Tanıklıktan ve yeminden sebepsiz çekinme
Madde 60 – (1) Yasal bir sebep olmaksızın tanıklıktan veya yeminden çekinen tanık hakkında, bundan doğan giderlere hükmedilmekle beraber, yemininin veya tanıklığının gerçekleştirilmesi için dava hakkında hüküm verilinceye kadar ve her hâlde üç ayı geçmemek üzere disiplin hapsi verilebilir. Kişi, tanıklığa ilişkin yükümlülüğüne uygun davranması halinde, derhâl serbest bırakılır.
(2) Bu tedbirleri almaya naip hâkim ve istinabe olunan mahkeme ile soruşturma evresinde sulh ceza hâkimi yetkilidir.
(3) Davanın görüldüğü sırada bu tedbirler alındıktan ve yukarıdaki süreler suçun türüne göre tümüyle uygulandıktan sonra o dava veya aynı işe ilişkin diğer davada tekrar edilmez.
(4) Disiplin hapsi kararına itiraz edilebilir.
Tanıklıktan ve Yeminden Sebepsiz Çekinme: Ceza Muhakemesinde Hukuki Boyutlar
Özet
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 60. maddesi, tanıklıktan veya yeminden sebepsiz çekinmenin hukuki sonuçlarını düzenlemektedir. Tanıklığın ve yeminin, adil yargılanma sürecinin temel taşları olması nedeniyle, kanun bu yükümlülüğe uymayanlar hakkında disiplin hapsi ve giderlerin yüklenmesi gibi yaptırımlar öngörmüştür. Bu makalede, maddeye ilişkin hukuki çerçeve, uygulamadaki süreçler, şüpheli/sanık ve mağdurların hak ve yükümlülükleri ile disiplin hapsinin sınırları detaylandırılacaktır.
1. Giriş
Tanıkların ve yemin eden kişilerin, gerçeği beyan etme yükümlülüklerini yerine getirmemesi, ceza muhakemesi sürecinde ciddi aksaklıklara yol açabilir. Madde 60, tanıklıktan ve yeminden sebepsiz çekinmeyi önlemeyi ve bunun yaptırımlarını belirlemeyi amaçlar. Bu çerçevede disiplin hapsi, kanuni giderlerin tahsili ve yetkili merciler gibi hususlar ön plana çıkmaktadır.
2. Tanıklıktan ve Yeminden Sebepsiz Çekinme
2.1 Hukuki Tanım
Madde 60’a göre tanıklıktan veya yeminden çekinmek için geçerli bir yasal sebep bulunmaması gerekmektedir. Yasal sebepler arasında 45–48. maddelerde belirtilen tanıklıktan çekinme halleri (yakınlık ilişkisi, kendisini veya yakınını suçtan dolayı tehlikeye atma ihtimali vb.) yer alır. Bu sebeplerin bulunmadığı durumlarda, tanık veya yemin eden kişi yükümlülüğünü yerine getirmemektedir.
2.2 Yaptırımlar
- Disiplin hapsi: Tanıklık veya yemin yükümlülüğünü yerine getirmeyen kişi, dava hakkında hüküm verilinceye kadar ve en fazla üç ay süreyle disiplin hapsine tabi tutulabilir.
- Giderlerin tahsili: Tanıklık veya yeminden çekinmeden doğan giderler mahkeme kararıyla kişi üzerine yüklenebilir.
- Derhal serbest bırakılma: Kişi yükümlülüğünü yerine getirirse, hapis derhâl sonlandırılır.
2.3 Yetkili Merciler
- Soruşturma evresinde sulh ceza hâkimi,
- Dava evresinde naip hâkim veya istinabe olunan mahkeme, bu tedbirleri uygulamakla yetkilidir.
3. Uygulamada Dikkat Edilmesi Gerekenler
3.1 Şüpheli/Sanık Açısından
- Tanık olarak dinleniyorsanız, mahkeme çağrısına uymamak veya yemini reddetmek, disiplin hapsi ve gider yükümlülüğüne yol açabilir.
- Tanıklık veya yemin yükümlülüğünü yerine getirmeden önce bir ceza avukatı danışmanlığı almak, haklarınızı doğru biçimde kullanmanızı sağlar.
3.2 Mağdur/Zarar Gören Açısından
- Mağdur veya müşteki konumundaysanız, tanıklardan doğru ve eksiksiz bilgi alınabilmesi için mahkemeye bilgi verebilirsiniz.
- Tanıkların yükümlülüğünü yerine getirmemesi durumunda, mahkemeye bildirimde bulunmak ve gerekirse hukuki destek almak önemlidir.
4. Disiplin Hapsinin Sınırlılıkları
- Disiplin hapsi maksimum üç ay ile sınırlıdır ve bu süre, suçun türüne göre uygulanır.
- Davanın görüldüğü sırada bu tedbirler alındıktan sonra aynı dava veya aynı iş için yeniden disiplin hapsi uygulanmaz.
- Kararlara itiraz hakkı bulunmaktadır.
5. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Soru 1: Tanıklık veya yeminden çekinme cezası her zaman uygulanır mı?
Cevap: Hayır, yasal bir sebep olmaksızın çekinme durumunda uygulanır. Geçerli mazeretler (45–48. maddeler) ceza yaptırımını ortadan kaldırır.
Soru 2: Disiplin hapsi ne kadar sürer?
Cevap: En fazla üç ay, ancak yükümlülük yerine getirilirse derhâl sona erer.
Soru 3: Tanık veya yeminden çekinen kişi giderleri ödemek zorunda mıdır?
Cevap: Evet, mahkeme kararıyla tanıklıktan veya yeminden çekinmeden doğan giderler kişiye yüklenebilir.
Soru 4: Disiplin hapsine karşı itiraz edebilir miyim?
Cevap: Evet, madde 60/4’e göre disiplin hapsi kararına karşı itiraz hakkı vardır.
6. Sonuç ve Öneriler
Tanıklık ve yemin, ceza muhakemesi sürecinin etkin işlemesi için kritik öneme sahiptir. Madde 60, sebepsiz çekinmeyi önlemeyi amaçlamakta ve disiplin hapsi ile gider yükümlülüğünü öngörmektedir. Hem şüpheli/sanık hem de mağdur açısından süreçlerin doğru işletilmesi, hukuki hakların korunması ve adil yargılanmanın sağlanması açısından önemlidir. Bu nedenle, uzman ceza avukatından profesyonel destek almak, yükümlülüklerin doğru şekilde yerine getirilmesini ve hak ihlallerinin önlenmesini sağlar.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.