Doğrudan soru yöneltme
Madde 201 – (1) Cumhuriyet savcısı, müdafi veya vekil sıfatıyla duruşmaya katılan avukat; sanığa, katılana, tanıklara, bilirkişilere ve duruşmaya çağrılmış diğer kişilere, duruşma disiplinine uygun olarak doğrudan soru yöneltebilirler. Sanık ve katılan da mahkeme başkanı veya hâkim aracılığı ile soru yöneltebilir. Yöneltilen soruya itiraz edildiğinde sorunun yöneltilmesinin gerekip gerekmediğine, mahkeme başkanı karar verir. Gerektiğinde ilgililer yeniden soru sorabilir.
(2) Heyet halinde görev yapan mahkemelerde, heyeti oluşturan hâkimler, birinci fıkrada belirtilen kişilere soru sorabilir.
Doğrudan Soru Yöneltme Hakkı ve Uygulamaları: Ceza Muhakemesi Kanunu Madde 201 Analizi
Giriş
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) Madde 201, duruşma sırasında tarafların ve yetkili kişilerin doğrudan soru yöneltme hakkını düzenlemektedir. Bu hüküm, adil yargılanma ilkesinin bir parçası olarak sanık, şüpheli, mağdur ve diğer duruşma katılımcılarının haklarının korunmasını amaçlamaktadır (Akbaş, 2020). Makalemizde, maddeye ilişkin hukuki çerçeve, uygulama detayları ve tarafların hakları açıklanacak, ayrıca alanında uzman ceza avukatı desteğinin önemi vurgulanacaktır.
1. Madde 201’in Hukuki Çerçevesi
CMK Madde 201’e göre:
- Doğrudan soru yöneltme hakkı, duruşmaya katılan Cumhuriyet savcısı, müdafi veya vekil avukatlar tarafından kullanılabilir.
- Sanık ve katılan, mahkeme başkanı veya hâkim aracılığıyla soru sorabilir.
- Heyet hâlinde görev yapan mahkemelerde, her hâkim doğrudan soru sorabilir.
- Soruya itiraz edildiğinde, mahkeme başkanı sorunun yöneltilip yöneltilmeyeceğine karar verir.
Bu düzenleme, duruşma disiplinini korurken tarafların etkin savunma ve soru sorma haklarını güvence altına alır (Özdemir, 2021).
2. Şüpheli ve Sanık Açısından Uygulamalar
Sanık veya şüphelinin duruşmada soru yöneltme hakları sınırlıdır. Doğrudan soru sorma hakkı mahkeme başkanı veya hâkim aracılığıyla kullanılır.
2.1 Yapılması Gerekenler
- Mahkeme başkanına veya hâkime, sorulmak istenen soruyu net ve anlaşılır şekilde iletmek.
- Soruya itiraz edilmesi durumunda mahkemenin kararına uymak.
- Sanık veya şüphelinin, duruşma sırasında sorularını hazırlarken uzman ceza avukatı desteği alması, hak kayıplarını önler ve soruların hukuka uygun olmasını sağlar.
2.2 Avukatın Rolü
- Savunma avukatı, sanığın sorularını doğrudan veya dolaylı yoldan yöneltebilir.
- Soru yöneltme sırasında delillerin ve tanık beyanlarının etkin şekilde kullanılmasını sağlar.
3. Suçtan Zarar Gören / Mağdur / Müşteki Açısından Uygulamalar
Mağdur veya müştekinin soru yöneltme hakkı, sanığın soru yöneltme hakkına benzer şekilde mahkeme başkanı veya hâkim aracılığıyla kullanılmaktadır.
3.1 Yapılması Gerekenler
- Soruların, olayın aydınlatılmasına yönelik ve duruşma disiplinine uygun şekilde hazırlanması gerekir.
- Soru yöneltme sırasında mahkeme başkanının yönlendirmelerine uymak.
- Mağdur veya müşteki, haklarını etkili şekilde kullanabilmek için uzman ceza avukatından danışmanlık almalıdır.
3.2 Avukatın Katkısı
- Mağdur avukatı, soruların hukuka uygunluğunu denetler ve mahkeme tarafından kabul edilmeyen soruların yeniden düzenlenmesini sağlar.
- Mağdurun ifade ve sorularının delil niteliğini güçlendirir.
4. Mahkeme Heyetinin Soru Sorma Yetkisi
Heyet hâlinde görev yapan mahkemelerde, her hâkim doğrudan soru sorabilir. Bu durum, özellikle karmaşık davalarda tüm yönlerin etkin şekilde sorgulanmasını sağlar.
- Heyet üyeleri, sorularını doğrudan veya mahkeme başkanı aracılığıyla yöneltebilir.
- Heyet soruları, delillerin kapsamlı değerlendirilmesine katkıda bulunur.
5. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Soru 1: Sanık, doğrudan tanığa soru sorabilir mi?
Cevap: Hayır, sanık soruları mahkeme başkanı veya hâkim aracılığıyla yöneltir.
Soru 2: Avukatın doğrudan soru sorma hakkı sınırsız mıdır?
Cevap: Hayır, sorular duruşma disiplinine uygun olmalıdır ve itiraz durumunda mahkeme başkanının kararına tabidir.
Soru 3: Mağdur, kendi sorularını doğrudan yöneltebilir mi?
Cevap: Hayır, sorular mahkeme başkanı veya hâkim aracılığıyla yöneltilir.
Soru 4: Uzman ceza avukatı desteği neden önemlidir?
Cevap: Avukat, soruların hukuka uygun hazırlanmasını sağlar, hak kaybını önler ve duruşmada etkin savunmayı temin eder.
Sonuç ve Öneriler
CMK Madde 201, adil yargılanma ilkesinin korunmasında kritik bir rol oynamaktadır. Sanık, şüpheli, mağdur ve diğer duruşma katılımcıları, soru yöneltme haklarını kullanırken mahkeme başkanının yetkisine saygı göstermeli ve alanında uzman ceza avukatıyla çalışmalıdır. Bu, hak kayıplarını önler, delillerin etkin kullanımını sağlar ve adaletin gerçekleşmesine katkı sunar (Demir, 2022).
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.