Hâkim veya başkanın yetkisi
Madde 203 – (1) Duruşmanın düzeni, mahkeme başkanı veya hâkim tarafından sağlanır.
(2) Mahkeme başkanı veya hâkim, duruşmanın düzenini bozan kişinin, savunma hakkının kullanılmasını engellememek koşuluyla salondan çıkarılmasını emreder.
(3) Kişi dışarı çıkarılması sırasında direnç gösterir veya karışıklıklara neden olursa yakalanır ve hâkim veya mahkeme tarafından, avukatlar hariç, verilecek bir kararla derhâl dört güne kadar disiplin hapsine konulabilir. Ancak çocuklar hakkında disiplin hapsi uygulanmaz.
Ceza Muhakemesi Kanunu m. 203 Kapsamında Hâkim veya Başkanın Yetkisi
Giriş
Ceza yargılamasının en önemli unsurlarından biri, duruşmanın düzenli, tarafsız ve adil bir şekilde yürütülmesidir. Bu noktada 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 203. maddesi, duruşma disiplininin korunmasını doğrudan hâkim veya mahkeme başkanına bırakmaktadır. Anılan madde, hâkimin duruşmadaki düzeni sağlama görevini, gerektiğinde duruşma disiplinini bozan kişilere yönelik yaptırım uygulama yetkisiyle donatmıştır.
Bu makalede, CMK m. 203 hükmü detaylı olarak incelenecek; şüpheli/sanık ile mağdur/müşteki bakımından pratik sonuçları değerlendirilecek ve uygulamaya ilişkin Yargıtay kararlarına değinilecektir. Ayrıca, uzman bir ceza avukatının hukuki yardımının önemi vurgulanacaktır.
CMK m. 203’ün Kapsamı ve Amacı
1. Duruşma Düzeninin Sağlanması
Maddenin birinci fıkrası uyarınca duruşmanın düzeni, doğrudan hâkim veya mahkeme başkanının sorumluluğundadır. Bu düzen, yalnızca fiziksel bir disiplin sağlama değil; aynı zamanda adil yargılanma hakkının teminatı olarak anlaşılmalıdır.
2. Duruşma Düzenini Bozanların Salondan Çıkarılması
Maddenin ikinci fıkrası, savunma hakkı korunmak kaydıyla, duruşma disiplinini ihlal eden kişinin salondan çıkarılabileceğini öngörmektedir. Burada temel ölçüt, müdahalenin savunma hakkını ortadan kaldırmaması veya orantısız bir şekilde sınırlamamasıdır.
3. Disiplin Hapsi Yaptırımı
Maddenin üçüncü fıkrası, direnç gösteren veya karışıklığa sebep olan kişilere dört güne kadar disiplin hapsi uygulanabileceğini düzenlemektedir. Ancak bu yaptırım avukatlara ve çocuklara karşı uygulanamaz. Yargıtay kararlarında da belirtildiği üzere, disiplin hapsi kararı verilmeden önce ölçülülük ilkesine dikkat edilmesi gerekir.
Yargıtay Uygulaması
Yargıtay içtihatlarında, hâkimin duruşma düzenini sağlama yetkisinin sınırsız olmadığı; keyfi veya ölçüsüz şekilde kullanılamayacağı vurgulanmaktadır. Ayrıca, sanığın savunma hakkını ihlal edecek şekilde duruşma salonundan çıkarılması, adil yargılanma hakkının ihlali olarak değerlendirilmiştir.
Şüpheli ve Sanık Açısından CMK m. 203
- Duruşma disiplinine riayet edilmelidir. Aksi halde hem savunma hakkının zedelenmesi hem de disiplin yaptırımlarıyla karşılaşılması mümkündür.
- Savunma hakkı korunur. Sanık salondan çıkarılsa dahi, savunmasını yapmak üzere gerekli tedbirler alınmalıdır.
- Ceza avukatı desteği önemlidir. Özellikle disiplin yaptırımlarına karşı başvuru yolları, hukuki bilgi ve uzmanlık gerektirmektedir.
Mağdur, Müşteki ve Suçtan Zarar Gören Açısından CMK m. 203
- Duruşma düzenini bozacak davranışlardan kaçınılmalıdır. Aksi halde mağdur veya müşteki de salondan çıkarılabilir.
- Hak arama özgürlüğü korunur. Salondan çıkarılma halinde bile avukat aracılığıyla sürece etkin şekilde katılım devam ettirilebilir.
- Ceza avukatının desteği zorunludur. Hak kaybına uğramamak için özellikle uzman bir ceza avukatından yardım alınmalıdır.
Ceza Avukatının Rolü
Ceza yargılamasında hâkimin yetkilerinin sınırlarının doğru değerlendirilmesi, olası hak ihlallerine karşı etkin başvuru yollarının işletilmesi bakımından ceza avukatının desteği kritik önemdedir. Uzman bir ceza avukatı, hem sanığın savunma hakkını hem de mağdurun hak arama özgürlüğünü güvence altına alır.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. Sanık duruşmadan çıkarılırsa savunma hakkı ortadan kalkar mı?
Hayır. Savunma hakkı temel bir haktır. Sanığın salondan çıkarılması halinde avukatı aracılığıyla savunmaya devam edilebilir.
2. Avukat disiplin hapsi ile cezalandırılabilir mi?
Hayır. CMK m. 203/3 uyarınca avukatlara disiplin hapsi uygulanamaz.
3. Çocuklar hakkında disiplin hapsi kararı verilebilir mi?
Hayır. Kanun koyucu, çocuklar açısından disiplin hapsini açıkça yasaklamıştır.
4. Hâkim bu yetkiyi keyfi kullanabilir mi?
Hayır. Yargıtay uygulamalarında hâkimin yetkisinin sınırlı olduğu ve ölçülülük ilkesine bağlı kalınması gerektiği açıkça belirtilmiştir.
Sonuç
CMK m. 203, ceza yargılamasında duruşma düzenini sağlamaya yönelik önemli bir düzenlemedir. Ancak bu yetki sınırsız değildir; savunma hakkı ve adil yargılanma ilkesi gözetilerek kullanılmalıdır. Gerek şüpheli/sanık gerekse mağdur/müşteki açısından hak kayıplarının önlenebilmesi için uzman bir ceza avukatının hukuki yardımından yararlanmak büyük önem taşımaktadır.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.