İnfazda temel ilke
Madde 2- (1) Ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazına ilişkin kurallar hükümlülerin ırk, dil, din, mezhep, milliyet, renk, cinsiyet, doğum, felsefî inanç, millî veya sosyal köken ve siyasî veya diğer fikir yahut düşünceleri ile ekonomik güçleri ve diğer toplumsal konumları yönünden ayırım yapılmaksızın ve hiçbir kimseye ayrıcalık tanınmaksızın uygulanır.
(2) Ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazında zalimane, insanlık dışı, aşağılayıcı ve onur kırıcı davranışlarda bulunulamaz.
İnfazda temel amaç
Madde 3- (1) Ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazı ile ulaşılmak istenilen temel amaç, öncelikle genel ve özel önlemeyi sağlamak, bu maksatla hükümlünün yeniden suç işlemesini engelleyici etkenleri güçlendirmek, toplumu suça karşı korumak, hükümlünün; yeniden sosyalleşmesini teşvik etmek, üretken ve kanunlara, nizamlara ve toplumsal kurallara saygılı, sorumluluk taşıyan bir yaşam biçimine uyumunu kolaylaştırmaktır.
İnfazın koşulu
Madde 4- (1) Mahkûmiyet hükümleri kesinleşmedikçe infaz olunamaz.
İnfazın dayanakları ve kimin tarafından izleneceği
Madde 5- (1) Mahkeme, kesinleşen ve yerine getirilmesini onayladığı cezaya ilişkin hükmü Cumhuriyet Başsavcılığına gönderir. Bu hükme göre cezanın infazı Cumhuriyet savcısı tarafından izlenir ve denetlenir.
Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazında Temel İlkeler, Amaç, Koşullar ve Dayanaklar
Giriş
Ceza adalet sisteminin en önemli aşamalarından biri infaz sürecidir. Hükmedilen ceza veya güvenlik tedbirinin nasıl uygulanacağı, hangi ilkelere dayandığı ve kimin tarafından denetleneceği, bireylerin temel hak ve özgürlükleriyle doğrudan bağlantılıdır. Bu nedenle, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun, infaz hukukunun temel çerçevesini belirlemiştir. Özellikle Kanun’un 2, 3, 4 ve 5. maddeleri, infaz sürecinin temel ilkelerini, amaçlarını, koşullarını ve dayanaklarını açıklığa kavuşturmaktadır.
İnfazda Temel İlke (Madde 2)
Kanun koyucu, ceza infazında eşitlik ve insan onurunun korunmasını esas almıştır. Bu çerçevede:
- Hükümlülerin ırk, dil, din, mezhep, milliyet, cinsiyet, ekonomik durum veya siyasi görüş gibi sebeplerle ayrımcılığa tabi tutulamayacağı açıkça belirtilmiştir.
- Ceza infaz kurumlarında insanlık dışı, zalimane veya aşağılayıcı muamele kesin şekilde yasaklanmıştır.
➡️ Bu düzenleme, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 3. maddesi ile paralellik göstermekte ve insan onurunun korunmasını infaz hukukunun merkezine koymaktadır.
İnfazda Temel Amaç (Madde 3)
İnfaz hukukunda yalnızca cezalandırma değil, aynı zamanda toplumsal fayda hedeflenmektedir. Kanunun 3. maddesi uyarınca infazın amaçları şunlardır:
- Genel önleme: Toplumu suça karşı korumak.
- Özel önleme: Hükümlünün yeniden suç işlemesini engellemek.
- Islah: Hükümlünün sosyalleşmesini teşvik etmek, onu üretken ve toplumsal kurallara saygılı bir birey haline getirmek.
➡️ Yargıtay kararlarında da vurgulandığı üzere, ceza infaz kurumlarının amacı yalnızca özgürlüğün kısıtlanması değil; aynı zamanda bireyin yeniden topluma kazandırılmasıdır.
İnfazın Koşulu (Madde 4)
Ceza infazının en önemli şartı, mahkûmiyet hükmünün kesinleşmiş olmasıdır.
- Henüz kesinleşmemiş bir hüküm infaz edilemez.
- Bu kural, masumiyet karinesinin bir gereğidir.
- Sanık, karar kesinleşinceye kadar hâlen “suçsuz” kabul edilmeye devam eder.
➡️ Bu nedenle şüpheli veya sanık açısından, ceza kesinleşmeden infaz tehdidiyle karşılaşmak hukuka aykırı olacaktır.
İnfazın Dayanakları ve İzlenmesi (Madde 5)
Kesinleşen mahkûmiyet hükmü, ilgili mahkeme tarafından Cumhuriyet Başsavcılığı’na gönderilir.
- Cezanın infazı Cumhuriyet savcısı tarafından izlenir ve denetlenir.
- Bu süreçte, hükümlünün haklarının korunması ve infazın yasaya uygun şekilde yürütülmesi güvence altına alınır.
➡️ Yargıtay uygulamalarında da, infazın dayanağının mutlaka kesinleşmiş ve onaylanmış bir mahkeme kararı olması gerektiği vurgulanmaktadır.
Şüpheli/Sanık Açısından Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
- Kesinleşmeden infaz yoktur: Sanık, karar kesinleşmeden ceza infazına başlanamayacağını bilmelidir.
- Ceza avukatı desteği: Özellikle itiraz, istinaf ve temyiz süreçlerinde uzman bir ceza avukatının hukuki yardımından yararlanılması büyük önem taşır.
- İnfaz hukuku talepleri: Denetimli serbestlik, koşullu salıverme veya cezanın ertelenmesi gibi haklardan yararlanmak için başvuru yapılmalıdır.
Mağdur/Müşteki veya Suçtan Zarar Gören Açısından Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
- Cezanın uygulanmasını takip etme: Mağdur, hükümlünün cezasının uygulanıp uygulanmadığını Cumhuriyet Başsavcılığı üzerinden takip edebilir.
- İnfazda hakların korunması: Mağdurun onurunun korunması, infaz sürecinde de önemlidir.
- Avukat desteği: Mağdur, infaz sürecinde haklarının ihlal edilmemesi için avukat aracılığıyla başvuru yapabilir.
Uzman Ceza Avukatının Önemi
İnfaz hukuku, teknik bilgi gerektiren özel bir alandır.
- Hükümlü veya mağdurun hak kaybına uğramaması için uzman bir ceza avukatıyla çalışılması gerekir.
- Yargıtay uygulamaları ve mevzuat değişiklikleri yakından takip edilmelidir.
- Özellikle denetimli serbestlik, koşullu salıverme ve mahsuba ilişkin talepler profesyonel avukatlık desteği ile çok daha etkin şekilde yürütülebilir.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
1. Mahkeme kararı kesinleşmeden ceza infaz edilir mi?
Hayır. Kanunun 4. maddesi uyarınca kesinleşmeyen mahkûmiyet hükmü infaz edilemez.
2. İnfazı kim takip eder?
Kesinleşen kararın infazı, Cumhuriyet savcısı tarafından izlenir ve denetlenir.
3. Hükümlü infaz sürecinde hangi haklara sahiptir?
Hükümlüler eşitlik ilkesine tabidir. İnsanlık dışı, onur kırıcı muamele kesinlikle yasaktır.
4. Mağdur infaz sürecinde nasıl bir rol oynar?
Mağdur, cezanın uygulanıp uygulanmadığını izleyebilir ve gerektiğinde hukuki başvurularda bulunabilir.
5. Ceza avukatı neden önemlidir?
Çünkü infaz hukuku özel ve teknik bir alandır. Uzman avukat desteği, hak kayıplarını engeller.
Sonuç
5275 sayılı Kanun’un ilgili hükümleri, ceza infazında eşitlik, insan onurunun korunması, toplum güvenliği ve hükümlünün yeniden sosyalleştirilmesi ilkelerini öne çıkarmaktadır. İnfaz sürecinde hem hükümlü hem de mağdur açısından dikkat edilmesi gereken birçok husus bulunmaktadır. Bu süreçte en önemli unsur, hukuki hakların doğru şekilde kullanılabilmesi için uzman bir ceza avukatı desteğinden yararlanmaktır.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.