Ortak hüküm
Madde 218- (1) (Değişik: 29/6/2005 – 5377/25 md.) Yukarıdaki maddelerde tanımlanan suçların basın ve yayın yoluyla işlenmesi hâlinde, verilecek ceza yarı oranına kadar artırılır. Ancak, haber verme sınırlarını aşmayan ve eleştiri amacıyla yapılan düşünce açıklamaları suç oluşturmaz.
GEREKÇE:
Yukarıdaki maddelerde tanımlanan suçların basın yayın yolu ile işlenmesi, bu suçlar açısından daha ağır cezayı gerektiren nitelikli hâl olarak kabul edilmiştir.
5377 s.K. ile değişikliğin gerekçesi
Yapılan değişiklikle, söz konusu madde kapsamında yer alan suçların basın ve yayın yoluyla işlenmesi halinde, cezada yapılacak olan artırımın sadece üst sınırı belirlenmiştir. Böylece hâkim suçun işlenmesinde araç olarak kullanılan basın ve yayın organının etki alanına göre cezada artırım yapabilecektir.
Keza, bu maddeye eklenen bir cümle ile hakkın kullanılması hukuka uygunluk nedeninin özel bir şekli düzenlenmiştir. Her ne kadar Kanunun 26 ncı maddesinin birinci fıkrasında genel olarak hakkın kullanılması hukuka uygunluk nedeni düzenlenmiş ise de, çeşitli suçlar bağlamında bu hukuka uygunluk nedenine ilişkin olarak ayrıca hükümlere yer verilmektedir. Bu yöntem ile, hâkimin somut olayda hakkın kullanılması hukuka uygunluk nedeninin varlığını özellikle araştırması gerektiği vurgulanmaktadır.
Maddenin 765 sayılı TÜRK CEZA KANUNU’ndaki karşılığı
Bu maddenin karşılığı bulunmamaktadır.
AÇIKLAMALAR
TCK 218. Madde: Basın ve Yayın Yoluyla İşlenen Suçlarda Ortak Ceza Artırımı
Giriş
Yargıtay Ceza Kanunu’nun (TCK) 218. maddesi, belirli suçların basın ve yayın yoluyla işlenmesi halinde ceza artırımı öngören önemli bir düzenlemedir. Bu madde, 765 sayılı eski Türk Ceza Kanunu’nun 311/2 maddesinin karşılığı olarak konulmuş ve suç işleme biçimindeki ağırlığı artırmak amacıyla geliştirilmiştir. Madde, halkın geniş kesimlerine ulaşan kitle iletişim araçlarının etkisi sebebiyle işlenen suçlarda yaptırımların artırılmasını düzenler.
Bu çalışmada, TCK 218. maddenin kapsamı, basın ve yayın yoluyla suç işleme tanımı, hukuka uygunluk nedenleri, Yargıtay içtihatları ve ceza artırımı ölçütleri ayrıntılı olarak incelenmiştir.
1. TCK 218. Maddenin Düzenlenme Amacı ve Kapsamı
TCK 218. madde; 213, 214, 215, 216 ve 217. maddelerde düzenlenen suçların basın ve yayın yolu ile işlenmesi halinde, faile verilecek cezada artırıma gidilmesini hükme bağlamaktadır.
Madde metni temel olarak, suçun geniş kitlelere yayılmasının toplum üzerindeki olumsuz etkisini dikkate alarak, suçun ağırlığını artırmayı amaçlamaktadır. Böylece, basın ve yayın yoluyla işlenen suçların caydırıcılığının artırılması hedeflenmiştir (TBMM, 2005).
2. Basın ve Yayın Yoluyla İşleme: Tanımı ve Kapsamı
TCK’nın 6/1-g maddesine göre basın ve yayın yoluyla işleme, her türlü yazılı, görsel, işitsel ve elektronik kitle iletişim araçlarıyla yapılan yayınlar olarak tanımlanır.
Bu kapsamda değerlendirilen araçlar:
- Televizyon
- Radyo
- İnternet siteleri ve sosyal medya platformları
- Gazete, dergi ve benzeri basılı yayınlar
- Elektronik ortamda yayımlanan her türlü içerik
Kapsam dışı araçlar ise:
- Bireysel iletişim araçları (telefon, faks, e-mail, mektup vb.)
- Belirli, sınırlı sayıda kişiye yönelik gönderimler
Özellikle, bir bilginin belirsiz sayıdaki kişilerin öğrenmesine sunulması yayın sayılması için yeterlidir. Ancak sadece belirli kişilerle sınırlı iletişimde basın ve yayın yoluyla işlenmeden söz edilmez (Özgen, 2012).
3. Hukuka Uygunluk Nedeni: Haber Verme Sınırları ve Eleştiri Amacı
6357 sayılı Yasa ile 218. maddeye eklenen hükümde, “Ancak, haber verme sınırlarını aşmayan ve eleştiri amacıyla yapılan düşünce açıklamaları suç oluşturmaz” ibaresi getirilmiştir. Bu madde hükmüyle ifade özgürlüğü ve eleştiri hakkı korunmuştur (Anayasa, m. 26-28).
3.1 Haber Verme ve Eleştiri Hakkının Şartları
Yargıtay kararlarına göre, bu hakların geçerli sayılabilmesi için aşağıdaki şartların bir arada gerçekleşmesi gerekir;
- Gerçeklik: Düşünce açıklamasının gerçek ve güncel olması gerekir. Mutlak gerçeklik aranmaz; ancak yapılan araştırmalarla doğruluğa ulaşılmış olmalıdır.
- Kamu İlgisi ve Yararı: Verilen haber veya eleştiri, toplumun ilgi alanında olmalı, özel hayatın gizliliğini ihlal etmemelidir.
- Fikri Bağ: Olay ile açıklama arasında mantıklı ve tutarlı bir bağ bulunmalıdır.
Bu üç unsurdan herhangi birinin eksikliği, açıklamayı suç teşkil edecek nitelikte yapar.
3.2 Mizahın Sınırları
Mizah, ifade özgürlüğünün genişletilmiş alanıdır ancak şu şartlar sağlanmalıdır;
- İnandırıcı, ölçülü ve fikri bağ içeren eleştiriler olmalı,
- Küçültücü, incitici ve aşağılayıcı ifadelerden kaçınılmalı,
- Mizah amacıyla gülünç duruma düşürme hedeflenmemelidir.
4. Ceza Artırımının Ölçütleri ve Uygulaması
- maddeye göre ceza, suçun basın ve yayın yoluyla işlenmesi halinde yarı oranına (1/2) kadar artırılabilir.
- Bu artırım oranı en fazla %50 olabilir,
- Daha düşük oran belirlenebilir ancak aşırı artırıma izin verilmez,
- Artırım yapılırken basın ve yayın organının etki alanı dikkate alınır (yerel gazete vs. ulusal televizyon),
- Artırım sonucu eklenecek ceza bir günün altında ise dikkate alınmaz.
5. Mevzuat ve Yargıtay Uygulamasında Son Değişiklikler
6352 sayılı Yasa’nın Geçici 1. maddesine göre, 31/12/2011 tarihine kadar basın ve yayın yoluyla işlenmiş suçlarda soruşturma ve kovuşturma aşamasında CMK 171’deki şartlar aranmaksızın dava ertelenebilir veya infazı ertelenebilir.
Bu düzenleme, düşünce ve ifade özgürlüğüne ilişkin hassasiyeti ve yargı sürecindeki esnekliği göstermektedir (Demir, 2014).
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
S1: Basın ve yayın yoluyla işlenen suçlarda ceza artırımının üst sınırı nedir?
Cevap: Ceza en fazla %50 (yarı oranı kadar) artırılabilir.
S2: Bireysel iletişim araçları basın ve yayın kapsamına girer mi?
Cevap: Hayır, telefon, e-posta gibi bireysel araçlar basın ve yayın kapsamında değildir.
S3: Eleştiri amacıyla yapılan açıklamalar her zaman suç oluşturmaz mı?
Cevap: Hayır, eleştirinin suç sayılmaması için gerçek, güncel olması, kamu yararı taşıması ve fikri bağının bulunması gerekir.
S4: Mizah yoluyla yapılan eleştiriler nasıl değerlendirilir?
Cevap: Mizah daha geniş ifade özgürlüğü kapsamındadır; ancak incitici, küçültücü olmamalı ve gülünç duruma düşürme amacı taşımamalıdır.
S5: Ceza artırımı yapılırken hangi kriterlere dikkat edilir?
Cevap: Suçun işlendiği basın/yayın aracının etki alanı ve yaygınlığı, suçun toplum üzerindeki etkisi göz önünde bulundurulur.
Sonuç
TCK 218. madde, suçların basın ve yayın yoluyla işlenmesi halinde ceza artırımı sağlayarak, toplumsal etkisi yüksek suçlarla mücadelede caydırıcılığı güçlendirmektedir. Ancak, düşünce ve ifade özgürlüğünü koruyan istisnalar da göz önünde bulundurulmuştur. Haber verme sınırlarını aşmayan, eleştiri amacı taşıyan açıklamalar suç sayılmaz. Yargıtay uygulaması ve anayasal ilkeler doğrultusunda, gerçeklik, güncellik, kamu yararı ve fikri bağ gibi kriterlerin varlığı önemlidir. Mizahın da ifade özgürlüğü kapsamında özel bir yeri vardır.
Bu bağlamda, suçun işlenme biçimi ve medya aracının etkisi ceza belirlemede önemli rol oynamaktadır. Böylece hukuk, demokratik toplum düzeni ile bireysel hak ve özgürlükleri dengeli bir şekilde korumaktadır.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.