Kamu davasını açmada takdir yetkisi
Madde 171 – (Değişik: 6/12/2006 – 5560/22 md.)
(1) Cezayı kaldıran şahsî sebep olarak etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanmasını gerektiren koşulların ya da şahsî cezasızlık sebebinin varlığı halinde, Cumhuriyet savcısı kovuşturmaya yer olmadığı kararı verebilir.
(2) (Değişik:17/10/2019-7188/19 md.) Uzlaştırma ve önödeme kapsamındaki suçlar hariç olmak üzere, Cumhuriyet savcısı, üst sınırı üç yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlardan dolayı, yeterli şüphenin varlığına rağmen, kamu davasının açılmasının beş yıl süre ile ertelenmesine karar verebilir. Suçtan zarar gören veya şüpheli, bu karara 173 üncü madde hükümlerine göre itiraz edebilir.
(3) Kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilebilmesi için;[1]
a) Şüphelinin daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı hapis cezası ile mahkûm olmamış bulunması,
b) Yapılan soruşturmanın, kamu davası açılmasının ertelenmesi halinde şüphelinin suç işlemekten çekineceği kanaatini vermesi,
c) Kamu davası açılmasının ertelenmesinin, şüpheli ve toplum açısından kamu davası açılmasından daha yararlı olması,
d) Suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı ve Cumhuriyet savcısı tarafından tespit edilen zararın, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi,
koşullarının birlikte gerçekleşmesi gerekir.
(4) Erteleme süresi içinde kasıtlı bir suç işlenmediği takdirde, kovuşturmaya yer olmadığına karar verilir. Erteleme süresi içinde kasıtlı bir suç işlenmesi halinde kamu davası açılır. Erteleme süresince zamanaşımı işlemez.
(5) Kamu davasının açılmasının ertelenmesine ilişkin kararlar, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, ancak bir soruşturma veya kovuşturmayla bağlantılı olarak Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından istenmesi halinde, bu maddede belirtilen amaç için kullanılabilir.
(6) (Ek:17/10/2019-7188/19 md.) Bu madde hükümleri;
a) Suç işlemek için örgüt kurmak, yönetmek veya örgüte üye olmak suçları ile örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar,
b) Kamu görevlisi tarafından görevi sebebiyle veya kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen suçlar ile asker kişiler tarafından işlenen askerî suçlar,
c) Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar,
hakkında uygulanmaz.
Kamu Davasını Açmada Takdir Yetkisi: CMK Madde 171 Analizi
Özet:
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) Madde 171, Cumhuriyet savcısına kamu davasını açıp açmama veya açılmasını erteleme konusunda takdir yetkisi tanımaktadır. Bu yetki, suç tipine, şüphelinin geçmişine ve suçtan doğan zararların giderilip giderilmediğine bağlı olarak uygulanır. Makale, madde hükümlerini detaylı biçimde ele alarak şüpheli/sanık ve mağdur açısından uygulanacak prosedürleri açıklamaktadır. Ayrıca, alanda uzman ceza avukatından destek alınmasının önemi vurgulanmaktadır.
1. CMK Madde 171’in Temel Hükümleri
CMK m.171, kamu davasının açılmasında savcının takdir yetkisini üç ana başlıkta düzenlemektedir:
1.1 Kovuşturmaya Yer Olmayan Haller
Savcı, şahsî cezasızlık sebepleri veya etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanmasını gerektiren koşulların varlığında kovuşturmaya yer olmadığı kararı verebilir (CMK, 171/1).
1.2 Kamu Davasının Ertelenmesi
Savcı, belirli şartlar altında, üst sınırı üç yıl veya daha az hapis cezası gerektiren suçlarda, yeterli şüphe bulunmasına rağmen kamu davasının açılmasını beş yıl süre ile erteleyebilir (CMK, 171/2).
Erteleme Şartları:
- Şüphelinin daha önce kasıtlı suçtan mahkûm olmamış olması.
- Soruşturmanın, erteleme halinde şüphelinin suç işlemekten çekineceğini göstermesi.
- Kamu davası açılmasının şüpheli ve toplum açısından ertelemeye göre daha az yararlı olması.
- Suçtan kaynaklanan zararın tazmin veya aynen iade yoluyla giderilmiş olması.
1.3 Erteleme Sürecinin Sonuçları
- Erteleme süresi boyunca kasıtlı bir suç işlenmezse, kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilir.
- Erteleme süresinde yeni kasıtlı suç işlenirse, kamu davası açılır ve erteleme hükümleri uygulanmaz.
- Erteleme süresince zamanaşımı durur (CMK, 171/4).
1.4 Uygulama Alanı Dışı Suçlar
CMK m.171 hükümleri, aşağıdaki suçlara uygulanmaz (CMK, 171/6):
- Örgüt kurmak, yönetmek veya üye olmak suçları ve örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar.
- Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen suçlar ve askerî suçlar.
- Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar.
2. Şüpheli ve Sanık Açısından Uygulanacak Prosedürler
- Hukuki Danışmanlık: Takdir yetkisinin etkili şekilde değerlendirilmesi için uzman ceza avukatı ile çalışılmalıdır.
- Zararın Giderilmesi: Suçtan kaynaklanan maddi veya manevi zarar mümkünse tazmin edilmelidir.
- Erteleme Başvurusu ve İzleme: Erteleme kararı verildiyse, şüpheli bu süre boyunca kasıtlı yeni suç işlememeye dikkat etmelidir.
- İtiraz Hakkı: Savcının erteleme veya kovuşturmaya yer olmadığı kararına karşı CMK m.173 uyarınca itiraz edilebilir.
3. Mağdur veya Müşteki Açısından Yapılması Gerekenler
- Bilgilendirme ve Başvuru: Erteleme veya kovuşturmaya yer olmadığı kararından haberdar olunduğunda Cumhuriyet savcılığına itiraz hakkı kullanılır.
- Zararın Tazmini: Suçtan kaynaklanan zarar tazmin edilmemişse, mağdurun haklarını korumak için savcıya yazılı bildirimde bulunulması gerekir.
- Avukat Desteği: Mağdur haklarını etkin şekilde kullanabilmek için ceza hukuku alanında uzman bir avukattan danışmanlık alınmalıdır.
4. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Soru 1: Kovuşturmaya yer olmadığı kararı ne zaman verilir?
Cevap: Şahsî cezasızlık sebebi veya etkin pişmanlık koşulları varsa ve savcı, suçun kovuşturulmasına gerek görmüyorsa.
Soru 2: Kamu davasının ertelenmesi süresi ne kadardır?
Cevap: Üç yıl ve daha az hapis cezası gerektiren suçlarda beş yıl süreyle ertelenebilir.
Soru 3: Erteleme süresi boyunca suç işlenirse ne olur?
Cevap: Kamu davası açılır ve erteleme hükümleri uygulanmaz.
Soru 4: Erteleme kararı hangi suçlara uygulanamaz?
Cevap: Örgüt suçları, kamu görevlisine karşı görevden doğan suçlar, askerî suçlar ve cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar.
Soru 5: Hem mağdur hem şüpheli açısından avukat desteği neden önemlidir?
Cevap: Takdir yetkisi ve itiraz mekanizmaları teknik ve hukuki detay içerir; uzman avukat doğru yönlendirme sağlar ve hak kaybını önler.
5. Sonuç
CMK m.171, kamu davasını açma veya erteleme konusunda savcıya geniş bir takdir yetkisi tanırken, şüpheli/sanık ile mağdurun haklarını korumak için dikkatli prosedür izlenmesini zorunlu kılar. Erteleme sürecinde yükümlülüklere uymak, zararın giderilmesini sağlamak ve haklarını savunmak için uzman ceza avukatlarından destek almak kritik önemdedir.
[1] 17/10/2019 tarihli ve 7188 sayılı Kanunun 19 uncu maddesiyle bu fıkrada yer alan “, uzlaşmaya ilişkin hükümler saklı kalmak üzere” ibaresi madde metninden çıkarılmış, (d) bendinde yer alan “uğradığı zararın,” ibaresi “uğradığı ve Cumhuriyet savcısı tarafından tespit edilen zararın,” şeklinde değiştirilmiştir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.