Duruşmada anlatılması zorunlu belge ve tutanaklar[1]
Madde 209 – (1) Naip veya istinabe yoluyla sorgusu yapılan sanığa ait sorgu tutanakları, naip veya istinabe yoluyla dinlenen tanığın ifade tutanakları ile muayene ve keşif tutanakları gibi delil olarak kullanılacak belgeler ve diğer yazılar, adlî sicil özetleri ve sanığın kişisel ve ekonomik durumuna ilişkin bilgilerin yer aldığı belgeler, duruşmada anlatılır.
(2) Sanığa veya mağdura ait kişisel verilerin yer aldığı belgelerin, açıkça istemeleri halinde, kapalı oturumda anlatılmasına mahkemece karar verilebilir.
Duruşmada Anlatılması Zorunlu Belge ve Tutanaklar (CMK m.209)
Giriş
Ceza yargılamasında delillerin ortaya konulması ve duruşmada tartışılması ilkesi, adil yargılanma hakkının en temel unsurlarından biridir. Bu bağlamda, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) m.209, duruşmada anlatılması zorunlu olan belge ve tutanakları düzenlemektedir. Düzenlemenin amacı, yargılamada şeffaflığın sağlanması, tarafların haklarının korunması ve çelişmeli yargılama ilkesinin hayata geçirilmesidir.
CMK m.209’un Kapsamı
1. Anlatılması Zorunlu Belgeler
Kanun’un 209. maddesi, duruşmada okunması ve anlatılması gereken belgeleri saymıştır. Bunlar:
- Naip veya istinabe yoluyla sorgusu yapılan sanığa ait tutanaklar,
- Naip veya istinabe yoluyla dinlenen tanığın ifade tutanakları,
- Muayene ve keşif tutanakları,
- Delil olarak kullanılacak diğer belgeler ve yazılar,
- Adlî sicil özetleri,
- Sanığın kişisel ve ekonomik durumuna ilişkin belgeler.
Bu belgelerin duruşmada anlatılması, tarafların bunları öğrenip tartışabilmesi açısından zorunludur.
2. Kişisel Verilerin Korunması
CMK m.209/2’ye göre, sanık veya mağdura ait kişisel verilerin bulunduğu belgeler, tarafların talebi üzerine kapalı oturumda anlatılabilir. Bu düzenleme, hem özel hayatın gizliliği hem de kişisel verilerin korunması bakımından büyük önem taşır.
Uygulamada Ortaya Çıkan Sorunlar ve Yargıtay Görüşü
Yargıtay içtihatlarında, sanık veya tanık beyanlarının naip hâkim veya istinabe yoluyla alınması halinde, tutanakların mutlaka duruşmada anlatılması gerektiği vurgulanmaktadır. Aksi halde, hukuka aykırı delil niteliği doğar ve hükme esas alınamaz.
Ayrıca, adli sicil kayıtlarının ve ekonomik durum belgelerinin sanığa okunup anlatılmaması, ceza belirlemede adil yargılanma hakkını zedeleyebilir.
Şüpheli/Sanık Açısından Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Sanık, hakkında düzenlenen tüm tutanakların duruşmada anlatılmasını talep etme hakkına sahiptir.
- Adli sicil özeti ve ekonomik durum belgelerinin okunmaması, cezanın haksız şekilde ağırlaştırılmasına neden olabilir.
- Sanık, bu süreçte haklarını etkin biçimde kullanabilmek için mutlaka ceza avukatı desteğinden yararlanmalıdır.
Mağdur/Müşteki Açısından Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Mağdur, kendi beyanlarının ya da tanıkların tutanaklarının duruşmada anlatılıp anlatılmadığını takip etmelidir.
- Kişisel verilerinin korunması amacıyla kapalı oturum talebinde bulunabilir.
- Bu aşamada mağdurun da süreci doğru yönetebilmesi için alanında uzman bir ceza avukatından hukuki yardım alması büyük önem taşır.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. Duruşmada anlatılmayan belgeler hükme esas alınabilir mi?
Hayır. Anlatılmayan belgeler çelişmeli yargılama ilkesini ihlal eder ve hukuka aykırı delil niteliği taşır.
2. Sanık, adli sicil özetinin duruşmada okunmaması halinde ne yapabilir?
Sanık veya avukatı, bu hususu duruşma tutanağına geçirterek temyiz sebebi olarak ileri sürebilir.
3. Kişisel verilerin bulunduğu belgeler neden kapalı oturumda okunur?
Bu düzenleme, kişisel hayatın gizliliğini ve kişisel verilerin korunmasını güvence altına almak amacıyla getirilmiştir.
4. Mağdur, kendi talebi olmadan kişisel verilerinin açık duruşmada okunmasına engel olabilir mi?
Evet, mahkeme resen de kapalı oturum kararı verebilir.
Sonuç
CMK m.209, duruşmada anlatılması zorunlu belge ve tutanakları düzenleyerek, adil yargılanma hakkı, çelişmeli yargılama ilkesi ve kişisel verilerin korunması açısından büyük önem taşımaktadır. Hem sanık hem de mağdur, yargılamanın bu aşamasında haklarını korumak için süreci dikkatle takip etmeli ve mutlaka uzman bir ceza avukatının hukuki desteğinden yararlanmalıdır.
[1] 20/11/2017 tarihli ve 696 sayılı KHK’nin 97 nci maddesiyle bu maddenin başlığında yer alan “okunması” ibaresi “anlatılması” şeklinde, birinci fıkrasında yer alan “okunur” ibaresi “anlatılır” şeklinde ve ikinci fıkrasında yer alan “okunmasına” ibaresi “anlatılmasına” şeklinde değiştirilmiş, daha sonra bu hüküm 1/2/2018 tarihli ve 7079 sayılı Kanunun 91 inci maddesiyle aynen kabul edilerek kanunlaşmıştır.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.