Dolandırıcılık
Madde 157- (1) Hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kendisine veya başkasına bir yarar sağlayan kişiye bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezası verilir.
Nitelikli dolandırıcılık
Madde 158- (1) Dolandırıcılık suçunun;
a) Dinî inanç ve duyguların istismar edilmesi suretiyle,
b) Kişinin içinde bulunduğu tehlikeli durum veya zor şartlardan yararlanmak suretiyle,
c) Kişinin algılama yeteneğinin zayıflığından yararlanmak suretiyle,
d) Kamu kurum ve kuruluşlarının, kamu meslek kuruluşlarının, siyasi parti, vakıf veya dernek tüzel kişiliklerinin araç olarak kullanılması suretiyle,
e) Kamu kurum ve kuruluşlarının zararına olarak,
f) Bilişim sistemlerinin, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle,
g) Basın ve yayın araçlarının sağladığı kolaylıktan yararlanmak suretiyle,
h) Tacir veya şirket yöneticisi olan ya da şirket adına hareket eden kişilerin ticari faaliyetleri sırasında; kooperatif yöneticilerinin kooperatifin faaliyeti kapsamında,
i) Serbest meslek sahibi kişiler tarafından, mesleklerinden dolayı kendilerine duyulan güvenin kötüye kullanılması suretiyle,
j) Banka veya diğer kredi kurumlarınca tahsis edilmemesi gereken bir kredinin açılmasını sağlamak maksadıyla,
k) Sigorta bedelini almak maksadıyla,
l) (Ek: 24/11/2016-6763/14 md.) Kişinin, kendisini kamu görevlisi veya banka, sigorta ya da kredi kurumlarının çalışanı olarak tanıtması veya bu kurum ve kuruluşlarla ilişkili olduğunu söylemesi suretiyle,
İşlenmesi halinde, üç yıldan on yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur. (Ek cümle: 29/6/2005 – 5377/19 md.; Değişik: 3/4/2013-6456/40 md.) Ancak, (e), (f), (j), (k) ve (l) bentlerinde sayılan hâllerde hapis cezasının alt sınırı dört yıldan, adli para cezasının miktarı suçtan elde edilen menfaatin iki katından az olamaz.[70]
(2) Kamu görevlileriyle ilişkisinin olduğundan, onlar nezdinde hatırı sayıldığından bahisle ve belli bir işin gördürüleceği vaadiyle aldatarak, başkasından menfaat temin eden kişi, yukarıdaki fıkra hükmüne göre cezalandırılır.
(3) (Ek fıkra: 24/11/2016-6763/14 md.) Bu madde ile 157 nci maddede yer alan suçların, üç veya daha fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi hâlinde verilecek ceza yarı oranında; suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde verilecek ceza bir kat artırılır.
Daha az cezayı gerektiren hal
Madde 159- (1) Dolandırıcılığın, bir hukuki ilişkiye dayanan alacağı tahsil amacıyla işlenmesi halinde, şikayet üzerine, altı aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunur.
Banka veya kredi kartlarının kötüye kullanılması
Madde 245 – (Değişik: 29/6/2005 – 5377/27 md.)
(1) Başkasına ait bir banka veya kredi kartını, her ne suretle olursa olsun ele geçiren veya elinde bulunduran kimse, kart sahibinin veya kartın kendisine verilmesi gereken kişinin rızası olmaksızın bunu kullanarak veya kullandırtarak kendisine veya başkasına yarar sağlarsa, üç yıldan altı yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.
(2) Başkalarına ait banka hesaplarıyla ilişkilendirilerek sahte banka veya kredi kartı üreten, satan, devreden, satın alan veya kabul eden kişi üç yıldan yedi yıla kadar hapis ve onbin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.
(3) Sahte oluşturulan veya üzerinde sahtecilik yapılan bir banka veya kredi kartını kullanmak suretiyle kendisine veya başkasına yarar sağlayan kişi, fiil daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde, dört yıldan sekiz yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.
(4) Birinci fıkrada yer alan suçun;
a) Haklarında ayrılık kararı verilmemiş eşlerden birinin,
b) Üstsoy veya altsoyunun veya bu derecede kayın hısımlarından birinin veya evlat edinen veya evlâtlığın,
c) Aynı konutta beraber yaşayan kardeşlerden birinin,
zararına olarak işlenmesi hâlinde, ilgili akraba hakkında cezaya hükmolunmaz.
(5) (Ek: 6/12/2006 – 5560/11 md.) Birinci fıkra kapsamına giren fiillerle ilgili olarak bu Kanunun malvarlığına karşı suçlara ilişkin etkin pişmanlık hükümleri uygulanır.
Türk Ceza Kanunu’nda Dolandırıcılık, Nitelikli Dolandırıcılık ve Banka/Kredi Kartlarının Kötüye Kullanılması Suçları
Giriş
Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) malvarlığına karşı işlenen suçlar arasında en sık karşılaşılanlardan biri dolandırıcılık ve buna bağlı banka/kredi kartı dolandırıcılığıdır. Toplumsal düzeni, ekonomik güvenliği ve bireylerin malvarlığı haklarını doğrudan tehdit eden bu suçlar, hem bireyler hem de kamu kurumları açısından ciddi sonuçlar doğurmaktadır.
Bu makalede, TCK m. 157’de düzenlenen dolandırıcılık, TCK m. 158’de düzenlenen nitelikli dolandırıcılık, TCK m. 159’daki daha az cezayı gerektiren hal ile TCK m. 245’te düzenlenen banka veya kredi kartlarının kötüye kullanılması suçu ayrıntılı şekilde ele alınacak; uygulamadaki sorunlar, şüpheli/sanık ile mağdur/müşteki açısından dikkat edilmesi gereken hususlar ve uzman ceza avukatı desteğinin önemi vurgulanacaktır.
Dolandırıcılık Suçu (TCK m. 157)
Unsurlar
- Fail: Herkes olabilir.
- Mağdur: Malvarlığı zarara uğratılan kişidir.
- Fiil: Hileli davranışlarla aldatma ve bunun sonucunda yarar sağlama.
- Zarar: Mağdurun veya üçüncü kişinin malvarlığı aleyhine sonuç doğurmalıdır.
- Manevi Unsur: Doğrudan kast aranır.
Yaptırım
Basit dolandırıcılık suçunun cezası 1 yıldan 5 yıla kadar hapis ve 5000 güne kadar adli para cezasıdır.
Nitelikli Dolandırıcılık (TCK m. 158)
Kanun koyucu, dolandırıcılığın bazı yollarla işlenmesini “nitelikli hal” olarak kabul etmiş ve daha ağır cezalar öngörmüştür.
Nitelikli Hallerden Bazıları
- Dini inançların istismarı,
- Zor durumda bulunan kişiden yararlanma,
- Kamu kurumlarının araç olarak kullanılması,
- Bilişim sistemleri, banka/kredi kurumları kullanılarak işlenmesi,
- Sigorta bedeli almak amacıyla,
- Kendini kamu görevlisi veya banka çalışanı gibi tanıtma.
Yaptırım
Nitelikli dolandırıcılıkta ceza: 3 yıldan 10 yıla kadar hapis ve 5000 güne kadar adli para cezasıdır.
(e), (f), (j), (k), (l) bentlerinde ceza daha da ağırlaştırılmıştır.
Daha Az Cezayı Gerektiren Hal (TCK m. 159)
Bir hukuki ilişkiye dayanan alacağı tahsil amacıyla işlenen dolandırıcılık, daha hafif cezalandırılır.
- Ceza: 6 aydan 1 yıla kadar hapis veya adli para cezası.
- Bu suç şikâyete tabidir.
Banka veya Kredi Kartlarının Kötüye Kullanılması (TCK m. 245)
Temel Hal (m. 245/1)
Başkasına ait bir kartı hukuka aykırı şekilde kullanarak yarar sağlama.
- Ceza: 3 yıldan 6 yıla kadar hapis ve 5000 güne kadar adli para cezası.
Sahte Kart Üretme ve Kullanma (m. 245/2-3)
- Sahte kart üretme, satma, kullanma → 3 yıldan 7 yıla kadar hapis ve 10000 güne kadar adlî para cezası
- Sahte kartla menfaat sağlama → 4 yıldan 8 yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezası
Aile İçi İstisnalar (m. 245/4)
Eş, altsoy, üstsoy ve aynı evde yaşayan kardeşler arasında işlenirse cezaya hükmedilmez.
Etkin Pişmanlık (m. 245/5)
Fail, zararı giderirse cezada indirim yapılır.
Şüpheli/Sanık Açısından Yapılması Gerekenler
- Profesyonel savunma: Uzman bir ceza avukatı ile süreç yönetilmelidir.
- Delil stratejisi: Hileli davranış kastının bulunmadığını gösterecek deliller toplanmalıdır.
- Etkin pişmanlık: Özellikle banka/kredi kartı suçlarında zararın giderilmesi cezada indirim sağlayabilir.
Mağdur/Müşteki Açısından Yapılması Gerekenler
- Derhal şikâyet: Savcılığa suç duyurusunda bulunulmalıdır.
- Delil muhafazası: Hesap hareketleri, yazışmalar, sözleşmeler saklanmalıdır.
- Tazminat davası: Maddi/manevi zararların telafisi için hukuk mahkemelerinde ayrıca dava açılabilir.
- Uzman avukat desteği: Dolandırıcılık suçları teknik bilgi gerektirir.
Yargıtay Uygulaması
Yargıtay kararlarında öne çıkan hususlar:
- Hilenin kandırıcı nitelikte olması,
- Mağdurun rızasının aldatma sonucu doğması,
- Nitelikli hallere ilişkin sıkı ispat kuralları,
- Banka kartı suçlarında dijital izler ve teknik raporların önemi.
- Dolandırıcılık, hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kişinin kendisine veya başkasına yarar sağlamasıdır. Bu bakımdan dolandırıcılık suçu, kişilerin malvarlığına karşı işlenen bir suçtur. Söz konusu suç tanımı ile kişilerin sahip bulunduğu malvarlığı hakkının korunması amaçlanmıştır. Ayrıca, bu suçun işlenişi sırasında hileli davranışlar ile kişiler aldatılmaktadır. Aldatıcı nitelik taşıyan hareketlerle, kişiler arasındaki ilişkilerde var olması gereken iyi niyet ve güven ihlâl edilmektedir. Bu suretle kişinin irade serbestisi etkilenmekte ve irade özgürlüğü ihlâl edilmektedir. Çok hareketli suç görüntüsü taşıyan dolandırıcılık suçunun oluşumu açısından birden fazla fiilin gerçekleşmesi gerekmektedir. Bu hareketlerden birincisini hile oluşturmaktadır. Hile, icraî bir davranışla gerçekleştirilebileceği gibi; karşı tarafın içine düştüğü hatadan, bir konuda yanlış bilgi sahibi olmasından yararlanarak da, yani ihmalî davranışla da, gerçekleştirilebilir. Ancak, bu durumda kişinin, hataya düşen karşı tarafı bilgilendirmek konusunda yükümlülüğünün olması gerekir. Hataya düşen kişi ile hukukî ilişkide bulunulan durumlarda, böyle bir yükümlülük vardır. Ayrıca, muhatabın belli bir husustaki hatası karşısında kişinin ihmalî davranışının, örneğin susmasının, bir beyan, açıklama değerini taşıması gerekir. Dolandırıcılık suçunun oluşabilmesi için, gerçekleştirilen hilenin etkisiyle, bu hileye maruz kalan kişinin veya bir üçüncü kişinin zararına olarak, fail veya bir başkası bir menfaat elde etmelidir. Dolandırıcılık suçu, kasten işlenebilen bir suçtur. Burada söz konusu olan kast, dolandırıcılık suçunun maddî unsurlarının hepsinin fail tarafından bilinmesini ifade etmektedir. Bir başka ifadeyle, fail gerçekleştirdiği davranışların hile teşkil ettiğini, başka birini aldatıcı nitelikte olduğunu bilmelidir. Ayrıca, fail, bu hileli davranışlar sonucunda bunların etkisiyle, hileye maruz kalan kişinin veya başkasının malvarlığında bir eksilme meydana geldiğini, zarar gördüğünü ve buna karşılık, kendisinin veya sair bir kişinin malvarlığında bir artma meydana geldiğini bilmelidir. Bu itibarla, fail, mağdurun malvarlığındaki eksilmenin, mağdurun gördüğü zararın kendi hileli davranışları sonucunda meydana geldiğini bilmelidir; hile ile zarar arasındaki illiyet bağının varlığının bilincinde olmalıdır. Belirtilen hususlara ilişkin kast, doğrudan kast olabileceği gibi, olası kast da olabilir.
- 5237 sayılı TCK.nun 245. maddesinde düzenlenen banka veya kredi kartlarının kötüye kullanılması suçu üzerinde durulmasında yarar bulunmaktadır. Madde, banka veya kredi kartlarının hukuka aykırı olarak kullanılması suretiyle bankaların veya kredi sahiplerinin zarara sokulmasını, bu yolla çıkar sağlanmasını önlemek ve failleri cezalandırmak amacıyla kaleme alınmıştır. Banka kartı, bankanın kurduğu sisteme hukuka uygun olarak girmeyi sağlamaktadır. Bu kart, saptanan ve kart sahibince bilinen bir numara marifetiyle, banka görevlisinin yardımı olmadan, kart sahibinin kendi hesabından para çekmesini sağlamaktadır. Kredi kartları ise, banka ile kendisine kart verilen kişi arasında yapılmış bir sözleşme gereğince, kişinin bankanın belirli koşullarla sağladığı kredi olanağını kullanmasını sağlayan araçtır. İşte bu kartların kötüye kullanılmaları, söz konusu maddede suç olarak tanımlanmıştır. Maddeye göre, aşağıdaki şekillerde gerçekleştirilen hareketler bu suçu oluşturmaktadır:
- 1.Başkasına ait bir banka veya kredi kartının, her ne suretle olursa olsun ele geçirilmesinden sonra, sahibinin rızası bulunmaksızın kullanılması veya kullandırttırılması ve bu suretle failin kendisine veya başkasına haksız yarar sağlaması.
- 2.Aynı fiilin, aynı koşullarla sahibine verilmesi gereken bir banka veya kredi kartının bunu elinde bulunduran kimse tarafından kullanılması veya kullandırttırılması; söz gelimi kartı sahibine vermekle görevli banka memurunun kartı kendi veya başkası yararına kullanması.
- Aslında hırsızlık, dolandırıcılık, güveni kötüye kullanma ve sahtecilik suçlarının ratio legis’lerinin tümünü de içeren bu fiillerin, duraksamaları ve içtihat farklılıklarını önlemek amacıyla, bağımsız suç hâline getirilmeleri uygun görülmüştür.
- Maddenin ikinci fıkrasına göre; birinci fıkrada belirtilen fiillerin, oluşturulmuş sahte bir banka veya kredi kartını kullanmak suretiyle işlenmesi, daha ağır ceza ile cezalandırılmayı gerektirmektedir. Ancak, bu fıkra hükmüne istinaden cezaya hükmedilebilmesi için, fiilin daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmaması gerekir.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Dolandırıcılığın cezası nedir?
Basit hali 1-5 yıl, nitelikli hali 3-10 yıl arası hapis cezasıdır.
Dolandırıcılık şikâyete tabi midir?
Basit ve nitelikli dolandırıcılık re’sen soruşturulur. Ancak TCK m. 159 şikâyete tabidir.
Banka kartı dolandırıcılığında zarar ödenirse ceza düşer mi?
Evet, etkin pişmanlık hükümleri uygulanabilir.
İnternetten yapılan dolandırıcılık hangi kapsamda değerlendirilir?
Genellikle TCK m. 158/f kapsamında, yani bilişim sistemleri kullanılarak işlenen nitelikli dolandırıcılık olarak değerlendirilir.
Sonuç
Dolandırıcılık ve banka/kredi kartı suçları, toplumsal güveni ve ekonomik düzeni sarsan ciddi suçlardandır. Bu suçların cezai sonuçları ağır olup, hem şüpheli/sanık hem de mağdur/müşteki açısından sürecin doğru yönetilmesi gerekir. Uzman bir ceza avukatından destek almak, sürecin adil ve etkin biçimde yürütülmesi için zorunludur.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.