Dolandırıcılık
Madde 157- (1) Hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kendisine veya başkasına bir yarar sağlayan kişiye bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezası verilir.
GEREKÇE:
Madde metninde dolandırıcılık suçu tanımlanmıştır. Dolandırıcılık, hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kişinin kendisine veya başkasına yarar sağlamasıdır. Bu bakımdan dolandırıcılık suçu, kişilerin malvarlığına karşı işlenen bir suçtur. Söz konusu suç tanımı ile, kişilerin sahip bulunduğu malvarlığı hakkının korunması amaçlanmıştır. Ayrıca, bu suçun işlenişi sırasında hileli davranışlar ile kişiler aldatılmaktadır. Aldatıcı nitelik taşıyan hareketlerle, kişiler arasındaki ilişkilerde var olması gereken iyi niyet ve güven ihlâl edilmektedir. Bu suretle kişinin irade serbestisi etkilenmekte ve irade özgürlüğü ihlâl edilmektedir.
Çok hareketli suç görüntüsü taşıyan dolandırıcılık suçunun oluşumu açısından birden fazla fiilin gerçekleşmesi gerekmektedir. Bu hareketlerden birincisini hile oluşturmaktadır.
Hile, icraî bir davranışla gerçekleştirilebileceği gibi; karşı tarafın içine düştüğü hatadan, bir konuda yanlış bilgi sahibi olmasından yararlanarak da, yani ihmalî davranışla da, gerçekleştirilebilir. Ancak, bu durumda kişinin, hataya düşen karşı tarafı bilgilendirmek konusunda yükümlülüğünün olması gerekir. Hataya düşen kişi ile hukukî ilişkide bulunulan durumlarda, böyle bir yükümlülük vardır. Ayrıca, muhatabın belli bir husustaki hatası karşısında kişinin ihmalî davranışının, örneğin susmasının, bir beyan, açıklama değerini taşıması gerekir.
Dolandırıcılık suçunun oluşabilmesi için, gerçekleştirilen hilenin etkisiyle, bu hileye maruz kalan kişinin veya bir üçüncü kişinin zararına olarak, fail veya bir başkası bir menfaat elde etmelidir.
Dolandırıcılık suçu, kasten işlenebilen bir suçtur. Burada söz konusu olan kast, dolandırıcılık suçunun maddî unsurlarının hepsinin fail tarafından bilinmesini ifade etmektedir. Bir başka ifadeyle, fail gerçekleştirdiği davranışların hile teşkil ettiğini, başka birini aldatıcı nitelikte olduğunu bilmelidir. Ayrıca, fail, bu hileli davranışlar sonucunda bunların etkisiyle, hileye maruz kalan kişinin veya başkasının malvarlığında bir eksilme meydana geldiğini, zarar gördüğünü ve buna karşılık, kendisinin veya sair bir kişinin malvarlığında bir artma meydana geldiğini bilmelidir. Bu itibarla, fail, mağdurun malvarlığındaki eksilmenin, mağdurun gördüğü zararın kendi hileli davranışları sonucunda meydana geldiğini bilmelidir; hile ile zarar arasındaki illiyet bağının varlığının bilincinde olmalıdır. Belirtilen hususlara ilişkin kast, doğrudan kast olabileceği gibi, olasıkastda olabilir.
Dolandırıcılık suçunun işlenmesi suretiyle elde edilen yararın miktarı çoğu zaman tam olarak belirlenememektedir. Bu gibi durumlar göz önünde bulundurularak, dolandırıcılık suçundan dolayı hapis cezasının yanı sıra ayrıca adlî para cezası öngörülmüştür.
Maddenin 765 sayılı TÜRK CEZA KANUNU’ndaki karşılığı
Madde 503 – (Değişik: 21.11.1990 – 3679/25 md.)
Bir kişiyi kandırabilecek nitelikte hile ve desiseler yaparak hataya düşürüp onun veya başkasının zararına, kendisine veya başkasına haksız bir menfaat sağlayan kişiye bir yıldan üç yıla kadar hapis ve sağladığı haksız menfaatin bir misli kadar ağır para cezası verilir.
Fiili, mağdurda esasen var olan hatadan, hile ve desise kullanmak suretiyle yararlanarak gerçekleştiren kişi hakkında da birinci fıkrada yazılı ceza uygulanır.
AÇIKLAMALAR
Dolandırıcılık Suçu: Türk Ceza Kanunu 157. Madde Kapsamında Hukuki ve Uygulamalı İnceleme
Özet
Dolandırıcılık suçu, ekonomik ve sosyal hayatın temelini oluşturan güven ilişkilerini zedeleyen önemli bir suç tipidir. Türk Ceza Kanunu (TCK) 157. madde ile düzenlenen bu suç, hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, mağdurun veya üçüncü kişilerin zararına olarak failin kendisine veya başkasına haksız yarar sağlamasını konu alır. Bu makalede, dolandırıcılık suçunun unsurları, fail ve mağdur açısından hukuki değerlendirmeleri, ceza yaptırımları, Yargıtay içtihatları ve güncel dijital dolandırıcılık örnekleri ayrıntılı şekilde analiz edilmiştir. Ayrıca, dolandırıcılık suçunun önlenmesi ve etkili cezalandırılması yönündeki güncel tartışmalar da ele alınmıştır.
Anahtar Kelimeler: Dolandırıcılık, Türk Ceza Kanunu 157, hileli davranış, aldatma, malvarlığı zararı, ceza yaptırımı, dijital dolandırıcılık, Yargıtay kararları.
1. Giriş
Ekonomik ilişkilerin temelinde güven unsurunun bulunması, dolandırıcılık suçunu toplumsal açıdan kritik hale getirmektedir. Hileli davranışlarla mağdurun iradesinin manipüle edilmesi, hem bireysel hem de kamu menfaatlerine zarar verir (Bozgeyik, 2019). Türkiye’de dolandırıcılık suçu, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 157. maddesi ile düzenlenmiştir ve bu madde, suçun unsurlarını, failin ceza sorumluluğunu ve yaptırımlarını belirler.
Bu çalışmanın amacı, TCK 157. maddenin içerdiği hukuki normları derinlemesine inceleyerek dolandırıcılık suçunun güncel yorumunu ortaya koymaktır. Ayrıca, Yargıtay kararları ve dijitalleşmenin getirdiği yeni suç tipleri bağlamında uygulamadaki gelişmeler ele alınacaktır.
2. Dolandırıcılık Suçunun Kavramsal ve Hukuki Çerçevesi
2.1 Dolandırıcılık Suçunun Tanımı
Dolandırıcılık suçu, failin hileli davranışlarla bir kimseyi aldatması ve mağdurun veya üçüncü kişinin malvarlığında zarar oluşturmasıyla kendisine veya başkasına haksız yarar sağlamasıdır (Kepenek, 2021). Hileli davranışlar, mağdurun iradesini etkileyen yanıltıcı fiil veya beyanlar olarak tanımlanır. Bu bağlamda, dolandırıcılık, malvarlığına karşı işlenen bir suç olup, temel unsurlarının varlığı zorunludur.
2.2 Hukuki Niteliği
Dolandırıcılık, hem cebir ve şiddet unsuru içermeyen hem de mağdurun özgür iradesini manipüle eden bir suçtur. Manevi unsur, kasıt olup, failin hileli davranışla mağduru aldatma kastını taşıması gerekir (Eren, 2018). Dolandırıcılık, özel ve genel hile suçları kapsamında değerlendirilebilir; TCK 157 özel hile suçu olarak yer almaktadır.
3. Dolandırıcılık Suçunun Unsurları ve Hukuki Değerlendirme
3.1 Hileli Davranış Unsuru
Hileli davranış, dolandırıcılığın temel unsurlarından biridir ve mağduru yanıltmaya yönelik sözlü, yazılı veya davranış biçimindeki hareketlerdir (Bozgeyik, 2019). Hile, mağdurun hukuki işlem yapmasına veya mevcut işlemi sürdürmesine neden olur. Örneğin; sahte belge sunma, gerçeğe aykırı beyanda bulunma, malın niteliği veya miktarını gizleme hile kapsamında değerlendirilir.
3.2 Aldatma Unsuru
Aldatma, hileli davranışın mağdurda oluşturduğu yanlış kanı ve yanılsamadır. Mağdurun bu aldatma sonucu iradesi etkilenir ve dolandırıcıya menfaat sağlamaya yönelik hukuki işlem yapar (Kepenek, 2021). Aldatma, hileli davranıştan bağımsız düşünülemez ve mutlaka mağdurun iradesinde değişiklik yaratmalıdır.
3.3 Zarar ve Haksız Yarar Sağlama Unsurları
Dolandırıcılık suçunda mağdur veya üçüncü kişilerin malvarlığında zarara yol açılır. Bu zarar maddi olabileceği gibi, bazen manevi zararlar da oluşabilir (Eren, 2018). Ayrıca fail veya üçüncü bir kişi haksız bir yarar sağlar. Bu haksız yarar, dolandırıcılık suçunun maddi unsurudur.
4. Türk Ceza Kanunu 157. Madde Kapsamında Cezai Yaptırımlar
4.1 Hapis Cezası
TCK 157/1 maddesi uyarınca dolandırıcılık suçunun temel cezası bir yıldan beş yıla kadar hapis cezasıdır. Hapis cezası, suçun ağırlığı ve mağdurun zararının boyutuna göre değişmektedir (Bozgeyik, 2019).
4.2 Adlî Para Cezası
Ayrıca, fail hakkında beşbin güne kadar adlî para cezası da verilir. Adlî para cezasının miktarı, failin maddi durumu ve suçun niteliğine göre belirlenir.
4.3 Ceza Artırıcı Nedenler
TCK 158 ve devamı maddelerde dolandırıcılığın nitelikli halleri düzenlenmiştir. Örneğin; kamu görevlisine karşı işlenmesi, örgütlü dolandırıcılık, yüksek meblağlı dolandırıcılık hallerinde ceza artırımı uygulanır.
5. Yargıtay Kararları ile Dolandırıcılık Suçunun Uygulaması
5.1 Hile ve Aldatma Unsurlarının Yargıtay Yorumu
Yargıtay 11. Ceza Dairesi, 2019 yılında verdiği kararda hileli davranışın mağdurun iradesini doğrudan etkilemesi gerektiğini, zararın gerçekleşmiş ya da gerçekleşebilir olmasının suçun oluşması için yeterli olduğunu vurgulamıştır.
5.2 Örnek Karar Analizi
Bir dosyada fail, sahte senet düzenleyerek mağduru aldatmış, bunun sonucunda mağdur malvarlığı zararına uğramıştır. Yargıtay, bu olayda dolandırıcılık suçunun unsurlarının gerçekleştiğini kabul ederek, hapis cezasını onamıştır.
6. Dijital Dolandırıcılık ve Modern Hukuki Yaklaşımlar
6.1 Dijital Dolandırıcılık Kavramı
Teknolojinin gelişmesiyle, dolandırıcılık suçları da dijital platformlara taşınmıştır. Sosyal mühendislik, kimlik avı (phishing), sahte e-ticaret siteleri gibi yöntemlerle mağdurların aldatılması artmıştır (Akbaş, 2022).
6.2 Hukuki Düzenlemeler ve Sorunlar
TCK 157 kapsamında değerlendirilen dijital dolandırıcılık, ayrıca bilişim suçları kapsamında 5237 sayılı Kanun’un ilgili maddeleriyle desteklenmektedir. Ancak, dijital ortamda delil toplama ve suçun tespiti uygulamada zorluk yaratmaktadır.
6.3 Önleme ve Caydırıcılık
Dijital dolandırıcılığın önlenmesi için teknolojik altyapının güçlendirilmesi, bilinçlendirme faaliyetleri ve caydırıcı cezaların artırılması gerekmektedir.
7. Sıkça Sorulan Sorular
Soru 1: Dolandırıcılık suçu nedir ve TCK hangi maddede düzenlenmiştir?
Cevap: Dolandırıcılık, hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak failin kendisine veya başkasına yarar sağlamasıdır. Türk Ceza Kanunu’nun 157. maddesinde düzenlenmiştir.
Soru 2: Dolandırıcılık suçunun temel unsurları nelerdir?
Cevap: Hileli davranış, mağdurun aldatılması (aldatma), mağdur veya üçüncü kişinin malvarlığında zarar oluşması ve failin haksız yarar sağlamasıdır.
Soru 3: Dolandırıcılığın cezası ne kadardır?
Cevap: TCK 157’ye göre 1-5 yıl arasında hapis cezası ile birlikte beşbin güne kadar adlî para cezası verilebilir.
Soru 4: Dijital ortamda işlenen dolandırıcılık da bu kapsamda mıdır?
Cevap: Evet, dijital dolandırıcılık TCK 157 kapsamına girer ve bilişim suçlarıyla birlikte değerlendirilir.
Soru 5: Dolandırıcılık suçunda hile nasıl tespit edilir?
Cevap: Hile, mağdurun iradesini etkileyen yanıltıcı fiil ve beyanlarla tespit edilir. Sahte belge, yanlış bilgi verme gibi somut delillerle desteklenir.
8. Sonuç
Dolandırıcılık suçu, hile ve aldatma unsurlarını içeren, mağdurların malvarlığında ciddi zararlara yol açan bir suç tipidir. TCK 157. madde bu suçu açık biçimde tanımlamakta ve cezai yaptırımlarını belirlemektedir. Günümüzde dijitalleşmenin artmasıyla yeni dolandırıcılık yöntemleri ortaya çıkmakta, bu da hukuki düzenlemelerin ve uygulamaların güncellenmesini zorunlu kılmaktadır. Etkin yargılama ve caydırıcı cezalarla dolandırıcılıkla mücadele güçlendirilmelidir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.