Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası[1]
Madde 47- (1) Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası hükümlünün hayatı boyunca devam eder, kanun ve Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelikte belirtilen sıkı güvenlik rejimine göre çektirilir.
GEREKÇE:
Hukuk sistemimizde ölüm cezası kaldırılmıştır. Bunun yerine, sıkı güvenlik rejimine göre çektirilecek ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası kabul edilmiştir.
Sıkı güvenlik rejiminin içeriğinin neler olacağı cezaların infazına ilişkin kanun ve tüzükte gösterilecektir.
Bir cezanın ne suretle infaz edileceğinin ilgili kanun ve tüzükte düzenlenmesi gerektiği düşüncesiyle, Tasarının bu hükme karşılık gelen 60. maddesindeki bu cezanın infazına ilişkin hükümler metinden çıkarılmıştır.
Maddenin 765 sayılı TÜRK CEZA KANUNU’ndaki karşılığı
Madde 13 – (Değişik: 31/5/1957 – 6988/1 md.)
(Değişik: 14/7/2004 – 5218/1 md.) Ağır hapis cezası, ağırlaştırılmış müebbet, müebbet veya muvakkattir.
(Değişik: 14/7/2004 – 5218/1 md.) Ağırlaştırılmış müebbet ağır hapis cezası ve müebbet ağır hapis cezası hükümlünün hayatı boyunca devam eder.
Bu ceza aşağıda yazılı şekiller dahilinde 3 devrede çektirilir:
A) mahkûm birinci devrede, cezasının onda birine müsavi bir müddet geceli, gündüzlü yalnız olarak bir hücrede bırakılır.
Ancak bu müddet (1) aydan aşağı (8) aydan yukarı olamaz.
B) mahkûm ikinci devrede, durumuna ve suçunun mahiyetine göre ayrı gruplar halinde bulundurulur. Bu devre, mahkûm mevkuf kalmışsa, bu müddetle hücrede kaldığı müddet çıkarıldıktan sonra geriye kalan müddetin yarısını teşkil eder.
Alelıtlak müebbet ağır hapis cezasıyla mahkûm edilmiş olanlar veya bakiye cezaları bir seneden az bulunanlar, yaş veya bedeni kabiliyetleri itibariyle üçüncü devre şartlarına intibak edemeyecekleri tespit edilenler üçüncü devreye geçemezler.
C) Üçüncü devre geri kalan müddettir. Bu devrede bulunan mahkûm iş esası üzerine kurulmuş olan ceza evlerinde çalıştırılır.
Mahkûmun ikinci devreden üçüncü devreye geçebilmesi için iyi hal göstermesi şarttır. İyi halin nasıl tespit edileceği Ceza ve Tevkif Evleri Nizamnamesinde gösterilir.
Üçüncü devreye geçmek hakkını kazanan mahkûmlardan, Adliye Vekaleti, ziraat, deniz avcılığı; yol, inşaat, maden ve orman gibi iş sahalarında çalışma ekipleri teşkil edebilir.
(Son fıkra mülga: 6/6/1990 – 3653/3 md.)
AÇIKLAMALAR
I. GİRİŞ
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle birlikte, ölüm cezası Türk ceza hukuk sisteminden çıkarılmış ve bu cezanın yerine “ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası” ihdas edilmiştir. 5218 sayılı Kanun ile ölüm cezasının kaldırılması sürecinde, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası en ağır ceza türü olarak düzenlenmiş ve insan hakları hukukunun gelişen ilkelerine uyum sağlanması amaçlanmıştır.
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, 5237 sayılı TCK’nın 47. maddesi uyarınca “hükümlünün hayatı boyunca süren özgürlüğün kısıtlanması” anlamına gelmektedir. Bu ceza türü, yalnızca cezanın süresi bakımından değil, aynı zamanda infaz koşulları bakımından da diğer hapis cezalarından ayrılmaktadır. Nitekim 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un ilgili hükümleri, bu cezanın infazına ilişkin özel ve katı düzenlemeler içermektedir.
II. AĞIRLAŞTIRILMIŞ MÜEBBET HAPİS CEZASININ HUKUKİ NİTELİĞİ
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, klasik anlamda müebbet hapis cezasından farklıdır. Her ne kadar her iki ceza türü de süresiz hapis cezası olsa da, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası infaz rejimi açısından çok daha sıkı ve sınırlayıcı niteliktedir. Bu ceza, ceza hukuku sisteminde hem cezalandırma hem de toplumu koruma amacı güder.
Bu ceza, özellikle ağır nitelikli suçlar bakımından (örneğin, anayasal düzene karşı suçlar, terör suçları, kasten öldürme gibi) uygulanmaktadır. Ceza adalet sisteminin en ağır yaptırımı olarak, hükümlüye yalnızca süresiz bir özgürlük kısıtlaması getirmekle kalmaz, aynı zamanda günlük yaşamını ciddi şekilde sınırlayan infaz usullerine tabidir.
III. AĞIRLAŞTIRILMIŞ MÜEBBET HAPİS CEZASININ İNFAZI
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasının infazına ilişkin usuller, 5275 sayılı Kanun’un özellikle 9, 25, 93 ve 107. maddelerinde detaylı şekilde düzenlenmiştir. Bu düzenlemeler, infazın hem süresine hem de koşullarına yöneliktir.
A. Koşullu Salıverilme Süresi
5275 sayılı Kanun’un 107. maddesi uyarınca, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm edilen hükümlüler, en erken 30 yıl infaz kurumunda kaldıktan sonra koşullu salıverilmeden yararlanabilirler. Ancak bu süre, suçun niteliğine göre artabilmektedir. Şöyle ki:
- Suç işlemek amacıyla örgüt kurma, yönetme veya örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlardan dolayı ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm edilenler bakımından bu süre 36 yıla çıkarılmıştır. (5275 s. K. m. 107/4)
Bu süreler, ceza adalet sisteminde hükümlünün cezasını fiilen çekmesini zorunlu kılarak cezanın caydırıcılığını ve kamu güvenliğini sağlamayı hedefler.
B. İnfaz Kurumu ve Barındırma Koşulları
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, yalnızca yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumlarında infaz edilir. (5275 s. K. m. 9) Bu hükümlüler, infaz süresince:
- Tek kişilik odalarda barındırılır.
- Açık havaya çıkma ve spor yapma hakkı, günde yalnızca bir saat ile sınırlıdır. Bu süre asgari olup, kurum disiplinine ve hükümlünün iyi hâline göre artırılabilir. Ancak bu hakta idarenin takdir yetkisi sınırlıdır.
C. Sosyal Etkileşim ve Faaliyet Sınırlamaları
Ağırlaştırılmış müebbet hapse mahkûm hükümlüler için sosyal etkileşim oldukça sınırlıdır:
- Hükümlü iyi hâlli olarak değerlendirildiği takdirde, aynı ünitede kalan diğer hükümlülerle sınırlı düzeyde ilişki kurmasına izin verilebilir.
- Sanat veya meslek etkinliği yürütmesine, idare tarafından uygun görülmesi şartıyla olanak tanınabilir.
- Hükümlü, yalnızca yönetmelikte öngörülen sınırlı spor ve iyileştirme faaliyetlerine katılabilir. Bunun dışındaki faaliyetlere katılması yasaktır.
D. İletişim ve Ziyaret Hakları
- Hükümlü, 15 günde bir, en fazla 10 dakika süreyle; eşi, alt ve üstsoyu, kardeşleri ya da vasisiyle telefonla görüşebilir.
- Aynı kişilerin 15 günde bir defa ve 1 saati aşmayan süreyle ziyarette bulunmalarına izin verilir.
E. Dış Dünya ile İlişki Yasağı
- Hükümlü ceza infaz kurumu dışında çalıştırılamaz, herhangi bir izin hakkından yararlanamaz.
- Mazeret izni, özel izin veya iş arama izni verilmesi, 5275 sayılı Kanun’un 93. maddesi uyarınca açıkça yasaklanmıştır.
IV. DEĞERLENDİRME VE SONUÇ
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, günümüz ceza hukukunda ölüm cezasının kaldırılmasından sonra getirilen en ağır ceza türüdür. Bu cezanın infazı, sadece süre bakımından değil, aynı zamanda günlük yaşamın düzenlenmesi bakımından da oldukça kısıtlayıcıdır. Bu yönüyle ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, failin hem özgürlüğünü hem de sosyal yaşamını asgariye indirgemektedir.
Ceza infaz hukukunda “iyileştirme” ve “topluma kazandırma” ilkelerinin daha etkin uygulanabilmesi için, bu cezanın infaz rejiminin insan onuruna uygun biçimde yeniden değerlendirilmesi gerektiği yönündeki görüşler de doktrinde tartışılmaktadır.
[1] 2/7/2018 tarihli ve 700 sayılı KHK’nin 156 ncı maddesiyle, bu maddede yer alan “tüzükte” ibaresi “Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelikte” şeklinde değiştirilmiştir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.