5237 sayılı Türk Ceza Kanunu
Ceza Kanununun amacı
Madde 1- (1) Ceza Kanununun amacı; kişi hak ve özgürlüklerini, kamu düzen ve güvenliğini, hukuk devletini, kamu sağlığını ve çevreyi, toplum barışını korumak, suç işlenmesini önlemektir. Kanunda, bu amacın gerçekleştirilmesi için ceza sorumluluğunun temel esasları ile suçlar, ceza ve güvenlik tedbirlerinin türleri düzenlenmiştir.
GEREKÇE:
Ceza kanunları bireyin hak ve özgürlüklerine derin biçimde müdahale eden yaptırımları içermektedir. Bu nedenledir ki bir ülkedeki ceza kanununa hâkim felsefe, değer ve ilkeler, o ülkedeki siyasî rejimin niteliğini gösterir. Nitekim tarihte ve günümüzde totaliter devletler, ideolojilerini benimsetmek ve rejimi ayakta tutmak için ceza kanunları yoluyla kişi hak özgürlüklerini ya geniş biçimde sınırlandırmışlar ya da ortadan kaldırmışlardır. Demokratik hukuk devletleri ise ceza kanunlarının kötüye kullanılmasını önlemek için, bu kanunların temel ilkelerine anayasalarında yer vermektedirler. Yine insanların adaletsiz ve haksız biçimde ceza ve tedbirlere maruz kılınmaması amacıyla başta İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi olmak üzere bir çok uluslararası sözleşme ve belgede bireyi ceza kanunlarının keyfi uygulanmalarına karşı güvence altına alan hükümlere yer verilmiştir. Bu sözleşmelere taraf olan ülkemizin Anayasasında da aynı esaslar öngörülmüş olduğundan, ceza kanunun amacını tanımlayan maddeyle, bireyin sahip bulunduğu hukukî değerler, hak ve özgürlüklerinin güvence altına alınması ön plana çıkarılmıştır. Böylece kanunun özgürlükçü karakteri vurgulanmakta, bunun yanında bireyin; adalet ve güvenliğin sağlandığı bir toplumda yaşama hakkının gereği olarak, kamu düzeni ve güvenliğinin korunması ile suç işlenmesinin önlenmesi, ceza kanunun temel amaçları arasında sayılmaktadır.
Maddenin 765 sayılı TÜRK CEZA KANUNU’ndaki karşılığı
Bu maddenin karşılığı bulunmamaktadır.
Türk Ceza Kanunu’nun 1. Maddesi ve Ceza Hukukunun Amaçları
🟩 1. GİRİŞ: Ceza Hukukunda Amaç Maddesinin Gerekliliği
Ceza kanunlarının ilk maddelerinde, kanunun amaçlarının ve kapsamının belirtilmesi, modern hukuk sistemlerinde önemli bir teknik gerekliliktir. Bu tür maddeler;
- Kanunun nasıl yorumlanacağını yönlendirir.
- Uygulayıcıya yol gösterir.
- Kanun koyucunun değer önceliklerini ve hedeflerini açıklar.
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu (TCK), bu anlayışla 1. maddesinde ceza hukukunun amacını açıkça tanımlamış ve böylece önceki 765 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda yer almayan önemli bir unsuru hukuk sistemimize kazandırmıştır.
🟥 2. ESKİ VE YENİ CEZA KANUNLARININ KARŞILAŞTIRILMASI
765 Sayılı TCK:
- Amaç maddesi içermiyordu.
- Ceza hukukunun işlevi daha çok suçluyu cezalandırma üzerine odaklıydı.
- “Devlet güvenliği” ve “toplumsal düzen” vurgusu baskındı.
5237 Sayılı TCK:
-
- maddesiyle ceza hukukunun insan hakları temelli bir anlayışla yapılandırıldığını göstermektedir.
- Ceza hukuku artık yalnızca cezalandırma aracı değil, aynı zamanda hakları koruma ve önleme aracı olarak görülmektedir.
⚖️ 3. TCK m.1 – Ceza Hukukunun 6 Temel Amacı
TCK’nın 1. maddesi şöyledir:
“Ceza Kanununun amacı; kişi hak ve özgürlüklerini, kamu düzen ve güvenliğini, hukuk devletini, kamu sağlığını ve çevreyi, toplum barışını korumak ve suç işlenmesini önlemektir.”
Aşağıda bu amaçları ayrıntılı şekilde inceliyoruz:
✅ 3.1 Kişi Hak ve Özgürlüklerini Korumak
- Ceza hukukunun temel görevi, bireyin temel hak ve özgürlüklerini güvence altına almaktır.
- Anayasa’nın 17–74. maddeleri ve AİHS (Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi) ile güvence altına alınan haklar bu kapsamdadır.
- Ceza hukuku, bu haklara saldıranları cezalandırarak ve başkalarını da caydırarak koruma işlevi görür.
- Ayrıca, uygulayıcılar (özellikle hâkimler) TCK m.5 gereği, tüm ceza hükümlerini bu amaç doğrultusunda yorumlamakla yükümlüdür.
✅ 3.2 Kamu Düzeni ve Güvenliğini Korumak
- Birey hakları ancak güvenli bir toplumda anlam kazanabilir.
- Kamu güvenliği olmadan, yaşama hakkı dahil hiçbir hakkın varlığı sürdürülemez.
- Ceza hukuku, bu kapsamda bireysel eylemlerle toplumsal düzeni bozan fiillere müdahale eder.
- Özgürlük ve güvenlik arasında kurulan bu denge, liberal demokratik sistemin temelidir.
✅ 3.3 Hukuk Devletini Korumak
- Hukuk devleti; devletin tüm faaliyetlerinin hukuka bağlılık içinde yürütüldüğü sistemdir.
- Ceza hukuku, devletin bireye karşı en ağır müdahale aracıdır ve bu nedenle sıkı güvencelerle sınırlandırılmış olmalıdır.
- Hukuk devleti ilkesi gereği ceza hukuku:
- Belirsiz ve yoruma açık kavramlardan kaçınmalı,
- İnsan onuruna aykırı cezalara yer vermemeli,
- İşkence, kötü muamele gibi uygulamaları açıkça yasaklamalıdır.
✅ 3.4 Kamu Sağlığını ve Çevreyi Korumak
- Kamu sağlığı; bireylerin sağlıklı yaşam hakkı ile ilgilidir.
- Çevre; sağlıklı bir yaşamın temel koşuludur.
- Bu iki alan birlikte düzenlenmiş, böylece çevreye zarar veren suçların aslında toplumsal sağlığı tehdit eden eylemler olduğu vurgulanmıştır.
- Çevre ceza hukuku, bu noktadan hareketle gelişmekte olan yeni bir hukuk dalıdır.
✅ 3.5 Toplum Barışını Korumak
- Ceza hukuku, yalnızca bireysel zararları değil, toplumsal huzursuzluklara yol açan fiilleri de hedef alır.
- Yargı organlarının adil ve tarafsız kararlar vermesi, toplumda güven ve barış duygusunu güçlendirir.
- Bu kapsamda ceza hukuku, çatışmaları bastırmak değil; adil bir şekilde çözerek toplumda barışı tesis etmekle görevlidir.
✅ 3.6 Suç İşlenmesini Önlemek
- Geleneksel olarak bu görev önleyici kolluk görevleri arasında sayılır.
- Ancak ceza hukukunun da dolaylı önleyici (caydırıcı) etkisi vardır.
- Örneğin bir bölgede silahla suç artıyorsa, cezaların ağırlaştırılması suçun azalmasına katkı sağlayabilir.
- Bu yönüyle ceza hukuku, suç işlemeden önce caydırma gücüne sahip bir araç olarak değerlendirilmelidir.
🔍 4. AMAÇLARIN SINIRLI YORUMU VE ELEŞTİRİLER
- TCK m.1’de yer alan amaçlar sınırlı sayıda sayılmıştır.
- Ancak doktrinde bu maddede yer almayan şu amaçların da ceza hukukunun kapsamına girmesi gerektiği belirtilmiştir:
- Ahlak düzeninin korunması
- Suçlunun ıslahı
- Toplumsal değerlerin muhafazası
- Maddede “ve benzeri” gibi açık uçlu bir ifade bulunmadığı için, bu durum durağanlaşma ve esneklik eksikliği doğurabilir.
🧠 5. UYGULAMADA AMAÇLARIN FONKSİYONU
- TCK m.1’deki amaçlar doğrudan uygulanabilir normlar değildir.
- Ancak bu ilkeler;
- Ceza normlarının yorumlanmasında,
- Somut olaylara uygulanmasında,
- Cezanın bireyselleştirilmesinde (failin kişiliğine göre ceza belirlemede)
- Ceza politikası oluşturulmasında dikkate alınmalıdır.
⚠️ Uyarı: Bu amaçlar tek başına, cezanın alt sınırdan uzaklaştırılmasına, ertelemenin uygulanmamasına ya da hapis cezasının seçenek yaptırıma çevrilmemesine gerekçe olamaz.
🛠️ 6. ARAÇLAR: CEZA VE GÜVENLİK TEDBİRLERİ
- TCK’nın 1. maddesinin ikinci cümlesinde, amaçlara ulaşmak için kullanılan araçlar belirtilmiştir:
- Cezalar: Hapis, adli para cezası vb.
- Güvenlik Tedbirleri: Ehliyetin alınması, akıl hastalarına yönelik tedavi önlemleri, eşyalara el koyma vb.
📌 7. SONUÇ
- Ceza hukuku artık yalnızca suçluyu cezalandırma aracı değil, aynı zamanda bireyleri, toplumu ve düzeni koruyan önleyici ve dengeleyici bir mekanizmadır.
- TCK m.1, hukuk devleti ilkesine uygun bir biçimde, ceza hukukunun temel işlevlerini ve değer önceliklerini ortaya koymaktadır.
- Uygulayıcılar, bu ilkeleri yalnızca teorik değil, pratik bir yol gösterici olarak değerlendirmelidir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.