Giriş
Ceza yargılamasında verilen kararların hukuka uygun olup olmadığının denetlenmesi, adil yargılanma hakkının en önemli güvencelerindendir. Olağan kanun yolları (itiraz, istinaf, temyiz) tüketildikten sonra bazı durumlarda olağanüstü kanun yolları gündeme gelir. Bu olağanüstü kanun yollarından biri de Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının itirazıdır.
Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 308. maddesinde düzenlenen bu kurum, yalnızca Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısına tanınmış özel bir yetkidir ve Yargıtay Ceza Daireleri kararlarının yeniden değerlendirilmesine imkân tanır.
CMUK ve CMK’da Düzenleniş Şekli
Eski Düzenleme (CMUK m. 322/4)
1412 sayılı mülga CMUK’a göre, Ceza Dairelerinden birinin kararına karşı Cumhuriyet Başmüddeiumumisi (eski adıyla Başsavcı), ilamın kendisine tebliğinden itibaren 30 gün içinde Ceza Umumi Heyeti’ne (bugünkü adıyla Ceza Genel Kurulu) itiraz edebilmekteydi.
Yeni Düzenleme (CMK m. 308)
5271 sayılı CMK’nın 308. maddesine göre:
- Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, re’sen veya istem üzerine, ilamın kendisine verildiği tarihten itibaren bir ay içinde Yargıtay Ceza Genel Kurulu’na itiraz edebilir.
- Sanığın lehine yapılacak itirazlarda süre şartı aranmamaktadır.
CMK m. 308’de Yapılan Değişiklikler
- 6352 sayılı Kanun (2012) ile: Dosyanın önce kararına itiraz edilen daireye gönderilmesi, dairenin itirazı yerinde görürse kararını düzeltmesi, aksi halde dosyayı Ceza Genel Kurulu’na göndermesi düzenlenmiştir.
- 7499 sayılı Kanun (2024) ile: “Otuz gün” ibaresi “bir ay” olarak değiştirilmiştir.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının İtiraz Yetkisinin Niteliği
- Olağanüstü Kanun Yolu: Bu itiraz, temyizden farklıdır ve olağanüstü bir yoldur.
- Sadece Başsavcıya Aittir: 2797 sayılı Yargıtay Kanunu m. 28 gereğince, Yargıtay Cumhuriyet Savcıları bu yetkiyi Başsavcı adına kullanabilir.
- Kapsam: Hem maddi hukuka hem usul hukukuna aykırılıklar gerekçe yapılabilir.
İtiraz Süreci Nasıl İşler?
- Başsavcı tarafından itirazname hazırlanır.
- Dosya önce karar veren ceza dairesine gönderilir.
- Daire, itirazı yerinde görürse kararını düzeltir.
- Görmezse dosya Ceza Genel Kurulu’na gönderilir.
- Ceza Genel Kurulu dosya üzerinden inceleme yapar:
- Düşme sebebi varsa davayı düşürür.
- İtirazı yerinde görmezse reddeder.
- Yerinde görürse kararı düzeltir.
İtiraz Kanun Yolunun İşlevi
- Hukuka aykırılıkların düzeltilmesi,
- İçtihat birliğinin sağlanması,
- Adil yargılanma hakkının korunması.
Sanıklar Açısından Önemi
- Temyiz incelemesinden sonra yeni bir olağan kanun yoluna gidilemez. Ancak, Başsavcı itirazı sayesinde yanlış kararların düzeltilmesi imkânı vardır.
- Sanık lehine yapılan itirazlarda süre sınırı yoktur, bu da hak kayıplarını önleyici bir düzenlemedir.
- Sanıkların bu yol için, ceza hukuku alanında uzman bir avukattan destek almaları kritik önemdedir. Avukat, hukuka aykırılıkları tespit ederek Başsavcılığa başvuru için talepte bulunabilir.
Uzman Ceza Avukatının Önemi
- Olağanüstü kanun yolları teknik bilgi gerektirir.
- İtiraznamenin hazırlanması ve hukuki gerekçelerin güçlü şekilde ortaya konması uzmanlık ister.
- Yanlış veya eksik başvurular, hak kayıplarına yol açabilir.
- Bu nedenle, deneyimli bir ceza avukatı süreci takip etmeli ve şüpheli/sanıkların haklarını en etkin şekilde korumalıdır.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
❓ Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının itirazı kim tarafından yapılabilir?
➡️ Sadece Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı (ve onun adına Yargıtay Cumhuriyet Savcıları) tarafından yapılabilir.
❓ İtiraz süresi ne kadardır?
➡️ İtiraz süresi “bir ay”dır. Sanık lehine itirazlarda süre aranmaz.
❓ İtiraz kabul edilirse ne olur?
➡️ Ceza Genel Kurulu kararı düzeltir ve hukuka uygun hale getirir.
❓ İtiraz reddedilirse başka yol var mı?
➡️ Olağanüstü kanun yolları sınırlıdır. İtiraz reddedilirse artık hüküm kesinleşmiş olur.
Sonuç
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının itirazı, hukuka aykırı Yargıtay kararlarının düzeltilmesini sağlayan, yalnızca Başsavcıya tanınmış olağanüstü bir kanun yoludur. Bu süreçte uzman bir ceza avukatının desteği, hak kayıplarını önlemek ve adil yargılanma hakkını korumak açısından hayati önem taşır.
Yargıtay Görüşü
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının itirazı kurumu, 1412 sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu’nda temyize ilişkin hükümler içerisinde düzenlenmişken, CMK’da olağanüstü kanun yolları kısmında yer almıştır. CMUK’un 322/4. maddesi; “Ceza dairelerinden birinin kararına karşı Cumhuriyet Başmüddeiumumisi, ilamın kendisine verildiği tarihten otuz gün içinde Ceza Umumi Heyetine itiraz edebilir.” biçiminde iken, CMK’nın 308. maddesi; “Yargıtay ceza dairelerinden birinin kararına karşı Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, re’sen veya istem üzerine, ilâmın kendisine verildiği tarihten itibaren otuz gün içinde Ceza Genel Kuruluna itiraz edebilir. Sanığın lehine itirazda süre aranmaz.” şeklinde düzenlenmiştir.
05.07.2012 tarihinde yürürlüğe giren 6352 sayılı Kanun’un 99. maddesiyle de, CMK’nın 308. maddesine;
“2- İtiraz üzerine dosya, kararına itiraz edilen daireye gönderilir.
3- Daire, mümkün olan en kısa sürede itirazı inceler ve yerinde görürse kararını düzeltir; görmezse dosyayı Yargıtay Ceza Genel Kuruluna gönderir.” şeklindeki (2) ve (3) numaralı fıkralar eklenmiştir.
01.06.2024 tarihinde yürürlüğe giren 7499 sayılı Kanun’un 37. maddesiyle de, CMK’nın 308. maddesinin 1. fıkrasındaki “otuz gün” ibaresi “bir ay” şeklinde değiştirilmek suretiyle madde son şeklini almıştır.
Temyiz incelemesi sonucu Yargıtay ilgili Ceza Dairesince hükme ilişkin karar verilmesiyle olağan kanun yolları sona ermektedir. Bu aşamadan sonra ancak CMK’nın 308. maddesi uyarınca olağanüstü kanun yolu olan Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının itirazı gündeme gelebilecektir.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının itiraz yetkisi, Yargıtay Ceza Daireleri kararlarına karşı başvurulan olağanüstü bir kanun yolu olup bu yetki sadece Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısına aittir. Yargıtay Cumhuriyet Savcıları, 2797 sayılı Yargıtay Kanunu’nun 28. maddesi uyarınca Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı adına bu yetkiyi kullanırlar.
İtiraz, daire kararında gerek maddî ve gerek usul hukukuna aykırı olduğu saptanan hususlara yönelik olabilir. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı itiraz yoluna başvurusunu itirazname denilen belgeyi düzenleyerek yapar. İtiraz başvurusunda itiraz nedenlerinin açık ve gerekçesiyle birlikte yazılı olarak bildirilmesi gerekir.
Yargıtay Ceza Genel Kurulu, itiraz üzerine incelemeyi dosya üzerinden yapar ve düşme sebebi varsa davanın düşmesine karar verir. İtiraz nedenlerini yerinde görmezse itirazı reddeder, yerinde görürse, kararı ıslah eder. İtirazın reddedilmesi hâlinde Ceza Dairesinin kararı konusunda bir karar vermesi gerekmez (Nur Centel, Hamide Zafer, Ceza Muhakemesi Hukuku, Beta Basım Yayım Dağıtım, 19. Bası, İstanbul 2020, s. 956).
CMK’nın olağanüstü kanun yolları bölümünde yer alıp 308. maddesinde düzenlenen Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı itirazının, Özel Ceza Daire kararlarındaki hukuka aykırılıkların, Ceza Genel Kurulu tarafından giderilmesini isteme ve bu yolla içtihat birliğini sağlama işlevi de bulunmaktadır. Kanun yollarının ortak amacı, temyiz edilen kararların hukuka ve maddi gerçeğe uygunluğunun denetlenmesi olup Yargıtay Ceza Dairelerinin temyiz incelemesi sonucunda verdikleri kararların da temyiz incelemesinin kapsamı gözetilerek gerek maddi gerekse muhakeme hukukuna aykırı olduğu gerekçesiyle itiraz kanun yoluna başvurulabileceğinde bir tereddüt bulunmamaktadır.
Bununla birlikte, kanun yolu davası açabilmek için korunan hukuki yararın ihlâl edilmiş olması gerekir. Kanun yolu başvurusunun temel şartlarından biri karardan zarar görme şartıdır (Feridun Yenisey, Ayşe Nuhoğlu, Ceza Muhakemesi Hukuku, Seçkin Yayıncılık, 9. Baskı, Ankara, 2021, s. 894-899). Olağanüstü kanun yollarının genel amacı, kesin hükmün otoritesinin ancak çok ciddi boyutta hukuka aykırılıkların bulunması hâlinde hukuk düzenince kabul görmeyerek ortadan kaldırılmasıdır. Yargısal kararın güvenilirliği ve hukuki kesinlik ilkeleri de dikkate alındığında, ancak hukuki yararın bulunması kaydıyla olağanüstü kanun yollarına başvurulabileceği kabul edilmelidir. (Ceza Genel Kurulu 2021/400 E., 2025/1 K.)
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.