Fiyatları etkileme
Madde 237- (1) İşçi ücretlerinin veya besin veya malların değerlerinin artıp eksilmesi sonucunu doğurabilecek bir şekilde ve bu maksatla yalan haber veya havadis yayan veya sair hileli yollara başvuran kimseye bir yıldan üç yıla kadar hapis ve adlî para cezası verilir.
(2) Fiil sonucu besin veya malların değerleri veya işçi ücretleri artıp eksildiği takdirde ceza yarısı oranında artırılır.
(3) Fail, ruhsatlı simsar veya borsa tellalı ise ceza ayrıca yarısı oranında artırılır.
GEREKÇE:
Madde, esasta işçi ücretlerinin veya besinler veya başka malların değerlerinin artıp eksilmesini sağlamak maksadıyla yalan haber veya havadis yayınlanmasını veya aynı maksatla diğer bir takım hileli yollara başvurulmasını cezalandırmaktadır. Böylece maddenin esasta korumak istediği hukukî yarar, serbest rekabet koşulları çerçevesinde fiyatların belirlenmesini ihlâl edici hareketleri engellemektir.
Borsalarda kabul edilen belge ve senetler hakkında sermaye piyasası araçlarının değerini etkileyebilecek yalan, yanlış, yanıltıcı, mesnetsiz bilgi verme, haber yayma, yorum yapma gibi fiiller 28.7.1981 tarihli ve 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun “Cezaî sorumluluk” başlıklı 47 nci maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendinde cezalandırıldığı için kıymetli evrakın fiyatlarını etkileme konusunda ayrıca hüküm düzenlenmemiştir.
Birinci fıkrada yer alan suçun maddî unsuru yalan haber veya havadis yayınlamak ve başka hileli yollara başvurmaktır.
Fail, yalan haber veya havadisleri, işçi ücretlerinin, besin veya malların değerlerinin yapay olarak düşmesini veya artmasını sağlamak maksadıyla yaymış bulunmalıdır. Hileli yollara da aynı maksatla başvurulmuş olmalıdır.
Fiil bir tehlike suçunu oluşturduğundan, suçun tamamlanması için neticenin meydana gelmesi gerekmemektedir. Maddî unsuru oluşturan hareketlerin yapılması ve tehlikenin ortaya çıkması suçun tamamlanması için yeterlidir.
Maddenin ikinci fıkrasında, failin elde etmek istediği neticenin meydana gelmesi hâlinde cezanın artırılacağı açıklanmakta ve hareketle beraber neticenin meydana gelmesi, bir netice sebebiyle ağırlaşmış hâl sayılmaktadır.
Maddenin son fıkrasında ise, failin ruhsatlı simsar veya borsa tellalı olması, yani sıfatı, hakkında hükmedilecek cezanın artırılmasını gerektiren nitelikli unsur sayılmıştır. Şüphesiz ki, maddenin son fıkrasında geçen borsa tellalı 28/7/1981 tarihli ve 2499 sayılı Kanunun kapsamı dışında kalan borsa tellallığını ifade etmektedir.
Maddenin 765 sayılı TÜRK CEZA KANUNU’ndaki karşılığı
Madde 358-Her kim yalan havadis neşir ve işaasiyle veya sair hileli vasıtalar ile umumi pazarlar yahut ticaret borsalarında amele ücretlerinin veya erzak veya emtia yahut umumi pazarlarda alınıp verilen veya esham borsalarına kabul edilen evrak ve senedat piyasasının artıp eksilmesine sebebiyet verirse üç aydan üç seneye kadar hapis ve yüz liradan beş yüz liraya kadar ağır cezayı nakdi ile cezalandırılır.
Madde 359-Bundan evvelki maddede yazılı cürüm, resmi ruhsatı haiz simsar yahut borsa tellalları tarafından irtikap olunursa failin göreceği ceza bir seneden beş seneye kadar hapis ve meslek ve sanattan muvakkaten memnuiyet ve elli liradan az olmamak üzere ağır cezayı nakdidir.
AÇIKLAMALAR
I GENEL OLARAK
TCK m.237 Kapsamında Fiyatları Etkileme Suçu
1. Giriş
Fiyatları etkileme suçu, Türk Ceza Kanunu’nun 237. maddesinde düzenlenmiş olup, özellikle işçi ücretleri, besin fiyatları ve malların değerleri üzerinde yapay dalgalanmalar yaratma amacını taşıyan manipülatif eylemleri hedef almaktadır. Bu suç, piyasa dengesinin korunmasını ve kamu yararının gözetilmesini amaçlayan bir ekonomik suç tipi olarak karşımıza çıkar.
Son yıllarda, gıda piyasasında yapay fiyat artışları, ücret manipülasyonları ve spekülatif haberlerle piyasaya yön verme girişimleri nedeniyle bu suç tipi yargı kararlarında daha sık gündeme gelmektedir.
2. Kanuni Düzenleme
Türk Ceza Kanunu’nun 237. maddesi üç fıkra halinde şu şekilde düzenlenmiştir:
- Birinci fıkra: İşçi ücretlerinin veya besin ya da malların değerlerinin artıp eksilmesi sonucunu doğurabilecek şekilde ve bu maksatla yalan haber veya havadis yayan veya hileli yollara başvuran kişi, 1 yıldan 3 yıla kadar hapis ve adlî para cezası ile cezalandırılır.
- İkinci fıkra: Fiil sonucunda değerlerde veya ücretlerde artış/azalış gerçekleşirse ceza yarı oranında artırılır.
- Üçüncü fıkra: Fail, ruhsatlı simsar veya borsa tellalı ise ceza ayrıca yarı oranında artırılır.
3. Suçun Unsurları
3.1. Maddi Unsur
- Fail: Herkes bu suçun faili olabilir; ancak ruhsatlı simsar ve borsa tellalı için nitelikli hal söz konusudur.
- Mağdur: Dolaylı olarak toplumun tamamı mağdur kabul edilir. Ekonomik düzen ve piyasa güvenliği korunmaktadır.
- Fiil: Yalan haber veya havadis yaymak, hileli yollara başvurmak.
- Netice: Fiyatların veya ücretlerin artma/azalma ihtimali (tehlike suçu); gerçekleşirse ceza ağırlaşır.
3.2. Manevi Unsur
- Kast: Doğrudan kast aranır. Failin amacı, fiyatlarda veya ücretlerde değişim yaratmaktır.
3.3. Hukuka Aykırılık
- Ekonomik düzeni bozma ve piyasada yapay değişiklik yaratma hukuka aykırıdır. Basın özgürlüğü, haber verme hakkı vb. savunmalar, yalan ve hile içeren eylemlerde geçerli değildir.
4. Yargıtay Uygulamaları
Yargıtay kararlarında, bu suçun oluşabilmesi için piyasada fiili etki yaratmaya elverişli eylemlerin bulunması gerektiği vurgulanmaktadır.
Örneğin, Yargıtay bazı kararlarında, sosyal medya üzerinden yayılan ve gıda fiyatlarında panik alımlarına yol açan asılsız bilgileri bu suç kapsamında değerlendirmiştir.
Ayrıca, yalnızca haberin paylaşılması değil, manipülatif amaçla organize edilmiş haber zincirleri de suçun oluşumuna neden olabilir.
5. Mağdur / Müştekinin Yapması Gerekenler
Fiyatları etkileme suçunun mağduru, çoğu zaman doğrudan belirli bir kişi değil, piyasa katılımcılarıdır. Ancak zarar gören kişi veya kurumlar şu adımları izlemelidir:
- Delil Toplama: Hileli haberin veya bilginin yayımlandığı mecraların ekran görüntülerini veya belgelerini saklamak.
- Savcılığa Suç Duyurusu: Cumhuriyet Başsavcılığı’na başvurarak suç duyurusunda bulunmak.
- Tazminat Talebi: Medeni hukuk hükümlerine göre uğranılan zararın tazminini istemek.
- Ceza Avukatından Destek: Delillerin doğru şekilde toplanması ve sürecin etkin yürütülmesi için uzman bir ceza avukatı ile çalışmak.
6. Sanık / Şüphelinin Yapması Gerekenler
Suç isnat edilen kişilerin, sürecin her aşamasında haklarını korumaları önemlidir:
- Savunma Hazırlığı: Yalan haber veya hileli yöntem kullanıldığına dair iddialara karşı belgelerle savunma yapılmalıdır.
- Bilirkişi İncelemesi Talebi: Haber veya açıklamanın gerçeğe uygunluğu konusunda teknik bilirkişi incelemesi istenebilir.
- Hukuki Yardım: Deneyimli bir ceza avukatı, hem soruşturma hem kovuşturma aşamasında hak kayıplarını önler.
- Basın ve İfade Özgürlüğü Savunması: Haber verme hakkı çerçevesinde hareket edildiği, manipülasyon kastının bulunmadığı ispatlanabilir.
7. Ceza Avukatının Rolü
Fiyatları etkileme suçu, hem ekonomik suç hem de basın/iletişim yoluyla işlenebilen suç niteliğinde olduğundan, teknik ve hukuki bilgiyi birlikte gerektirir. Ceza avukatı;
- Delil toplanması ve korunmasında yol gösterir.
- Yargılama sürecinde hukuki argümanları doğru biçimde ortaya koyar.
- Yargıtay içtihatlarına dayalı savunma stratejileri geliştirir.
8. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Soru 1: Fiyatları etkileme suçu şikayete tabi midir?
Cevap: Hayır, resen soruşturulur. Ancak mağdurlar savcılığa başvurarak süreci hızlandırabilir.
Soru 2: Sosyal medyada fiyat artışıyla ilgili yanlış bilgi paylaşmak bu suçu oluşturur mu?
Cevap: Evet, özellikle manipülasyon amacı taşıyorsa suç oluşabilir.
Soru 3: Sadece fiyat yorumunda bulunmak suç olur mu?
Cevap: Hayır, yalnızca tahmin veya görüş bildirmek suç oluşturmaz; yalan veya hileli bilgi şarttır.
Soru 4: Ceza miktarı artırılır mı?
Cevap: Evet, eylem sonucunda fiili fiyat değişikliği olursa ve fail belirli meslek mensubuysa ceza yarı oranında artırılır.
9. Sonuç
TCK m.237 kapsamındaki fiyatları etkileme suçu, ekonomik istikrarın korunması açısından büyük önem taşır. Yalan haber ve hileli yöntemlerle piyasa dengesini bozmak, ciddi hapis ve para cezalarıyla karşılık bulur. Hem mağdurlar hem de sanıklar açısından sürecin hukuka uygun ve etkin yürütülmesi, profesyonel ceza avukatı desteğiyle mümkün olur.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.