Tanığa verilecek tazminat ve giderler[1]
Madde 61 – (1) Cumhuriyet savcısı veya mahkeme başkanı veya hâkim tarafından çağrılan tanığa, her yıl Adalet Bakanlığınca hazırlanan tarifeye göre kaybettiği zaman ile orantılı bir tazminat verilir. Tanık hazır olmak için seyahat etmek zorunda kalmışsa, yol giderleriyle tanıklığa çağrıldığı yerdeki ikamet ve beslenme giderleri de karşılanır.
(2) Birinci fıkra hükmüne istinaden ödenmesi gereken tazminat ve giderler, hiçbir vergi, resim ve harç alınmaksızın, ödenir.
TANIĞA VERİLECEK TAZMİNAT VE GİDERLER: CEZA MUHAKEMESİNDE HUKUKİ VE PRATİK YAKLAŞIM
Özet
Ceza muhakemesi sürecinde tanıkların dinlenmesi, adil yargılama ilkesinin en temel unsurlarından biridir. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) Madde 61, tanıklık yapan kişilere ödenecek tazminat ve giderleri düzenlemektedir. Bu makalede, tanık tazminatının hukuki çerçevesi, ödemelerin kapsamı ve uygulama süreçleri ele alınmakta; ayrıca şüpheli/sanıklar ile suçtan zarar gören/mağdur/müştekilerin süreçte dikkat etmesi gereken hususlar ayrıntılı olarak incelenmektedir. Makalede alanında uzman ceza avukatlarından alınacak hukuki desteğin önemi vurgulanmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Tanık tazminatı, CMK Madde 61, ceza muhakemesi, yol gideri, adil yargılama, uzman ceza avukatı
1. Giriş
Ceza yargılamasında tanıklar, olayın aydınlatılmasında kritik bir rol oynar. Tanıkların mahkemeye katılımı sırasında uğradıkları zaman kaybı ve masraflar, hukuken karşılanmaktadır. 5271 sayılı CMK Madde 61, tanıklık yapan kişilere tazminat ve giderlerin ödenmesini düzenleyerek tanık haklarını güvence altına alır.
2. Tanık Tazminatı ve Giderlerinin Hukuki Dayanağı
CMK Madde 61 uyarınca:
- Zaman kaybı tazminatı: Tanık, mahkeme veya savcılığa çağrıldığı her yıl için Adalet Bakanlığınca belirlenen tarifeye göre tazminat alır.
- Yol ve konaklama giderleri: Tanığın duruşmaya katılmak için seyahat etmesi gerekiyorsa, yol, ikamet ve beslenme giderleri de karşılanır.
- Vergi ve harç muafiyeti: Bu ödemeler, herhangi bir vergi, resim veya harç kesintisi olmadan yapılır.
Bu düzenleme, tanıkların hak kaybına uğramadan yargı sürecine katkı vermelerini sağlamayı amaçlar.
3. Tanık Tazminatının Kapsamı
Tanık tazminatının kapsamı üç ana başlık altında incelenebilir:
- Zaman kaybı: Tanığın iş veya özel yaşamında kaybettiği zamanın karşılığıdır.
- Seyahat giderleri: Tanığın duruşmaya katılımı için yaptığı ulaşım masraflarıdır.
- Konaklama ve beslenme giderleri: Tanığın duruşma yerinde kalması ve yemek ihtiyaçlarının karşılanması için ödenir.
Bu kapsam, tanığın mahkeme sürecine katılımını özendirmek ve mağduriyetini önlemek amacıyla geniş tutulmuştur.
4. Şüpheli/Sanık Perspektifi
Şüpheli veya sanık açısından, tanık tazminatı süreci dolaylı olarak önem taşır:
- Tanıkların düzenli şekilde mahkemeye gelmesini sağlamak: Tanıkların tazminat ve giderlerinin karşılanması, ifadelerin gecikmeden alınmasını kolaylaştırır.
- Tanıkların yönlendirilmemesi: Tanık ödemeleri yalnızca yasal hakları kapsamında olmalıdır; yanlış yönlendirmeler ceza sorumluluğu doğurabilir.
- Hukuki danışmanlık: Tanıkların hak ve yükümlülükleri ile ilgili süreçte, şüpheli/sanıkların ceza avukatından hukuki destek alması, yasal haklarını korumak açısından kritik önemdedir.
5. Mağdur / Suçtan Zarar Gören Perspektifi
Mağdur veya müşteki açısından, tanık tazminatı süreçleri şu açılardan önemlidir:
- Duruşmanın hızlanması: Tanıkların tazminat ve giderlerinin karşılanması, ifadelerin zamanında alınmasını sağlar ve mağdurun hak arama sürecini hızlandırır.
- Tanık katılımının güvence altına alınması: Mahkeme sürecinde tanıkların hazır bulunması, delillerin eksiksiz toplanmasını ve adil yargılamayı sağlar.
- Hukuki destek: Mağdur veya müştekiler, tanık tazminatı ve giderlerinin doğru şekilde talep edilmesi için ceza hukuku uzmanı avukatlarla çalışmalıdır.
6. Ödeme Süreci ve Usul
Tanık tazminat ve giderlerinin ödenmesi süreci genellikle şu adımları içerir:
- Tanığın mahkeme veya savcılığa çağrılması.
- Katılımın ve giderlerin belgelenmesi (seyahat, konaklama, yemek).
- Adalet Bakanlığınca belirlenen tarife üzerinden hesaplama.
- Vergi, resim veya harç kesintisi yapılmadan ödeme yapılması.
7. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
S: Tanık tazminatı hangi durumlarda ödenmez?
C: Tanık, mahkemeye gelmemiş veya yasal olarak çağrılmamışsa tazminat ödenmez.
S: Tazminat ödemesi ne zaman yapılır?
C: Ödeme, tanığın mahkemeye katılımının ardından, resmi ödeme süreciyle gerçekleştirilir.
S: Tanık, giderlerini kendi talebi ile karşılayabilir mi?
C: Evet, ancak yasal olarak hak edilen ödemeler mahkeme veya savcılık aracılığıyla yapılmalıdır.
S: Tanık haklarını talep etmek için ne yapmalı?
C: Tanık, tazminat ve giderlerini talep etmek için mahkeme veya savcılık nezdinde başvuruda bulunmalı ve belgelerini sunmalıdır. Uzman bir ceza avukatından destek almak süreci kolaylaştırır.
8. Sonuç
Tanık tazminatı ve giderleri, ceza muhakemesinde adil yargılama ilkesinin önemli bir parçasıdır. Tanıkların zaman kaybı ve masraflarının karşılanması, delillerin eksiksiz toplanmasını ve yargılamanın hızlanmasını sağlar. Hem şüpheli/sanıklar hem de mağdur/müştekiler açısından, süreçlerin doğru yürütülmesi ve hak kaybının önlenmesi için ceza hukuku uzmanı avukat desteği kritik öneme sahiptir.
[1] Bu maddede yer alan tazminat miktarlarının 1/1/2024 tarihinden itibaren uygulanması ile ilgili olarak, 28/12/2023 tarihli ve 32413 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2024 yılı Tanıklık Ücret Tarifesine bakınız.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.