Alkollü ve Uyuşturucu Madde Etkisi Altında Araç Kullanma Suçu: TCK 179/3 Maddesi Kapsamında Hukuki Değerlendirme
Trafik güvenliğini tehlikeye sokma
Madde 179- (1) Kara, deniz, hava veya demiryolu ulaşımının güven içinde akışını sağlamak için konulmuş her türlü işareti değiştirerek, kullanılamaz hale getirerek, konuldukları yerden kaldırarak, yanlış işaretler vererek, geçiş, varış, kalkış veya iniş yolları üzerine bir şey koyarak ya da teknik işletim sistemine müdahale ederek, başkalarının hayatı, sağlığı veya malvarlığı bakımından bir tehlikeye neden olan kişiye bir yıldan altı yıla kadar hapis cezası verilir.
(2) Kara, deniz, hava veya demiryolu ulaşım araçlarını kişilerin hayat, sağlık veya malvarlığı açısından tehlikeli olabilecek şekilde sevk ve idare eden kişi, dört aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(3) Alkol veya uyuşturucu madde etkisiyle ya da başka bir nedenle emniyetli bir şekilde araç sevk ve idare edemeyecek halde olmasına rağmen araç kullanan kişi altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Özet
Alkollü ve uyuşturucu madde etkisi altında araç kullanmak, trafik güvenliğini ciddi şekilde tehdit eden ve toplum sağlığı açısından önemli riskler doğuran bir suçtur. Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 179/3. maddesi bu suçu açıkça düzenlemekte ve fail hakkında hapis cezası öngörmektedir. Bu makalede, TCK 179/3 maddesinin hukuki yapısı, ceza yaptırımları, uygulamadaki zorluklar ve güncel Yargıtay içtihatları çerçevesinde detaylı şekilde incelenmektedir. Ayrıca, alkollü ve uyuşturucu madde etkisinde araç kullanmanın toplumsal etkileri ve cezaların caydırıcılığı üzerine değerlendirmeler yapılmaktadır.
Giriş
Trafik güvenliği, hem bireylerin hem de toplumun yaşam kalitesini doğrudan etkileyen kritik bir kamu düzeni unsurudur. Alkollü veya uyuşturucu madde etkisindeki araç kullanımı, bu düzeni bozan en önemli risk faktörlerinden biridir (Türk Trafik Güvenliği Vakfı [TTGV], 2020). Bu nedenle, TCK’nın 179. maddesi özel bir düzenleme ile bu suçu cezalandırmaktadır.
TCK 179/3 Maddesinin Metni ve Kapsamı
Türk Ceza Kanunu’nun 179/3. maddesi şöyle düzenlenmiştir:
“Alkol veya uyuşturucu madde etkisiyle ya da başka bir nedenle emniyetli bir şekilde araç sevk ve idare edemeyecek halde olmasına rağmen araç kullanan kişi altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.” (TCK, 2004)
Bu düzenleme, failin maddi veya manevi kusuruna bakılmaksızın, aracını güvenli şekilde kullanamayacak durumda olmasının ceza sorumluluğunu doğurduğunu belirtmektedir.
Hukuki Analiz
1. Suçun Unsurları
- Failin Alkollü veya Uyuşturucu Madde Etkisinde Olması: Failin, kanundaki ölçütlere göre, yasal sınırların üzerinde alkol veya uyuşturucu madde kullanması gerekir. Genellikle %0,5 promilin üzerindeki alkol seviyesi veya tıbbi testlerle belirlenen uyuşturucu etkisi bu kapsamda değerlendirilir.
- Araç Kullanma Fiili: Failin fiilen araç kullanması ve bu kullanmanın emniyetli olmayacak şekilde olması gerekir.
- Tehlike Potansiyeli: Trafik güvenliği açısından risk oluşturması, yani fiilin kamu düzenine yönelik bir tehlike yaratması.
2. Ceza ve Yaptırım
- TCK 179/3 uyarınca, fail hakkında altı aydan iki yıla kadar hapis cezası uygulanabilir.
- Bazı durumlarda, mahkemeler alternatif yaptırımlar da (adli para cezası, sürücü belgesi iptali) değerlendirmektedir.
3. Failin Kusuru ve Kast Unsuru
Bu suçta, failin bilerek ve isteyerek alkollü veya uyuşturucu madde etkisinde araç kullandığı kabul edilir; dolayısıyla kast unsuru vardır (Altınok, 2018).
Uygulamadaki Sorunlar ve Yargıtay Kararları
Alkollü veya uyuşturucu etkisiyle araç kullanma suçunda uygulamada en çok tartışılan konular şunlardır:
- Alkol Ölçümünün Geçerliliği: Test cihazlarının doğruluğu ve ölçüm zamanlaması.
- Uyuşturucu Madde Tespiti: Kan, idrar veya diğer tıbbi testlerin yorumlanması.
- Emniyetli Araç Kullanma Yeteneği: Sadece maddi alkol seviyesi değil, sürücünün fiziki ve zihinsel durumu da göz önünde bulundurulur.
Yargıtay 12. Ceza Dairesi, failin araç kullanımı esnasında ölçülen alkol seviyesinin yasal sınırı aşması halinde cezanın onanmasına karar vermiştir.
Toplumsal ve Trafik Güvenliği Açısından Önemi
Türkiye’de trafik kazalarının önemli bir kısmı alkollü veya uyuşturucu madde etkisindeki araç kullanıcısından kaynaklanmaktadır (Emniyet Genel Müdürlüğü, 2023). Bu durum, sadece failin değil, diğer trafikteki bireylerin de hayatını tehlikeye atmaktadır.
Önleyici Tedbirler ve Hukuki Düzenlemeler
- Sürüş Esnasında Alkol Testleri: Polis kontrolleri.
- Sürücü Belgesi İptalleri ve Yeniden Eğitim: Cezaların yanında.
- Halkın Bilinçlendirilmesi: Medya ve kamu spotları yoluyla.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Soru 1: Alkollü araç kullanmanın yasal sınırı nedir?
Cevap: Türkiye’de sürücüler için yasal alkol sınırı %0,5 promildir. Ticari araç sürücüleri için ise bu sınır %0’dır (Karayolları Trafik Yönetmeliği, 2022).
Soru 2: Uyuşturucu etkisinde araç kullanmanın cezası nedir?
Cevap: TCK 179/3 maddesine göre 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezası verilir. Ayrıca sürücü belgesi iptali ve para cezası gibi idari yaptırımlar uygulanabilir.
Soru 3: Alkol veya uyuşturucu testi yapılmazsa ceza alınabilir mi?
Cevap: Test yapılmadan somut delillerle failin etkisi kanıtlanabilirse ceza verilebilir, ancak bu durum uygulamada güçlük yaratır.
Sonuç
TCK 179/3 maddesi, alkollü veya uyuşturucu madde etkisi altında araç kullanma suçunu önlemek ve trafik güvenliğini sağlamak amacıyla önemli bir hukuki düzenleme getirmiştir. Uygulamada, etkin denetim, doğru ölçüm yöntemleri ve caydırıcı cezalarla bu suçun azaltılması hedeflenmelidir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.
