Avukat bürolarında arama, elkoyma ve postada elkoyma
Madde 130 – (1) Avukat büroları ancak mahkeme kararı ile ve kararda belirtilen olayla ilgili olarak Cumhuriyet savcısının denetiminde aranabilir. Baro başkanı veya onu temsil eden bir avukat aramada hazır bulundurulur.
(2) Arama sonucu elkonulmasına karar verilen şeyler bakımından bürosunda arama yapılan avukat, baro başkanı veya onu temsil eden avukat, bunların avukat ile müvekkili arasındaki meslekî ilişkiye ait olduğunu öne sürerek karşı koyduğunda, bu şey ayrı bir zarf veya paket içerisine konularak hazır bulunanlarca mühürlenir ve bu konuda gerekli kararı vermesi, soruşturma evresinde sulh ceza hâkiminden, kovuşturma evresinde hâkim veya mahkemeden istenir. Yetkili hâkim elkonulan şeyin avukatla müvekkili arasındaki meslekî ilişkiye ait olduğunu saptadığında, elkonulan şey derhâl avukata iade edilir ve yapılan işlemi belirten tutanaklar ortadan kaldırılır. Bu fıkrada öngörülen kararlar, yirmidört saat içinde verilir.
(3) Postada elkoyma durumunda bürosunda arama yapılan avukat veya baro başkanı veya onu temsil eden avukatın karşı koyması üzerine ikinci fıkrada belirtilen usuller uygulanır.
Avukat Bürolarında Arama, Elkoyma ve Postada Elkoyma: CMK m.130 Analizi
Giriş
Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 130. maddesi, avukat bürolarında ve postada yapılacak arama ve elkoyma işlemlerinin usulünü düzenlemektedir. Avukat-müvekkil gizliliğini ve meslekî sırların korunmasını temel alan bu düzenleme, hukukun üstünlüğü ve savunma hakkının güvence altına alınması açısından kritik öneme sahiptir. Bu makalede, CMK m.130’ün kapsamı, uygulama usulleri, şüpheli/sanık ve mağdurların hakları ile Yargıtay içtihatları doğrultusunda uygulama örnekleri detaylı biçimde ele alınacaktır.
1. Avukat Bürosunda Arama ve Elkoyma
1.1. Aramanın Şartları
CMK m.130/1 uyarınca, avukat büroları yalnızca mahkeme kararı ile ve kararda belirtilen olayla sınırlı olarak aranabilir. Arama, Cumhuriyet savcısının denetiminde gerçekleştirilir ve baro başkanı veya onu temsil eden bir avukatın hazır bulunması zorunludur.
1.2. Meslekî Sırların Korunması
Arama sırasında elkonulacak bir eşya avukat ile müvekkili arasındaki meslekî ilişkiye ait olduğu iddia edilirse, bu eşya ayrı bir zarf veya paket içine konulur ve mühürlenir. Kararın verilmesi için:
- Soruşturma evresinde sulh ceza hâkimi,
- Kovuşturma evresinde ise hakim veya mahkeme yetkilidir.
Yetkili hâkim, eşyayı meslekî sır kapsamında değerlendirdiğinde, elkonulan eşya derhal avukata iade edilir ve işlemlerle ilgili tutanaklar iptal edilir. Bu kararlar 24 saat içinde verilmek zorundadır.
2. Postada Elkoyma
Postada elkoyma durumunda da benzer usuller uygulanır. Bürosunda arama yapılan avukat veya baro başkanı eğer elkonulacak eşyanın meslekî sır niteliğinde olduğunu öne sürerse, eşya mühürlenir ve ilgili hâkim veya mahkemeden karar alınır. Bu süreç, avukatın meslekî sırlarını korumasını güvence altına alır.
3. Şüpheli/Sanıkların Hakları ve Yapması Gerekenler
- Arama veya elkoyma işlemi sırasında haklarını bilmek ve işlem sırasında hazır bulunan avukattan destek almak.
- Meslekî sırlarının ihlali söz konusu ise, derhal savcılık veya hâkime bildirimde bulunmak.
- Elkonulan belgelerin meslekî sır niteliğinde olduğunu iddia ediyorsa, itiraz ederek mühürleme ve karara başvurma hakkını kullanmak.
- Alanında uzman bir ceza avukatından danışmanlık almak, hak ihlallerini önlemede kritik öneme sahiptir.
4. Suçtan Zarar Gören/Mağdur/Müştekilerin Hakları ve Yapması Gerekenler
- Arama veya elkoyma işlemi sırasında mahkeme kararına uygun hareket edilmesini takip etmek.
- Elde edilen belgelerin ve delillerin işlem sırasına uygun olarak korunmasını sağlamak.
- Şüpheli/sanık ile aralarında doğabilecek hukuki uyuşmazlıklarda hukuki destek almak, meslekî sırların korunmasına saygı gösterilmesini sağlamak.
5. Uygulamada Dikkat Edilecek Noktalar
- Avukat bürosunda arama yalnızca belirli olay ve belgelerle sınırlıdır; genel arama yapılamaz.
- Elkoyma kararları süreli ve denetime tabidir.
- Posta ile gönderilen belgeler için aynı hukuki prosedür geçerlidir; savunma hakkı ihlal edilmemelidir.
- Arama sırasında baro temsilcisinin veya avukatın hazır bulunması zorunludur, yoksa işlem usulsüz sayılabilir.
6. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
S: Avukat bürosunda arama sırasında hazır bulunmazsam ne olur?
C: İşlem geçersiz sayılabilir. Bu durumda müvekkil ve avukat haklarını korumak için yasal yollara başvurabilir.
S: Elkoyulan belgelerin meslekî sır olduğunu nasıl kanıtlayabilirim?
C: Avukat veya baro temsilcisi, mühürleme ve hâkim kararına başvurma hakkını kullanarak belgelerin meslekî sır kapsamına girdiğini öne sürebilir.
S: Postada elkoyma her zaman mahkeme kararı ile mi yapılır?
C: Evet, gecikmesinde sakınca bulunmayan durumlar hariç, elkoyma mahkeme kararıyla gerçekleştirilir ve aynı prosedür uygulanır.
S: Bu süreçte ceza avukatından destek almak neden önemli?
C: Hak ve yetki ihlallerini önlemek, meslekî sırları korumak ve hukuki süreçleri doğru takip etmek için uzman avukat desteği kritik önemdedir.
Sonuç
CMK m.130, avukat bürolarında ve postada yapılacak arama ve elkoyma işlemlerinde savunma hakkını ve meslekî sırları güvence altına alan özel bir düzenlemedir. Şüpheli/sanıklar ile mağdurların haklarını bilmesi, süreci denetlemesi ve alanında uzman bir ceza avukatından destek alması, hukukun üstünlüğü ve adil yargılanma ilkeleri açısından hayati önem taşır.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.
