Haksız fiil nedeniyle veya karşılıklı hakaret
Madde 129- (1) Hakaret suçunun haksız bir fiile tepki olarak işlenmesi halinde, verilecek ceza üçte birine kadar indirilebileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir.
(2) Bu suçun, kasten yaralama suçuna tepki olarak işlenmesi halinde, kişiye ceza verilmez.
(3) Hakaret suçunun karşılıklı olarak işlenmesi halinde, olayın mahiyetine göre, taraflardan her ikisi veya biri hakkında verilecek ceza üçte birine kadar indirilebileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir.
GEREKÇE:
Madde metninde, hakaret suçundan dolayı cezanın kaldırılması ve azaltılması bakımından üç ayrı duruma ilişkin hüküm bulunmaktadır.
Birinci fıkraya göre, mağdur kendi haksız hareketleriyle hakarete neden olmuş ise, haksız hareketinin ağırlığını göz önüne almak suretiyle hâkim, failin cezasını azaltabileceği gibi gerektiğinde tümüyle kaldırabilecektir.
İkinci fıkraya göre, kişi kendisine karşı işlenen kasten yaralama suçuna tepki olarak işlediği hakaret suçu dolayısıyla cezalandırılamayacaktır.
Üçüncü fıkraya göre, karşılıklı hakaret hâllerinde hâkim, hangisinin neden olduğunu göz önünde bulundurarak taraflardan her ikisi veya birisi hakkında verilecek cezada indirim yapabileceği gibi, ceza vermekten tamamen sarfınazar da edilebilir.
Maddenin 765 sayılı TÜRK CEZA KANUNU’ndaki karşılığı
Madde 485 – Kendisine tecavüz olunan şahıs 480 ve 482 nci maddelerde yazılı cürümlere kendi haksız hareketiyle sebebiyet vermiş ise failin cezası üçte birden üçte ikiye kadar azaltılır.
Eğer iki taraf karşılıklı olarak birbirini tahkir etmiş bulunursa mahkeme icabına göre iki taraf veya hangi tarafın sebebiyet verdiğini nazara alarak yalnız biri hakkında cezayi iskat edebilir.
Şahsı hakkında şiddet kullanılmasından dolayı hakaret eden kimsenin hareketi cezayı müstelzim değildir.
AÇIKLAMALAR
TCK 129. Madde Kapsamında Hakaret Suçlarına Özgü Haksız Tahrik Hükmü: Hukuki Analiz ve Uygulama
Özet
Türk Ceza Kanunu (TCK) 129. maddesi, hakaret suçlarına özgü özel bir haksız tahrik hali düzenleyerek, cezada indirim ya da ceza verilmemesi olanağını sağlamaktadır. Bu madde üç fıkra halinde; haksız fiil nedeniyle hakaret, kasten yaralamaya tepki olarak hakaret ve karşılıklı hakaret halleri üzerinde durur. Bu makalede, TCK 129. maddenin hukuki niteliği, şartları, uygulamadaki yeri ve karşılaştırmalı hukuk perspektifi ile ayrıntılı olarak incelenmektedir.
Anahtar Kelimeler
Hakaret suçu, haksız tahrik, TCK 129, kasten yaralama, karşılıklı hakaret, ceza indirimi, ceza vermekten vazgeçme
I. Giriş
Ceza hukuku sistemlerinde tahrik halleri, suçun işleniş koşullarını ve failin sorumluluğunu hafifletebilen önemli bir unsurdur. Türk Ceza Kanunu’nun 29. maddesinde genel haksız tahrik hali düzenlenmişken, TCK’nın 129. maddesi hakaret suçlarına özgü özel tahrik durumlarını düzenler. Bu düzenleme, hakaret suçunun niteliği ve işleniş biçimine uygun olarak, cezada esneklik sağlar.
II. TCK 129. Maddenin Hukuki Niteliği ve Kapsamı
1. Genel Çerçeve
TCK 129. madde, hakaret suçlarına özgü bir tahrik hali olup; genel tahrik (TCK m.29) karşısında özel düzenleme niteliğindedir. Maddenin üç fıkrasında ayrı ayrı düzenlenen haller şunlardır:
- Birinci fıkra: Hakaret suçunun, hakaret dışında haksız bir fiile tepki olarak işlenmesi
- İkinci fıkra: Hakaret suçunun, kasten yaralama suçuna tepki olarak işlenmesi
- Üçüncü fıkra: Hakaret suçunun karşılıklı olarak işlenmesi
2. Özel Haksız Tahrikin Koşulları
Özel tahrik, yalnızca hakaret suçlarına özgü olup, genel tahrik hükmü ile birlikte uygulanmaz. Haksız fiil mağdurun bizzat kendisi tarafından işlenmeli, eylem hukuka aykırı olmalıdır. Ayrıca haksız fiilin hakarete doğrudan neden olması, yani nedensellik bağı bulunması gerekir (Gökcan, 2020: 235).
III. TCK 129/1 – Haksız Fiil Nedeniyle Hakaret
1. Haksız Fiilin Niteliği
Haksız fiil, hukuka aykırı tüm eylemleri kapsar; ister suç teşkil etsin isterse özel hukuk kapsamında haksız olsun. Örneğin, küfür, tehdit ya da haksız fiili teşkil eden diğer hareketler buna dahildir (Özbek, 2021: 112).
2. Mağdurun Haksız Fiili ve Nedensellik Bağı
Hakaret, haksız fiili yapan kişiye karşı işlenmeli, iki olay arasında nedensellik bulunmalıdır. Arada makul bir zaman aralığı olabilir; ancak tepki özelliği devam etmelidir (Altan, 2019: 410).
3. Cezada İndirim veya Vazgeçme
Mahkeme, bu durumda cezayı en fazla 2/3 oranında indirebilir veya ceza vermekten tamamen vazgeçebilir. Ceza verilmekten vazgeçildiğinde, CMK 223/4-c uyarınca karar verilir (Erdoğan, 2022: 189).
IV. TCK 129/2 – Kasten Yaralamaya Tepki Olarak Hakaret
1. Kasten Yaralamanın Tanımı
5237 sayılı Kanun’un 86. maddesinde tanımlandığı üzere, başkasının vücuduna acı veren veya sağlığını bozan her türlü eylem kasten yaralama kapsamında değerlendirilir. Taksirli yaralama bu kapsamda değildir (TCK, m.86).
2. Haksız Eylem ve Tepki Sınırı
Hakaret, sadece mağdur tarafından gerçekleştirilen kasten yaralamaya karşı işlenmelidir. Başka suçlara tepki halinde ise 129/1 uygulanır. Hukuka uygun yaralama veya görev ifası sırasında yapılan yaralamalara karşı hakaret cezasızlık sebebi oluşturmaz (Boratav, 2018: 274).
3. Ceza Verilmemesi
Bu durumda, mahkeme ceza vermekten vazgeçer. Karar, CMK’nın 223/4-c maddesine göre düzenlenir. Yargılama giderleri ise kusur durumuna göre CMK 327 uyarınca yükletilebilir (Yıldırım, 2020: 301).
V. TCK 129/3 – Karşılıklı Hakaret
1. Karşılıklı Hakaretin Koşulları
- Suçların karşılıklı ve TCK 125’deki hakaret tanımına uygun olması gerekir.
- İlk hakaretin haksız olması, yani hukuka aykırı bulunması şarttır.
- Hakaretlerin birbirine yöneltilmesi ve nedensellik bağının bulunması gereklidir (Demir, 2021: 159).
2. Uygulamadaki Esneklik
Mahkeme, olayın mahiyetine göre taraflardan birinin veya her ikisinin cezasını en fazla üçte bir oranında indirebilir ya da ceza vermekten vazgeçebilir. Ceza indirimi en fazla 2/3 oranında olabilir (Karagöz, 2019: 95).
VI. Sonuç
TCK 129. madde, hakaret suçlarına özgü, mağdurun haksız hareketlerine karşı failin eylemini değerlendiren özel bir tahrik hükmü içermektedir. Bu hüküm, ceza hukukunda mağdur-fail ilişkisini daha adil düzenlemek amacıyla cezada indirim veya ceza verilmemesi olanağı sunar. Haksız fiilin niteliği, tepki ve nedensellik unsurları somut olayda titizlikle değerlendirilmelidir. Ayrıca, karşılıklı hakaret halinde mahkemenin takdir yetkisi geniştir. Hukuki uygulamada TCK 129. maddenin bilinçli ve doğru uygulanması, adaletin sağlanması bakımından büyük önem taşır.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.