Ankara Ceza Avukatı Avukat Necmettin İlhan [İLHAN HUKUK BÜROSU], ağır ceza avukatları ile ceza davaları konusunu kapsamlı bir bakış açısıyla ele alıyor.
Tanık ve bilirkişinin naiple veya istinabe yoluyla dinlenmeleri
Madde 180 – (1) Hastalık veya malûllük veya giderilmesi olanağı bulunmayan başka bir nedenle bir tanık veya bilirkişinin uzun ve önceden bilinmeyen bir zaman için duruşmada hazır bulunmasının olanaklı bulunmayacağı anlaşılırsa, mahkeme onun bir naiple veya istinabe yoluyla dinlenmesine karar verebilir.
(2) Bu hüküm, konutlarının yetkili mahkemenin yargı çevresi dışında bulunmasından dolayı getirilmesi zor olan tanık ve bilirkişinin dinlenmesinde de uygulanır.
(3) Davayı görmekte olan mahkeme, zorunluluk olmadıkça, büyükşehir belediye sınırları içerisinde bulunan şikâyetçi, katılan, sanık, müdafi veya vekil, tanık ve bilirkişilerin istinabe yoluyla dinlenmesine karar veremez.
(4) İstinabe olunan mahkeme, büyükşehir belediye sınırları içerisinde ise, ilgililer kendi yargı çevresinde bulunmasa da büyükşehir belediye sınırları içerisinde yerine getirilmesi gereken istinabe evrakını geri çevirmeksizin gereğini yapar.
(5) Yukarıdaki fıkralar içeriğine göre tanık veya bilirkişinin aynı anda görüntülü ve sesli iletişim tekniğinin kullanılması suretiyle dinlenebilmeleri olanağının varlığı hâlinde bu yöntem uygulanarak ifade alınır. Buna olanak verecek teknik donanımın kurulmasına ve kullanılmasına ilişkin esas ve usuller yönetmelikte gösterilir.
Tanık ve Bilirkişinin Naiple veya İstinabe Yoluyla Dinlenmesi: CMK m.180 Analizi
Giriş
Ceza yargılamasında delillerin toplanması, adil yargılanma hakkının en temel unsurlarından biridir. Tanık ve bilirkişilerin duruşmada hazır bulunmaları, bu delillerin güvenilir şekilde değerlendirilmesini sağlar. Ancak bazı durumlarda, tanık veya bilirkişinin duruşmada hazır bulunması teknik veya fiziksel nedenlerle mümkün olmayabilir. Bu bağlamda 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) m.180, tanık ve bilirkişilerin naiple veya istinabe yoluyla dinlenmesine olanak tanımaktadır (Resmî Gazete, 2005).
Bu makalede, CMK m.180’in kapsamı, uygulama koşulları, şüpheli/sanıklar ile suçtan zarar görenlerin yükümlülükleri ve teknik olanaklar detaylı olarak incelenecektir. Ayrıca sıkça sorulan sorular bölümünde, uygulamada karşılaşılan sorunlara pratik çözümler sunulacaktır.
CMK m.180’in Amacı ve Kapsamı
CMK m.180’in temel amacı, uzun süreli ve önceden öngörülemeyen engeller nedeniyle duruşmada hazır bulunamayan tanık ve bilirkişilerin ifadelerinin alınabilmesini sağlamaktır. Maddenin üç ana kapsamı bulunmaktadır:
- Hastalık veya malûllük nedeniyle duruşmaya katılamayan tanık/bilirkişiler.
- Yerleşim yerinin yargı çevresi dışında olması nedeniyle getirilmesi zor olan kişiler.
- Görüntülü ve sesli iletişim teknikleriyle ifadenin alınabileceği durumlar.
Maddenin uygulanmasında, büyükşehir belediyesi sınırları içinde istinabe yolunun zorunlu olmadığı, teknik donanımın bulunması hâlinde ise ifade alma sürecinin modern yöntemlerle yapılabileceği açıkça belirtilmiştir.
Tanık ve Bilirkişinin Naiple Dinlenmesi
Naip, mahkeme adına hareket eden yetkili bir kişi olup, duruşmaya katılamayan tanık veya bilirkişinin ifadesini mahkeme dışında alabilir. Naiple dinleme, özellikle fiziksel engelleri veya sağlık sorunları nedeniyle duruşmaya katılamayan kişiler için tercih edilir.
Şüpheli/Sanık Açısından Önem
- Savunma hakkını etkin kullanabilmek için, sanıkların duruşmaya katılamayan tanıkların naip aracılığıyla dinlenmesini talep edebileceği belirtilmiştir.
- Bu talepler, duruşma gününden en az beş gün önce mahkemeye yazılı olarak sunulmalıdır.
- Naip aracılığıyla alınan ifadeler, savunmanın güçlendirilmesinde kritik rol oynar.
Suçtan Zarar Gören/Müşteki Açısından Önem
- Mağdur veya müşteki, tanık ve bilirkişilerin mahkemeye getirilmesi zorunluluğu olmaması hâlinde, mahkeme aracılığıyla naip talebinde bulunabilir.
- Bu süreç, mağdurun delillerini güvence altına almasını sağlar ve dava sürecinde hakkının korunmasına katkıda bulunur.
Tanık ve Bilirkişinin İstinabe Yoluyla Dinlenmesi
İstinabe, mahkemenin bulunduğu yargı çevresi dışında yer alan tanık veya bilirkişinin, kendi yerleşim yerindeki yetkili mahkeme aracılığıyla ifadesinin alınmasıdır.
Uygulama Koşulları
- İstinabe, büyükşehir belediyesi sınırları içinde zorunlu olarak uygulanmaz.
- Ancak teknik imkânlar yoksa ve tanık veya bilirkişinin duruşmaya getirilmesi güçse, istinabe yöntemi tercih edilir.
- İstinabe olunan mahkeme, evrakı geri çevirmeksizin ifadenin alınmasını sağlar.
Şüpheli/Sanık Açısından Önem
- Sanık, istinabe yoluyla alınacak tanık ifadelerini savunmasını destekleyecek şekilde talep edebilir.
- İstinabe talebinin mahkemeye sunulması, sanığın adil yargılanma hakkının korunmasını sağlar.
Suçtan Zarar Gören/Müşteki Açısından Önem
- Mağdur, uzaktaki tanıkların dinlenmesini sağlayarak delillerin toplanmasını güvence altına alabilir.
- Bu süreç, mağdurun dava sürecinde etkin katılımını ve haklarının korunmasını destekler.
Görüntülü ve Sesli İfade Alma Teknikleri
CMK m.180/5 hükmü, tanık veya bilirkişinin görüntülü ve sesli iletişim teknikleriyle dinlenebilmesine olanak tanır. Bu yöntem:
- Fiziksel olarak mahkemeye gelemeyen kişiler için uygundur.
- Mahkeme ve ilgili taraflar, uzaktan ifade alma sürecini canlı olarak takip edebilir.
- Yönetmelik, bu teknik donanımın kurulum ve kullanım esaslarını düzenler.
Avantajları
- Uzak mesafelerdeki tanık ve bilirkişilerin ifadeleri zaman kaybı olmadan alınabilir.
- Adil yargılanma hakkı ve delil güvenliği korunur.
Şüpheli/Sanık ve Mağdur İçin Pratik Öneriler
- Mahkeme ve Avukat İşbirliği: Naip veya istinabe yoluyla dinlenme talebi mutlaka alanında uzman ceza avukatı aracılığıyla yapılmalıdır.
- Dilekçe Hazırlığı: Talep dilekçesinde, tanık veya bilirkişinin durumunu ve engelini açıkça belirtmek gerekir.
- Erken Başvuru: Dilekçeler, duruşma gününden en az beş gün önce mahkemeye sunulmalıdır.
- Teknik Hazırlık: Görüntülü ve sesli ifade alınacaksa, gerekli teknik altyapının önceden test edilmesi ve yönetmelik esaslarına uygun kurulması şarttır.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Soru 1: Tanık hastaysa ne yapılır?
Cevap: Mahkeme, hastalık durumunu belgeleyen rapor veya delil sunulması hâlinde, tanığı naiple dinleyebilir veya görüntülü/sesli sistemle ifade alabilir.
Soru 2: İstinabe yoluyla dinlenme her zaman zorunlu mu?
Cevap: Hayır. Büyükşehir sınırları içinde zorunlu değildir; teknik imkân varsa görüntülü ve sesli ifade alma tercih edilir.
Soru 3: Sanık kendi tanığını istinabe ile dinletebilir mi?
Cevap: Evet. Sanık, savunmasını güçlendirmek amacıyla tanık veya bilirkişinin istinabe yoluyla dinlenmesini talep edebilir.
Soru 4: Teknik altyapı sağlanmazsa ne olur?
Cevap: Mahkeme, alternatif olarak naip veya istinabe yöntemine başvurur.
Sonuç ve Değerlendirme
CMK m.180, ceza yargılamasında delil toplama süreçlerini esnek ve etkin hale getiren önemli bir düzenlemedir. Tanık ve bilirkişilerin naip veya istinabe yoluyla dinlenebilmesi, özellikle fiziksel engeller veya uzaklık sorunlarında adil yargılanma hakkının korunmasını sağlar. Görüntülü ve sesli ifade alma teknikleri ise modern yargı uygulamaları açısından kritik bir yeniliktir.
Hem şüpheli/sanıkların hem de suçtan zarar görenlerin, haklarını etkin bir şekilde kullanabilmeleri için alanında uzman ceza avukatından hukuki destek almaları büyük önem taşır. Bu sayede delillerin toplanması, savunmanın güçlendirilmesi ve dava sürecinin sağlıklı yürütülmesi güvence altına alınır.
Kaynakça
- Resmî Gazete. (2005). 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu.
- Uyar, E. (2020). Ceza Muhakemesi Hukuku: Teorik ve Uygulamalı İnceleme. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
- Akdoğan, M. (2018). Ceza Yargılamasında Tanık ve Bilirkişi Delilleri. İstanbul: Beta Yayınları.
- Gözübüyük, M. (2019). Ceza Hukukunda İstinabe ve Naip Yoluyla Dinleme. Ankara: Yetkin Yayınları.
| Ankara Ağır Ceza Avukatı İletişim Bilgileri | ||
| ✅ | Ankara Ağır Ceza Avukatı: | Avukat Necmettin İlhan |
| ✅ | Telefon : | 0312 4671882 – 0505 3522337 |
| ✅ | Adres: | Yeni Bağlıca Mah. Etimesgut Blv. No:90/B Qule Bağlıca İş Merkezi No:20 Etimesgut/Ankara |
| ✅ | Mail: | ncm.ilhan@gmail.com.tr |
| ✅ | Hizmet Alanları: | Ağır Cezalık Suçlar, Ağır Ceza Davaları, Ceza Hukuku |
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.