevini yanlış belirlediğinde, verilen kararlar hukuken geçersiz sayılabilir. Bu durum, tarafların hak kaybına uğramasını ve yargılamanın uzamasını doğurur.
3. Re’sen Görev Kararı ve Görevde Uyuşmazlık (CMK Madde 4)
3.1 Re’sen Görev Kararı
Davaya bakan mahkeme, görevli olup olmadığını kovuşturma evresinin her aşamasında re’sen belirleyebilir. Bu, mahkemelerin görev konusundaki özerkliğini ve davanın sağlıklı yürütülmesini güvence altına alır.
3.2 Görevde Uyuşmazlık
Mahkemeler arasında görev konusunda uyuşmazlık çıktığında, ortak yüksek görevli mahkeme görevlidir. Bu düzenleme, yargılamada oluşabilecek çatışmaları önler ve adil yargılanma hakkını korur (Gökcan, 2020).
4. Görevsizlik Kararı (CMK Madde 5)
4.1 Görevsizlik Kararının Gerekçeleri
İddianamenin kabulünden sonra, mahkemenin görev alanını aştığı veya dışında kaldığı anlaşılırsa, mahkeme dosyayı görevli mahkemeye gönderir.
4.2 İtiraz Hakkı
Adlî yargı içindeki mahkemelerce verilen görevsizlik kararlarına karşı itiraz yoluna başvurulabilir. Bu mekanizma, yanlış görev tespitine karşı bir güvence sağlar.
5. Görevsizlik Kararının Verilemeyeceği Haller (CMK Madde 6)
Duruşmada suçun hukuki niteliğinin değişmesi gerekçe gösterilerek görevsizlik kararı verilerek dosya alt dereceli mahkemeye gönderilemez. Bu hüküm, mahkemelerin sürecin ilerleyen aşamalarında keyfi olarak yetki değişikliğine gitmesini engeller (Özbek, 2019).
6. Görevli Olmayan Hâkim veya Mahkemenin İşlemleri (CMK Madde 7)
Görevli olmayan hâkim veya mahkemece yapılan işlemler, yenilenmesi mümkün olmayanlar dışında hükümsüzdür. Bu, yargılamada yetkiyi ihlal eden işlemlerin geçersiz sayılmasını ve hukuki güvenliğin korunmasını sağlar.
7. Sıkça Sorulan Sorular
Soru 1: Görevsizlik kararı verildikten sonra dosya nereye gönderilir?
Cevap: Dosya, görevli olan mahkemeye gönderilir.
Soru 2: Görevde uyuşmazlık durumunda hangi mahkeme karar verir?
Cevap: Ortak yüksek görevli mahkeme uyuşmazlığı çözer.
Soru 3: Suçun niteliği değişirse görevsizlik verilip alt dereceli mahkemeye dosya gönderilebilir mi?
Cevap: Hayır, CMK Madde 6 gereği verilemez.
Soru 4: Görevli olmayan hâkim tarafından yapılan duruşmalar geçerli midir?
Cevap: Yenilenmesi mümkün olmayan işlemler hariç, diğer işlemler hükümsüzdür.
8. Sonuç
Ceza muhakemesinde görev ve görevsizlik hükümleri, yargılamanın etkin ve adil yürütülmesi açısından kritik öneme sahiptir. CMK hükümleri, görev yetkisinin sınırlarını net bir şekilde çizmekte ve olası uyuşmazlıkları çözmeye yönelik mekanizmalar sunmaktadır. Mahkemelerin re’sen görev kararı alabilmesi, görevsizlik halleri ve görevli olmayan hâkim işlemleri, yargılamada hukuki güvenliği sağlamaktadır.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.