Tutukluların yükümlülükleri
Madde 116- (1) Bu Kanunun; yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumları, hapis cezasının infazının hastalık nedeni ile ertelenmesi, kuruma alınma ve kayıt işlemleri, hükümlüler ile yakınları ve ilgililerin bilgilendirilmesi, cezayı çekme, güvenlik ve iyileştirme programına ve sağlığın korunması kurallarına uyma, bina ve eşyaların korunması, kapıların açılmaması ve temasın önlenmesi, oda ve eklentilerinde bulundurulabilecek kişisel eşyalar, arama, disiplin cezalarının niteliği ve uygulanma koşulları, kınama, bazı etkinliklere katılmaktan alıkoyma, ücret karşılığı çalışılan işten yoksun bırakma, haberleşme veya iletişim araçlarından yoksun bırakma veya kısıtlama, ziyaretçi kabulünden yoksun bırakma, hücreye koyma, çocuk hükümlüler hakkında uygulanabilecek disiplin tedbirleri ve cezaları, disiplin soruşturması, disiplin cezasını gerektiren eylemlerin tekrarı, disiplin cezalarının infazı ve kaldırılması, yönetim tarafından alınabilecek tedbirler, zorlayıcı araçların kullanılması, ödüllendirme, şikâyet ve itiraz, nakiller, disiplin nedeniyle nakil, zorunlu nedenlerle nakil, hastalık nedeniyle nakil, nakillerde alınacak tedbirler, avukat ve noterle görüşme hakkı, kültür ve sanat etkinliklerine katılma, ifade özgürlüğü, kütüphaneden yararlanma, süreli veya süresiz yayınlardan yararlanma hakkı, telefonla haberleşme hakkı, radyo, televizyon yayınları ile internet olanaklarından yararlanma hakkı, mektup, faks ve telgrafları alma ve gönderme hakkı, bu Kanunda sayılan günlerde dışarıdan gönderilen hediyeyi kabul etme hakkı, din ve vicdan özgürlüğü, muayene ve tedavi istekleri, hükümlülerin beslenmesi, iyileştirme programlarının belirlenmesi, hükümlülerin sayısı ve uygulanacak güvenlik tedbirleri, eğitim programları, öğretimden yararlanma, muayene ve tedavileri, sağlık denetimi, hastaneye sevk, infazı engelleyecek hastalık hâli, kendilerine verilen yiyecek ve içecekleri reddetmeleri, ziyaret, yabancı hükümlüleri ziyaret, ziyaret ve görüşlerde uygulanacak esaslar, beden eğitimi, kütüphane ve kurslardan yararlanma konularında 9, 16, 21, 22, 26 ilâ 28, 34 ilâ 53, 55 ilâ 62, 65 ilâ 76 ve 78 ila 88 inci maddelerinde düzenlenmiş hükümlerin tutukluluk hâliyle uzlaşır nitelikte olanları tutuklular hakkında da uygulanabilir.[1][2][3]
(2) (Ek: 31/3/2011-6217/25 md.; Değişik: 8/8/2011-KHK-650/30 md.; Yeniden düzenleme: 27/6/2013-6494/27 md.) İkinci derece dâhil kan veya kayın hısımlarından birinin ya da eşinin ölümü hâlinde, tutukluya, ceza infaz kurumu en üst amirinin önerisi ve Cumhuriyet başsavcılığının onayı ile soruşturmanın veya kovuşturmanın selameti ve güvenlik bakımından sakınca oluşturmaması koşuluyla, dış güvenlik görevlisinin refakatinde yol süresi dışında iki güne kadar cenazeye katılması için izin verilebilir.[4]
(3) (Ek: 27/4/2012-6301/2 md.) Ana, baba, eş, kardeş, çocuk ile eşin anne veya babasından birinin yaşamsal tehlike oluşturacak önemli ve ağır hastalık hâllerinin bulunduğunun sağlık kurulu raporu ile belgelendirilmesi durumunda tutukluya, soruşturmanın veya kovuşturmanın selameti ve güvenlik bakımından sakınca oluşturmaması koşuluyla, ceza infaz kurumu en üst amirinin önerisi ve Cumhuriyet başsavcılığının onayı ile dış güvenlik görevlisinin refakatinde yol süresi dışında, bunlardan her biri için (…)[5] toplam iki defaya mahsus olmak üzere hasta ziyareti amacıyla bir güne kadar izin verilebilir.68
(4) (Ek: 27/4/2012-6301/2 md.) (Değişik birinci cümle: 24/1/2013-6411/12 md.) İkinci ve üçüncü fıkraya göre izin verilen tutuklunun, izin süresi içinde gece konaklaması gerektiği takdirde, kendi evi veya ikinci fıkrada belirtilen bir yakınının evinde, güvenli görülen başka bir yerde ya da gidilen yerde bulunan kapalı ceza infaz kurumunda kalmasına, güvenlik hususu değerlendirilmek ve gerekli güvenlik tedbirleri alınmak suretiyle, gidilen yerin valisi tarafından karar verilir. Yurt dışına çıkmasını gerektirmesi durumunda tutukluya, bu madde gereğince izin verilemez.
(5) (Ek: 24/1/2013-6411/12 md.) Dördüncü fıkra ile 94 üncü maddenin ikinci fıkrasının uygulamasına ilişkin usul ve esaslar Adalet ve İçişleri bakanlıklarınca müştereken hazırlanacak yönetmelikle belirlenir.
[1] 8/8/2011 tarihli ve 650 sayılı KHK’nin 30 uncu maddesiyle, bu fıkrada yer alan “78 ilâ 84 ve 86 ilâ 88” ibaresi “78 ilâ 88” şeklinde değiştirilmiştir.
[2] 27/6/2013 tarihli ve 6494 sayılı Kanunun 27 nci maddesiyle bu fıkrada yer alan “, 78 ilâ 88 inci maddelerinde” ibaresi “ve 78 ila 88 inci maddelerinde” şeklinde değiştirilmiştir.
[3] 14/4/2020 tarihli ve 7242 sayılı Kanunun 51 inci maddesiyle, birinci fıkrada yer alan “66” ibaresi “65” ve üçüncü fıkrada yer alan “bir defaya” ibaresi “asgari bir ay arayla toplam iki defaya” şeklinde değiştirilmiştir.
[4] 20/11/2017 tarihli ve 696 sayılı KHK’nin 102 nci maddesiyle bu fıkrada yer alan “soruşturma evresinde soruşturmayı yapan Cumhuriyet savcısı, kovuşturma evresinde kovuşturmayı yürüten hâkim veya mahkeme tarafından,” ibareleri “ceza infaz kurumu en üst amirinin önerisi ve Cumhuriyet başsavcılığının onayı ile” şeklinde değiştirilmiş, daha sonra bu hüküm 1/2/2018 tarihli ve 7079 sayılı Kanunun 96 ncı maddesiyle aynen kabul edilerek kanunlaşmıştır.
[5] 17/6/2021 tarihli ve 7328 sayılı Kanunun 10 uncu maddesiyle, bu bentte yer alan “asgari bir ay arayla” ibaresi madde metninden çıkarılmıştır.
Tutukluların Yükümlülükleri
Tutukluluk, bir kişinin henüz kesinleşmemiş bir ceza süreci nedeniyle özgürlüğünden geçici olarak mahrum bırakılmasıdır. Türkiye’de tutukluların hak ve yükümlülükleri, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un ilgili maddeleri ile düzenlenmiştir. Bu makalede, tutukluların yükümlülükleri, izin hakları, disiplin kuralları ve hukuki süreçlerde dikkat edilmesi gereken noktalar detaylı şekilde ele alınacaktır.
Tutukluların Yükümlülükleri Nelerdir?
1. Ceza İnfaz Kurumuna Uyum
Tutuklular, bulundukları ceza infaz kurumunun güvenlik ve düzen kurallarına uymakla yükümlüdür. Bu kapsamda:
- Kapıların açılmaması ve temasın önlenmesi kurallarına riayet etmek,
- Bina ve eşyaların korunmasını sağlamak,
- Kurum içinde güvenlik ve iyileştirme programlarına katılmak,
- Sağlık hizmetlerinden yararlanırken kurum kurallarına uymak,
- Disiplin cezalarına ve soruşturmalarına tabi olmak,
gibi yükümlülükler bulunmaktadır.
2. Kişisel Eşya ve Arama Kuralları
Tutukluların odalarında bulundurabileceği kişisel eşyalar kanunla belirlenmiştir. Ceza infaz kurumu yetkilileri, güvenlik gerekçesiyle arama yapabilir; bu uygulamalara uyulması zorunludur.
3. Disiplin Cezalarına Uyma
Disiplin ihlali durumunda uygulanan yaptırımlar şunlardır:
- Kınama,
- Bazı etkinliklerden men,
- Ücret karşılığı çalışılan işten yoksun bırakma,
- Haberleşme ve iletişim araçlarından yoksun bırakma,
- Ziyaretçi kabulünden yoksun bırakma,
- Hücreye koyma,
Disiplin cezalarının infazı ve kaldırılması kanun ile belirlenmiş olup, tutukluların bu süreçte haklarını bilmesi önemlidir.
4. Sağlık ve İyileştirme Programları
Tutuklular, sağlık hizmetlerinden faydalanma ve iyileştirme programlarına katılma hakkına sahiptir. Bu süreçte şunlar öne çıkar:
- Muayene ve tedavi taleplerinin kurum sağlık birimine iletilmesi,
- Hastaneye sevk işlemlerine uyum,
- Verilen yiyecek ve içecekleri uygun şekilde tüketme,
- Beden eğitimi ve kurslardan faydalanma,
Uzman bir ceza avukatı, tutuklunun sağlık ve iyileştirme haklarının gerektiği şekilde uygulanmasını takip eder.
Tutukluların Özel İzin Hakları
Cenaze İzni
- İkinci derece dâhil kan veya kayın hısımlarından birinin veya eşinin ölümü halinde, en fazla 2 gün cenaze törenine katılma izni verilebilir.
- İzin, ceza infaz kurumu en üst amirinin önerisi ve Cumhuriyet başsavcılığının onayı ile, dış güvenlik görevlisi refakatinde verilir.
Hasta Ziyareti İzni
- Ana, baba, eş, kardeş veya çocuk ile eşin anne veya babasının yaşamsal tehlike oluşturan ciddi hastalık durumunda, sağlık kurulu raporu ile belgelenmesi şartıyla 1 gün hasta ziyareti izni verilebilir.
- Bu izin, her bir yakın için toplam iki defaya mahsus uygulanabilir.
- Güvenlik ve soruşturmanın selameti açısından izin, ceza infaz kurumu en üst amirinin önerisi ve Cumhuriyet başsavcılığının onayı ile sağlanır.
Gece Konaklaması
- Tutuklu, izin süresi boyunca gece konaklaması gerektiğinde kendi evi veya güvenli görülen bir yerde kalabilir.
- Yurt dışına çıkışı gerektiren durumlarda izin verilmez.
- Uygulama usul ve esasları, Adalet ve İçişleri Bakanlıkları tarafından hazırlanan yönetmelikle belirlenir.
Tutukluların Haklarına Dikkat Etmesi Gereken Noktalar
Tutukluların haklarının ihlali veya yanlış uygulamalar ciddi mağduriyetlere yol açabilir. Bu nedenle:
- Disiplin cezalarının hukuka uygunluğunu kontrol etmek,
- Sağlık ve muayene haklarını takip etmek,
- İzin süreçlerinde güvenlik ve hukuki prosedürleri bilmek,
- Görüş, iletişim ve haberleşme haklarını kullanmak,
uzman bir ceza avukatı ile koordineli yürütülmelidir.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
Soru 1: Tutuklular ne zaman cenaze izni alabilir?
Cevap: İkinci derece dâhil yakınlarının veya eşlerinin ölümü halinde, ceza infaz kurumu en üst amirinin önerisi ve Cumhuriyet başsavcılığının onayı ile, güvenlik refakati altında en fazla 2 gün izin verilebilir.
Soru 2: Tutuklular hastaları ziyaret edebilir mi?
Cevap: Evet, ana, baba, eş, kardeş veya çocuk ile eşin anne veya babasının ağır hastalığı sağlık kurulu raporu ile belgelenirse, soruşturmanın selameti açısından izin verilebilir.
Soru 3: Tutuklu izin sırasında yurt dışına çıkabilir mi?
Cevap: Hayır, bu izin yurt dışına çıkışı kapsamaz.
Soru 4: Disiplin cezalarına karşı itiraz hakkım var mı?
Cevap: Evet, disiplin cezalarına karşı şikâyet ve itiraz haklarınızı kullanabilirsiniz; bu süreçte bir ceza avukatının desteği önemlidir.
Uzman Ceza Avukatının Önemi
Tutukluların hak ve yükümlülüklerinin doğru uygulanması, ceza sürecinin adil ilerlemesi açısından kritik öneme sahiptir. Uzman bir ceza avukatı:
- Disiplin işlemlerinin hukuka uygunluğunu denetler,
- Tutuklu haklarının ihlali durumunda başvurular yapar,
- İzin ve sağlık süreçlerinin sorunsuz yürütülmesini sağlar,
- Ceza infaz kurumları ile resmi yazışmaların doğru şekilde yapılmasını takip eder.
Sonuç
Tutuklular, ceza infaz kurumu içindeki kurallara uymak ve haklarını bilmekle yükümlüdür. 5275 sayılı İnfaz Kanunu, hem güvenliği hem de hakları dengeleyen hükümler içerir. Bu süreçte bir uzman ceza avukatı, hak kaybını önlemek ve hukuki süreçleri doğru yürütmek için hayati öneme sahiptir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.