Salıverilme İçin Hazırlama
Hükümlülerin değerlendirilmesi ve iyi hâlin belirlenmesi
Madde 89- (Başlığı ile Birlikte Değişik:14/4/2020-7242/36 md.)
(1) Hükümlüler, ceza infaz kurumlarında bulundukları tüm aşamalarda, ceza infaz kurumlarının düzen ve güvenliği amacıyla konulmuş kurallara uyup uymadığı, haklarını iyi niyetle kullanıp kullanmadığı, yükümlülüklerini eksiksiz yerine getirip getirmediği, uygulanan iyileştirme programlarına göre toplumla bütünleşmeye hazır olup olmadığı, tekrar suç işleme ve mağdura veya başkalarına zarar verme riskinin düşük olup olmadığı hususlarında idare ve gözlem kurulu tarafından iyi hâlin belirlenmesine esas olmak üzere en geç altı ayda bir değerlendirmeye tabi tutulur.
(2) Birinci fıkra uyarınca yapılacak değerlendirmede, infazın tüm aşamalarında hükümlülerin katıldığı iyileştirme ve eğitim-öğretim programları ile spor ve sosyal faaliyetler, kültür ve sanat programları, aldığı sertifikalar, kitap okuma alışkanlığı, diğer hükümlü ve tutuklular ile ceza infaz kurumu görevlileri ve dışarıyla olan ilişkileri, işlediği suçtan dolayı duyduğu pişmanlığı, ceza infaz kurumu kuralları ile kurum bünyesindeki çalışma kurallarına uyumu ve aldığı disiplin cezaları dikkate alınır.
(3) Toplam on yıl ve daha fazla hapis cezasına mahkûm olanlar ile terör suçları, örgüt kurmak, yönetmek veya örgüte üye olmak suçları, örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar, kasten öldürme suçları, cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar ve uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçlarından mahkûm olanlar hakkında yapılacak açık ceza infaz kurumuna ayırmaya, denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezanın infazına ve koşullu salıverilmeye ilişkin değerlendirmelerde idare ve gözlem kuruluna Cumhuriyet başsavcısı veya belirleyeceği bir Cumhuriyet savcısı başkanlık eder. Ayrıca, idare ve gözlem kuruluna Cumhuriyet başsavcısı tarafından belirlenen bir izleme kurulu üyesi ile Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı il veya ilçe müdürlükleri tarafından belirlenen birer uzman kişi katılır.
(4) İdare ve gözlem kuruluna Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı ile izleme kurulundan katılan üyelere katıldıkları her bir toplantı günü için memur maaş katsayısının (500) rakamı ile çarpılması sonucu bulunacak miktarda huzur hakkı ödenir.
(5) Kanunlarda iyi hâlliliğin arandığı durumlarda, hükümlülerin tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi bakımından bu madde hükümleri uygulanır.
(6) Açık ceza infaz kurumuna ayırmaya, denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezanın infazına ve koşullu salıverilmeye ilişkin olarak tutum ve davranışları olumsuz değerlendirilen hükümlülerin yeniden değerlendirilmeye tabi tutulma süreleri bir yılı geçemez.
(7) İdare ve gözlem kurulu tarafından yapılacak değerlendirmelere esas olacak ilkeler ve kurulun bu maddeye ilişkin çalışma usul ve esasları ile tutum ve davranışları olumsuz değerlendirilen hükümlülerin yeniden değerlendirilmeye tabi tutulma süreleri yönetmelikle düzenlenir.
Salıverilme öncesi için önlem ve ilişkiler
Madde 90- (1) Hükümlünün salıverildikten sonraki geleceğini düzenlemeyi düşünmesini sağlayıcı tedbirler alınır ve toplumla uyumu ile ailesinin çıkarları için bu konularda hizmet veren resmî ve özel kuruluş veya kişilerle ilişki kurması doğrultusunda katkı ve yardımda bulunulur.
Hükümlüye iş bulmada yardım[1]
Madde 91- (1) Hükümlü, salıverildiğinde iş bulması veya kendi işini kurması yönünde özendirilir. Bu konuda gönüllü kişi ve kuruluşlar ile resmî kurumlarla işbirliği yapılır. Bu husustaki ayrıntılar Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelikte gösterilir.
[1] 2/7/2018 tarihli ve 700 sayılı KHK’nin 160 ıncı maddesiyle, bu madde ve fıkrada yer alan “tüzükte” ibaresi “Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelikte” şeklinde değiştirilmiştir.
Hükümlülerin Salıverilmesi ve İyi Hâlin Belirlenmesi: Hukuki Süreç ve Uygulamalar
Hükümlülerin ceza infaz kurumlarından salıverilmesi, sadece cezanın tamamlanmasıyla değil, aynı zamanda hükümlünün toplumla uyumlu bir şekilde yeniden entegrasyonu ile doğrudan bağlantılıdır. 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 89, 90 ve 91. maddeleri bu sürecin hukuki çerçevesini ve uygulanacak önlemleri detaylı bir şekilde düzenlemektedir.
İyi Hâlin Belirlenmesi ve Değerlendirme Süreci
Değerlendirme Kriterleri
Madde 89 uyarınca, hükümlüler ceza infaz kurumlarında her altı ayda bir değerlendirmeye tabi tutulur. Bu değerlendirme, hükümlülerin kurum kurallarına uyumu, haklarını kullanma şekli, yükümlülüklerini yerine getirme durumu ve toplumla bütünleşmeye hazır olup olmadığı gibi unsurları içerir. Ayrıca, tekrar suç işleme veya mağdura zarar verme riskinin düşük olup olmadığı da bu değerlendirmede göz önünde bulundurulur (Türkiye Cumhuriyeti Resmî Gazete, 2020).
Değerlendirme sırasında dikkate alınacak unsurlar şunlardır:
- İyileştirme ve eğitim-öğretim programlarına katılım,
- Spor, kültür ve sanat faaliyetlerine katılım,
- Sertifika ve diploma edinimi,
- Kitap okuma alışkanlıkları,
- Diğer hükümlüler ve infaz kurumu görevlileri ile ilişkiler,
- İşlediği suçtan dolayı pişmanlık derecesi,
- Kurum kurallarına uyum ve disiplin sicili (Türk Ceza Kanunu, 2021).
Özel Suçlar ve Denetim
Toplamda on yıl ve üzeri hapis cezalarına mahkûm olanlar ile terör, örgüt kurmak veya kasten öldürme gibi suçlardan hükümlüler hakkında yapılacak değerlendirmelerde, idare ve gözlem kurulu Cumhuriyet başsavcısının başkanlığında özel bir kurul ile birlikte çalışır. Bu kurul, hükümlülerin açık ceza infaz kurumuna ayrılması veya koşullu salıverilme gibi süreçleri değerlendirir.
Salıverilme Öncesi Önlemler ve Toplumsal Uyum
Madde 90 hükümlünün salıverilmesinden sonra toplumla uyumunu desteklemeyi amaçlayan tedbirleri içerir. Hükümlü, topluma yeniden uyum sağlayabilmesi için resmi ve özel kuruluşlarla ilişki kurar. Bu süreçte özellikle ailesi ve sosyal çevresi ile uyumu gözetilir.
Hükümlülere İş Bulmada Yardım
Madde 91, hükümlülerin salıverilmesinden sonra iş bulma veya kendi işini kurma yönünde desteklenmesini öngörür. Bu süreçte gönüllü kuruluşlar ve resmi kurumlarla iş birliği yapılır. Yönetmeliklerle belirlenen bu süreç, hükümlülerin ekonomik olarak bağımsız hale gelmesine ve tekrar suç işleme riskinin azaltılmasına hizmet eder (Aktaş, 2019).
Uzman Ceza Avukatının Rolü
Hükümlülerin salıverilme süreçlerinde uzman bir ceza avukatıyla çalışması kritik öneme sahiptir. Avukatlar, hükümlülerin haklarının korunması, iyi hâlin doğru şekilde değerlendirilmesi ve denetimli serbestlik uygulamalarında hukuki sürecin doğru yürütülmesi konusunda rehberlik eder. Ayrıca, hukuki itiraz ve itiraz süreleri ile ilgili doğru yönlendirme sağlar, böylece hükümlülerin hukuki kayıplarının önüne geçer (Çınar, 2020).
Sık Sorulan Sorular
1. Hükümlülerin iyi hâli nasıl belirlenir?
Hükümlünün kurallara uyumu, eğitim ve sosyal faaliyetlere katılımı, disiplin sicili ve suçtan pişmanlık durumu dikkate alınır.
2. Açık ceza infaz kurumuna geçiş şartları nelerdir?
Toplam on yıl ve üzeri hapis cezası alan veya özel suçlardan mahkûm olan hükümlüler, idare ve gözlem kurulu ile özel denetim altında değerlendirilir.
3. Hükümlü salıverildikten sonra iş bulmak için nasıl desteklenir?
Resmî kurumlar ve gönüllü kuruluşlarla iş birliği sağlanarak, hükümlülerin iş bulmaları veya kendi işlerini kurmaları teşvik edilir.
4. Değerlendirmede olumsuz not alan hükümlüler ne yapabilir?
Olumsuz değerlendirilen hükümlüler en fazla bir yıl içinde yeniden değerlendirmeye tabi tutulur.
5. Uzman ceza avukatı neden önemlidir?
Hükümlülerin haklarını korur, iyi hâlin doğru değerlendirilmesini sağlar, hukuki süreçlerde rehberlik eder ve itiraz haklarını yönetir.
Sonuç
5275 sayılı İnfaz Kanunu, hükümlülerin salıverilme süreçlerini sadece cezanın tamamlanması açısından değil, topluma yeniden uyum sağlamaları açısından da düzenlemektedir. Hükümlülerin iyi hâlinin belirlenmesi, toplumla uyum, aile ilişkileri ve iş bulma süreçleri bu kanunun temel amaçları arasında yer alır. Uzman ceza avukatı ile yürütülen süreçler, hükümlülerin haklarını güvence altına alarak, tekrar suç işleme riskini minimize eder.
Kaynakça
Aktaş, M. (2019). Ceza infaz kurumlarında rehabilitasyon ve topluma yeniden kazandırma. Ankara: Adalet Yayınları.
Çınar, B. (2020). Ceza hukukunda avukatın rolü ve hukuki danışmanlık. İstanbul: Beta Yayınları.
Türkiye Cumhuriyeti Resmî Gazete. (2020). 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun.
Türk Ceza Kanunu. (2021). Suç ve cezaların uygulanması. Ankara: Adalet Bakanlığı Yayınları.
Yıldırım, H. (2021). Denetimli serbestlik uygulamaları ve sosyal uyum. İstanbul: Seçkin Yayıncılık.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.