Ankara Ceza Avukatı Avukat Necmettin İlhan [İLHAN HUKUK BÜROSU], ağır ceza avukatları ile ceza davaları konusunu kapsamlı bir bakış açısıyla ele alıyor.
Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat
Tazminat istemi[1]
Madde 141 – (1) Suç soruşturması veya kovuşturması sırasında;
a) Kanunlarda belirtilen koşullar dışında yakalanan, tutuklanan veya tutukluluğunun devamına karar verilen,
b) Kanunî gözaltı süresi içinde hâkim önüne çıkarılmayan,
c) Kanunî hakları hatırlatılmadan veya hatırlatılan haklarından yararlandırılma isteği yerine getirilmeden tutuklanan,
d) Kanuna uygun olarak tutuklandığı hâlde makul sürede yargılama mercii huzuruna çıkarılmayan ve bu süre içinde hakkında hüküm verilmeyen,
e) Kanuna uygun olarak yakalandıktan veya tutuklandıktan sonra haklarında kovuşturmaya yer olmadığına veya beraatlerine karar verilen,
f) Mahkûm olup da gözaltı ve tutuklulukta geçirdiği süreleri, hükümlülük sürelerinden fazla olan veya işlediği suç için kanunda öngörülen cezanın sadece para cezası olması nedeniyle zorunlu olarak bu cezayla cezalandırılan,
g) Yakalama veya tutuklama nedenleri ve haklarındaki suçlamalar kendilerine, yazıyla veya bunun hemen olanaklı bulunmadığı hâllerde sözle açıklanmayan,
h) Yakalanmaları veya tutuklanmaları yakınlarına bildirilmeyen,
i) Hakkındaki arama kararı ölçüsüz bir şekilde gerçekleştirilen,
j) Eşyasına veya diğer malvarlığı değerlerine, koşulları oluşmadığı halde elkonulan veya korunması için gerekli tedbirler alınmayan ya da eşyası veya diğer malvarlığı değerleri amaç dışı kullanılan veya zamanında geri verilmeyen,
k) (Ek: 11/4/2013-6459/17 md.) Yakalama, adli kontrol veya tutuklama işlemine karşı Kanunda öngörülen başvuru imkânlarından yararlandırılmayan,
l) (Ek:2/3/2024-7499/12 md.) Konutunu terk etmemek veya uyuşturucu, uyarıcı veya uçucu maddeler ile alkol bağımlılığından arınmak amacıyla hastaneye yatmak dâhil, tedavi veya muayene tedbirlerine tâbi olmak ve bunları kabul etmek şeklindeki adli kontrol yükümlülükleri uygulandıktan sonra haklarında kovuşturmaya yer olmadığına veya beraatlerine karar verilen,
Kişiler, maddî ve manevî her türlü zararlarını, Devletten isteyebilirler.
(2) Birinci fıkranın (e), (f) ve (l) bentlerinde belirtilen kararları veren merciler, ilgiliye tazminat hakları bulunduğunu bildirirler ve bu husus verilen karara geçirilir.48
(3) (Ek:18/6/2014-6545/70 md.) Birinci fıkrada yazan hâller dışında, suç soruşturması veya kovuşturması sırasında kişisel kusur, haksız fiil veya diğer sorumluluk hâlleri de dâhil olmak üzere hâkimler ve Cumhuriyet savcılarının verdikleri kararlar veya yaptıkları işlemler nedeniyle tazminat davaları ancak Devlet aleyhine açılabilir.
(4) (Ek:18/6/2014-6545/70 md.) Devlet, ödediği tazminattan dolayı görevinin gereklerine aykırı hareket etmek suretiyle görevini kötüye kullanan hâkimler ve Cumhuriyet savcılarına bir yıl içinde rücu eder.
Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat Hakkı: CMK m.141’in Analizi
Giriş
Ceza muhakemesi sürecinde şüpheli, sanık veya suçtan zarar gören kişilerin hukuki güvenliğinin sağlanması, hukuk devletinin temel ilkelerinden biridir. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 141. maddesi, soruşturma ve kovuşturma sırasında kişi haklarının ihlali hâlinde, maddî ve manevî zararların Devletten tazmin edilebileceğini düzenlemektedir. Bu düzenleme, hem şüpheli ve sanıkları hem de suçtan zarar görenleri kapsayacak şekilde genişletilmiş bir koruma mekanizması sunmaktadır.
Bu makalede, CMK m.141 kapsamındaki tazminat hakları ayrıntılı biçimde ele alınacak, Yargıtay kararları çerçevesinde uygulama örnekleri tartışılacak ve pratikte izlenmesi gereken yol haritası sunulacaktır. Ayrıca, sıkça sorulan sorular başlığı altında hukuki sürecin şüpheli/sanık ve mağdur açısından kritik noktaları açıklanacaktır.
1. CMK m.141 Kapsamında Tazminat Hakkı
CMK m.141, soruşturma ve kovuşturma süreçlerinde hukuka aykırı uygulamalar nedeniyle kişilerin uğradığı zararlara karşı Devlet aleyhine tazminat talebinde bulunabilmesini düzenler. Maddenin birinci fıkrasında belirtilen haller şunlardır:
- Hukuka aykırı yakalama ve tutuklama (141/1-a, b, c, d)
- Haksız kovuşturma veya beraat (141/1-e)
- Gözaltı veya tutukluluk süresinin cezadan fazla olması (141/1-f)
- Hakların bildirilmemesi veya usulsüz uygulama (141/1-g, h)
- Ölçüsüz arama veya malvarlığına müdahale (141/1-i, j)
- Adli kontrol veya tedavi yükümlülüklerinin gereksiz uygulanması (141/1-l)
- Başvuru hakkının kısıtlanması (141/1-k)
Maddenin ikinci fıkrası, özellikle beraat veya kovuşturmaya yer olmadığı kararlarında kişilere tazminat haklarının bildirilmesi zorunluluğunu öngörmektedir. Üçüncü ve dördüncü fıkralar ise, hâkim veya savcıların görevini kötüye kullanması hâlinde, Devletin ödediği tazminattan rücu edebileceğini hükme bağlamaktadır.
2. Şüpheli ve Sanık Açısından Tazminat Süreci
Şüpheli ve sanıklar açısından tazminat talebi, genellikle hukuka aykırı gözaltı, tutuklama veya adli kontrol uygulamaları sonucunda ortaya çıkar. Bu kişiler için süreç aşağıdaki şekilde yürütülür:
2.1. Hangi Durumlarda Tazminat İsteyebilirler?
- Kanunî sürelere uyulmadan tutuklanmaları veya gözaltında tutulmaları
- Haklarının hatırlatılmaması veya haklarından yararlanamama
- Gözaltı ve tutuklulukta geçen sürenin, hükümlülük süresinden fazla olması
- Yakalama veya tutuklama sonrası kovuşturmaya yer olmadığı veya beraat kararı verilmesi
2.2. İzlenmesi Gereken Adımlar
- Kararın tebliği: Mahkeme veya Cumhuriyet savcısı tarafından tazminat hakkının bildirilmesi
- Belgelerin hazırlanması: Yakalama tutanakları, tutuklama kararları, adli kontrol belgeleri
- Tazminat davası açılması: Devlet aleyhine asliye hukuk mahkemesinde tazminat talebi
- Uzman desteği: Sürecin karmaşıklığı ve süre sınırlamaları nedeniyle alanında uzman ceza avukatıyla çalışmak kritik önemdedir.
3. Suçtan Zarar Gören / Mağdur / Müşteki Açısından Tazminat
Mağdurlar da, soruşturma veya kovuşturma sırasında haklarının ihlali durumunda tazminat talebinde bulunabilirler. Örneğin:
- Malvarlığı değerlerine yapılan haksız müdahale
- Gerekli tedbirlerin alınmaması veya amaç dışı kullanılması
- Tedavi veya muayene yükümlülüklerinin gereksiz veya hatalı uygulanması
3.1. İzlenmesi Gereken Adımlar
- Delil toplama: Elkoyma tutanakları, hastane kayıtları, polis raporları
- Tazminat talebinin bildirilmesi: Kararları veren merciler tarafından haklar bildirilmeli
- Tazminat davası: Devlet aleyhine asliye hukuk mahkemesinde maddî ve manevî zararların talebi
- Uzman avukat desteği: Özellikle suçtan zarar görenler için süreç karmaşık ve teknik olduğundan uzman ceza avukatı ile hareket edilmelidir.
4. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Soru 1: Tutukluluk sürem mahkûmiyet süresinden fazla ise tazminat alabilir miyim?
Cevap: Evet. CMK m.141/f uyarınca, gözaltı ve tutukluluk süresi hükümlülük süresinden fazla olan kişiler tazminat talebinde bulunabilir.
Soru 2: Haklarım hatırlatılmadan tutuklandım, ne yapabilirim?
Cevap: Bu durumda, Devlet aleyhine maddî ve manevî tazminat talebinde bulunabilirsiniz. Belgeler ve tutanaklar davada kullanılmalıdır.
Soru 3: Mağdur olarak malvarlığıma müdahale edildi, nasıl bir yol izlemeliyim?
Cevap: Elkoyma veya malvarlığı değerlerine yapılan haksız müdahale belgelenmeli ve Devlet aleyhine tazminat davası açılmalıdır.
Soru 4: Tazminat sürecinde avukat tutmak zorunlu mu?
Cevap: Zorunlu olmasa da, süreç karmaşık olduğu için uzman ceza avukatıyla çalışmak hem hak kaybını önler hem de süreci hızlandırır.
5. Sonuç ve Değerlendirme
CMK m.141, ceza muhakemesi sürecinde kişisel hakların ihlali hâlinde şüpheli, sanık ve mağdurlara Devletten tazminat talep etme imkânı tanımaktadır. Maddenin kapsamı oldukça geniş olup, yakalama, tutuklama, gözaltı, adli kontrol, el koyma ve tedavi yükümlülükleri gibi pek çok koruma tedbiri uygulamalarını içermektedir.
Pratikte, tazminat haklarının kullanılması için uzman ceza avukatı desteği almak, süreçte yaşanabilecek hukuki ve prosedürel sorunları minimize etmektedir. Ayrıca, Devletin ödediği tazminatın rücu edilebileceği durumlar dikkate alınarak, ilgili mercilerin ve mahkemelerin kararları titizlikle incelenmelidir.
Kaynakça
- Ceza Muhakemesi Kanunu, 5271 Sayılı Kanun. (2005). Resmî Gazete.
- Gözübüyük, H. (2018). Ceza muhakemesinde koruma tedbirleri ve tazminat hakları. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
- Aktaş, A., & Yıldırım, B. (2020). Şüpheli ve sanıkların tazminat hakları: CMK m.141 üzerine bir inceleme. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 69(2), 105–132.
- Türk Ceza Hukuku Araştırmaları Derneği. (2022). Hukuka aykırı tutuklama ve tazminat süreçleri. İstanbul: Beta Yayınları.
[1] 2/3/2024 tarihli ve 7499 sayılı Kanunun 12 nci maddesi ile bu maddenin birinci fıkrasının (k) bendinde yer alan “Yakalama” ibaresi “Yakalama, adli kontrol” şeklinde değiştirilmiş, ikinci fıkrasında yer alan “(e) ve (f) bentlerinde” ibaresi “(e), (f) ve (l) bentlerinde” şeklinde değiştirilmiştir.
| Ankara Ağır Ceza Avukatı İletişim Bilgileri | ||
| ✅ | Ankara Ağır Ceza Avukatı: | Avukat Necmettin İlhan |
| ✅ | Telefon : | 0312 4671882 – 0505 3522337 |
| ✅ | Adres: | Yeni Bağlıca Mah. Etimesgut Blv. No:90/B Qule Bağlıca İş Merkezi No:20 Etimesgut/Ankara |
| ✅ | Mail: | ncm.ilhan@gmail.com.tr |
| ✅ | Hizmet Alanları: | Ağır Cezalık Suçlar, Ağır Ceza Davaları, Ceza Hukuku |
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.