Ankara Ceza Avukatı Avukat Necmettin İlhan [İLHAN HUKUK BÜROSU], ağır ceza avukatları ile ceza davaları konusunu kapsamlı bir bakış açısıyla ele alıyor.
Belge veya kâğıtları inceleme yetkisi
Madde 122 – (1) Hakkında arama işlemi uygulanan kimsenin belge veya kâğıtlarını inceleme yetkisi, Cumhuriyet savcısı ve hâkime aittir.
(2) Belge ve kâğıtların zilyedi veya temsilcisi kendi mührünü de koyabilir veya imzasını atabilir. İleride mührün kaldırılmasına ve kâğıtların incelenmesine karar verildiğinde bu işlemin yapılmasında hazır bulunmak üzere, zilyedi veya temsilcisi ya da müdafii veya vekili çağrılır; çağrıya uyulmadığında gerekli işlem yapılır.
(3) İnceleme sonucu soruşturma veya kovuşturma konusu suça ilişkin olmadığı anlaşılan belge veya kâğıtlar ilgilisine geri verilir.
Ceza Muhakemesinde Belge veya Kâğıtları İnceleme Yetkisi (CMK m. 122)
Giriş
Ceza muhakemesinde arama ve el koyma işlemleri, şüpheli veya sanık hakkında yürütülen soruşturma ve kovuşturmanın en önemli koruma tedbirlerindendir. Bu işlemler sırasında belge ve kâğıtların incelenmesi konusu özel bir düzenleme alanına sahiptir. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 122. maddesi, arama sırasında elde edilen belgelerin kimin tarafından incelenebileceğini, bu belgelerin korunmasına ilişkin usulleri ve ilgilisine iadesini ayrıntılı biçimde düzenlemektedir. Bu hüküm, hem şüpheli/sanık açısından temel hakların korunmasına hem de suçtan zarar gören mağdur/müşteki bakımından delillerin güvence altına alınmasına hizmet etmektedir.
1. Belge veya Kâğıtları İnceleme Yetkisi
CMK m. 122/1 uyarınca, arama sırasında elde edilen belge ve kâğıtları inceleme yetkisi yalnızca Cumhuriyet savcısı ve hâkime aittir. Bu hüküm, kolluk görevlilerinin tek başına belgeleri inceleyemeyeceğini ortaya koymaktadır. Böylece, bireylerin özel hayatı, haberleşme özgürlüğü ve iş sırlarının korunması güvence altına alınmıştır.
1.1. Mühürleme ve Koruma Tedbiri
Kanunun 122/2. fıkrasına göre, belge veya kâğıtların zilyedi yahut temsilcisi kendi mührünü koyabilir veya imza atabilir. Bu durum, belgelerin değiştirilmesi veya tahrif edilmesinin önlenmesi açısından önemli bir güvencedir. İleride inceleme yapılacağı sırada, ilgilinin ya da müdafiinin hazır bulunması zorunludur.
1.2. İlgisiz Belgelerin İadesi
CMK m. 122/3 gereğince, incelenen belgelerin soruşturma veya kovuşturma konusu suçla ilgisi yoksa, bu belgeler derhâl ilgilisine iade edilir. Bu düzenleme, kişisel hakların korunması bakımından son derece önemlidir.
2. Şüpheli veya Sanık Açısından Hukuki Durum
Şüpheli veya sanığın, arama sırasında elde edilen belgelerin incelenmesi sürecinde dikkat etmesi gereken hususlar şunlardır:
- Belgeler mühürlenirken veya imzalanırken müdafii hazır bulundurulmalıdır.
- Belgelerin suçla ilgisi olmadığının tespit edilmesi hâlinde, iade talebi ivedilikle yapılmalıdır.
- Yargıtay uygulamalarında, şüphelinin müdafii olmaksızın yapılan incelemelerin savunma hakkını ihlal ettiği kabul edilmektedir.
3. Suçtan Zarar Gören/Mağdur veya Müşteki Açısından Hukuki Durum
Mağdur veya müşteki açısından belgelerin incelenmesi şu yönlerden önemlidir:
- Mağdur, şüphelinin suçla ilgili belgelerinin gizlenmemesi için inceleme sürecinin hukuka uygun yürütülmesini takip etmelidir.
- Belgelerin iadesi sırasında mağdurun hakları zedelenmemeli, delillerin kaybolması engellenmelidir.
- Yargıtay kararlarında, mağdurun katılımı olmadan yapılan incelemelerde usul eksiklikleri tespit edilmiştir.
4. Yargıtay İçtihatlarında Belge İncelemesi
Yargıtay, CMK m. 122 kapsamında yapılan işlemlerde özellikle müdafinin hazır bulunması, mühürleme işleminin usule uygun yapılması ve ilgisiz belgelerin iadesi konularına vurgu yapmaktadır. Uygulamada, usulsüz yapılan belge incelemelerinin delil değeri tartışmalı hâle gelmektedir.
5. Uzman Ceza Avukatının Rolü
Ceza muhakemesi sürecinde belge ve kâğıtların incelenmesi, teknik ve karmaşık bir alandır. Bu nedenle:
- Şüpheli veya sanık, savunma haklarını koruyabilmek için mutlaka bir ceza avukatından yardım almalıdır.
- Mağdur veya müşteki, hak kaybına uğramamak için sürecin usule uygun yürütülmesini sağlamak üzere uzman bir avukata başvurmalıdır.
- Avukat, hem belge mühürleme hem de iade sürecinde tarafların menfaatlerini korumada aktif rol üstlenmektedir.
6. Sonuç
CMK m. 122, ceza muhakemesinde delillerin korunması ile birey hak ve özgürlüklerinin dengelenmesini amaçlayan bir düzenlemedir. Yalnızca savcı ve hâkime tanınan inceleme yetkisi, delillerin güvenilirliğini artırmakta; mühürleme, hazır bulunma ve iade mekanizmaları ise tarafların haklarını korumaktadır. Hem şüpheli/sanık hem de mağdur/müşteki açısından süreçte yapılması gerekenler bulunduğundan, bu işlemler sırasında uzman bir ceza avukatının hukuki desteği büyük önem arz etmektedir.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. Kolluk kuvvetleri belgeleri doğrudan inceleyebilir mi?
Hayır. CMK m. 122 gereği belgeleri yalnızca Cumhuriyet savcısı ve hâkim inceleyebilir.
2. Belgelerin mühürlenmesi neden önemlidir?
Mühürleme, belgelerin değiştirilmesini ve tahrif edilmesini önler, delilin güvenilirliğini korur.
3. İlgisiz belgeler ne zaman iade edilir?
İnceleme sonucunda suçla ilgisi olmadığı anlaşılan belgeler derhâl ilgilisine iade edilir.
4. Belge incelemesinde avukatın rolü nedir?
Avukat, müvekkilinin haklarını korumak, usulsüzlüklere itiraz etmek ve belgelerin hukuka uygun şekilde incelenmesini sağlamakla görevlidir.
Kaynakça
- Centel, N., Zafer, H., & Çakmut, Ö. (2023). Ceza Muhakemesi Hukuku. İstanbul: Beta Yayınları.
- Yenisey, F., & Nuhoğlu, A. (2022). Ceza Muhakemesi Hukuku Dersleri. İstanbul: Seçkin Yayıncılık.
- Toroslu, N., & Feyzioğlu, M. (2021). Ceza Muhakemesi Hukuku. Ankara: Savaş Yayınevi.
- 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu.
| Ankara Ağır Ceza Avukatı İletişim Bilgileri | ||
| ✅ | Ankara Ağır Ceza Avukatı: | Avukat Necmettin İlhan |
| ✅ | Telefon : | 0312 4671882 – 0505 3522337 |
| ✅ | Adres: | Yeni Bağlıca Mah. Etimesgut Blv. No:90/B Qule Bağlıca İş Merkezi No:20 Etimesgut/Ankara |
| ✅ | Mail: | ncm.ilhan@gmail.com.tr |
| ✅ | Hizmet Alanları: | Ağır Cezalık Suçlar, Ağır Ceza Davaları, Ceza Hukuku |
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.