Ankara Ceza Avukatı Avukat Necmettin İlhan [İLHAN HUKUK BÜROSU], ağır ceza avukatları ile ceza davaları konusunu kapsamlı bir bakış açısıyla ele alıyor.
Duruşmanın sona ermesi ve hüküm
Madde 223 – (1) Duruşmanın sona erdiği açıklandıktan sonra hüküm verilir. Beraat, ceza verilmesine yer olmadığı, mahkûmiyet, güvenlik tedbirine hükmedilmesi, davanın reddi ve düşmesi kararı, hükümdür.
(2) Beraat kararı;
a) Yüklenen fiilin kanunda suç olarak tanımlanmamış olması,
b) Yüklenen suçun sanık tarafından işlenmediğinin sabit olması,
c) Yüklenen suç açısından failin kast veya taksirinin bulunmaması,
d) Yüklenen suçun sanık tarafından işlenmesine rağmen, olayda bir hukuka uygunluk nedeninin bulunması,
e) Yüklenen suçun sanık tarafından işlendiğinin sabit olmaması,
Hallerinde verilir.
(3) Sanık hakkında;
a) Yüklenen suçla bağlantılı olarak yaş küçüklüğü, akıl hastalığı veya sağır ve dilsizlik hali ya da geçici nedenlerin bulunması,
b) (Değişik: 25/5/2005 – 5353/30 md.) Yüklenen suçun hukuka aykırı fakat bağlayıcı emrin yerine getirilmesi suretiyle veya zorunluluk hali ya da cebir veya tehdit etkisiyle işlenmesi,
c) Meşru savunmada sınırın heyecan, korku ve telaş nedeniyle aşılması,
d) Kusurluluğu ortadan kaldıran hataya düşülmesi,
Hallerinde, kusurunun bulunmaması dolayısıyla ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilir.
(4) İşlenen fiilin suç olma özelliğini devam ettirmesine rağmen;
a) Etkin pişmanlık,
b) Şahsî cezasızlık sebebinin varlığı,
c) Karşılıklı hakaret,
d) İşlenen fiilin haksızlık içeriğinin azlığı,
Dolayısıyla, faile ceza verilmemesi hallerinde, ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilir.
(5) Yüklenen suçu işlediğinin sabit olması halinde, sanık hakkında mahkûmiyet kararı verilir.
(6) Yüklenen suçu işlediğinin sabit olması halinde, belli bir cezaya mahkûmiyet yerine veya mahkûmiyetin yanı sıra güvenlik tedbirine hükmolunur.
(7) Aynı fiil nedeniyle, aynı sanık için önceden verilmiş bir hüküm veya açılmış bir dava varsa davanın reddine karar verilir.
(8) Türk Ceza Kanununda öngörülen düşme sebeplerinin varlığı ya da soruşturma veya kovuşturma şartının gerçekleşmeyeceğinin anlaşılması hallerinde, davanın düşmesine karar verilir. Ancak, soruşturmanın veya kovuşturmanın yapılması şarta bağlı tutulmuş olup da şartın henüz gerçekleşmediği anlaşılırsa; gerçekleşmesini beklemek üzere, durma kararı verilir. Bu karara itiraz edilebilir.
(9) Derhâl beraat kararı verilebilecek hâllerde durma, düşme veya ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilemez.
(10) Adlî yargı dışındaki bir yargı merciine yönelik görevsizlik kararı kanun yolu bakımından hüküm sayılır.
Duruşmanın Sona Ermesi ve Hüküm (CMK m. 223)
Giriş
Ceza muhakemesi, adil yargılanma hakkının en somut görünümlerinden biridir. Duruşma safhası tamamlandıktan sonra mahkeme, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 223. maddesi kapsamında hüküm vermekle yükümlüdür. Hüküm; beraat, mahkûmiyet, ceza verilmesine yer olmadığı (CVYO), güvenlik tedbirine hükmedilmesi, davanın reddi veya düşmesi şeklinde olabilir. Bu düzenleme, hem sanık/şüphelinin haklarını hem de mağdur/müşteki/suçtan zarar görenin menfaatlerini doğrudan etkilemektedir.
Hükmün Türleri
1. Beraat Kararı
Sanığın beraatine karar verilebilmesi için:
- Yüklenen fiilin kanunda suç olarak tanımlanmamış olması,
- Sanığın suçu işlemediğinin sabit olması,
- Kast veya taksir bulunmaması,
- Hukuka uygunluk nedeninin varlığı,
- Sanığın suçu işlediğinin sabit olmaması
gereklidir.
Yargıtay içtihatlarında, “şüpheden sanık yararlanır” ilkesi uyarınca sanığın mahkûmiyetine yeterli, kesin ve inandırıcı delil bulunmaması hâlinde beraat kararı verilmesi gerektiği vurgulanmaktadır.
2. Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararı (CVYO)
Sanığın fiili işlemesine rağmen kusurlu sayılmaması hâllerinde (örneğin yaş küçüklüğü, akıl hastalığı, zorunluluk hali, cebir/tehdit altında suç işleme) CVYO kararı verilir.
Ayrıca; etkin pişmanlık, şahsi cezasızlık sebepleri veya fiilin haksızlık içeriğinin azlığı gibi durumlarda da ceza verilmesine yer olmadığına karar verilebilir.
3. Mahkûmiyet Kararı
Sanığın suçu işlediği sabit olduğunda mahkeme, uygun cezaya hükmeder. Bu noktada hâkim, TCK m. 61 kapsamında temel cezanın belirlenmesi ve varsa artırıcı/indirici nedenlerin uygulanması suretiyle cezayı somutlaştırır.
4. Güvenlik Tedbirine Hükmedilmesi
Mahkeme, bazı durumlarda mahkûmiyetin yanında veya yerine güvenlik tedbiri uygulayabilir. Örneğin; ehliyetsiz araç kullanan kişinin ehliyetinin geri alınması veya akıl hastası sanık hakkında sağlık kurumuna yerleştirme kararı verilmesi.
5. Davanın Reddine Karar Verilmesi
Aynı fiil nedeniyle sanık hakkında daha önce hüküm verilmiş veya dava açılmış ise, “non bis in idem” ilkesi gereği davanın reddine karar verilir.
6. Davanın Düşmesi Kararı
TCK’da öngörülen düşme sebepleri (zamanaşımı, genel af vb.) ya da kovuşturma şartının gerçekleşmemesi hâllerinde davanın düşmesine karar verilir.
7. Derhal Beraat İlkesi
Sanığın suçu işlemediği açıkça sabitse mahkeme, davayı uzatmadan derhal beraat kararı vermelidir. Bu husus, sanığın gereksiz yere uzun süre yargılama baskısı altında kalmasını önlemeyi amaçlar.
Şüpheli/Sanık Açısından Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
- Savunma hakkı duruşmanın her aşamasında etkin biçimde kullanılmalıdır.
- Sanık, beraat veya CVYO ihtimaline karşı delil sunmalı ve çelişkili noktaları vurgulamalıdır.
- Mahkûmiyet kararı verilecekse, cezanın ölçülülük ilkesine uygun şekilde belirlenmesi için müdafi aracılığıyla cezayı azaltıcı nedenler ileri sürülmelidir.
- Zamanaşımı veya şahsi cezasızlık sebebi varsa bu hususlar mutlaka mahkemeye bildirilmelidir.
Mağdur/Müşteki/Suçtan Zarar Gören Açısından Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
- Duruşmalara katılmak ve taleplerini dile getirmek önemlidir.
- Beraat veya CVYO ihtimalinde mağdur, hukuk yollarıyla tazminat davası açabileceğini unutmamalıdır.
- Davanın reddi veya düşmesi ihtimaline karşı mağdurun, hak kaybına uğramaması için hukuk mahkemelerinde ayrı dava açma imkânı bulunmaktadır.
- Delil sunma hakkı aktif biçimde kullanılmalı, sanığın sorumluluğunu ortaya koyacak belgeler dosyaya kazandırılmalıdır.
Yargıtay İçtihatlarından Örnekler
- Yargıtay, yalnızca sanığın ikrarına dayanılarak mahkûmiyet hükmü kurulamayacağını; mutlaka objektif, kesin ve inandırıcı delillerle desteklenmesi gerektiğini belirtmektedir.
- Ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilebilmesi için sanığın kusurunun bulunmaması veya hukuken cezalandırılabilirliğinin kalkması gerektiği içtihat edilmiştir.
- Zamanaşımı süresinin dolması hâlinde davanın düşmesine karar verilmesi gerektiği, aksi halde adil yargılanma hakkının ihlal edilmiş olacağı kabul edilmektedir.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
1. Sanık beraat ettiğinde mağdurun tazminat hakkı ortadan kalkar mı?
Hayır. Beraat kararı yalnızca ceza sorumluluğunu ortadan kaldırır. Mağdur, hukuk mahkemesinde tazminat davası açabilir.
2. Ceza verilmesine yer olmadığı kararı sanığın suçsuz olduğu anlamına gelir mi?
Hayır. Sanığın fiili işlediği kabul edilir; ancak kusurlu olmadığı veya cezalandırılabilirliğinin bulunmadığı için ceza verilmez.
3. Zamanaşımı nedeniyle davanın düşmesi ne anlama gelir?
Zamanaşımı, devletin cezalandırma hakkını ortadan kaldırır. Fiilin işlendiği sabit olsa bile, davaya devam edilemez.
4. Aynı fiil için iki kere yargılama yapılabilir mi?
Hayır. CMK m. 223/7 uyarınca aynı fiil nedeniyle daha önce hüküm verilmişse davanın reddine karar verilir.
Sonuç
CMK m. 223, ceza yargılamasının en kritik safhası olan hüküm aşamasını düzenlemektedir. Hükmün türü, hem sanık/şüphelinin cezai sorumluluğunu hem de mağdur/müştekinin adalet beklentisini doğrudan etkiler. Yargıtay’ın istikrar kazanmış kararları, özellikle şüpheden sanık yararlanır ilkesi çerçevesinde uygulamada yol gösterici olmaktadır.
Kaynakça
- Ceza Muhakemesi Kanunu, 5271 sayılı Kanun, RG: 17.12.2004/25673.
- Centel, N., Zafer, H. & Çakmut, Ö. (2023). Ceza Muhakemesi Hukuku. İstanbul: Beta Yayınları.
- Yurtcan, E. (2022). Ceza Muhakemesi Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
| Ankara Ağır Ceza Avukatı İletişim Bilgileri | ||
| ✅ | Ankara Ağır Ceza Avukatı: | Avukat Necmettin İlhan |
| ✅ | Telefon : | 0312 4671882 – 0505 3522337 |
| ✅ | Adres: | Yeni Bağlıca Mah. Etimesgut Blv. No:90/B Qule Bağlıca İş Merkezi No:20 Etimesgut/Ankara |
| ✅ | Mail: | ncm.ilhan@gmail.com.tr |
| ✅ | Hizmet Alanları: | Ağır Cezalık Suçlar, Ağır Ceza Davaları, Ceza Hukuku |
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.