Hâkimin davaya bakamayacağı hâller
Madde 22 – (1) Hâkim;
a) Suçtan kendisi zarar görmüşse,
b) Sonradan kalksa bile şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında evlilik, vesayet veya kayyımlık ilişkisi bulunmuşsa,
c) Şüpheli, sanık veya mağdurun kan veya kayın hısımlığından üstsoy veya altsoyundan biri ise,
d) Şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında evlât edinme bağlantısı varsa,
e) Şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında üçüncü derece dahil kan hısımlığı varsa,
f) Evlilik sona ermiş olsa bile, şüpheli, sanık veya mağdur ile aralarında ikinci derece dahil kayın hısımlığı varsa,
g) Aynı davada Cumhuriyet savcılığı, adlî kolluk görevi, şüpheli veya sanık müdafiliği veya mağdur vekilliği yapmışsa,
h) Aynı davada tanık veya bilirkişi sıfatıyla dinlenmişse,
Hâkimlik görevini yapamaz.
Hâkimin Davaya Bakamayacağı Hâller: CMK m.22 Analizi
Giriş
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) m.22, hâkimin davaya bakamayacağı hâlleri düzenlemektedir. Bu hüküm, yargılamada tarafsızlığın sağlanması ve adil yargılanma hakkının korunması açısından kritik öneme sahiptir. Hâkimin bağımsız ve tarafsız olamaması durumunda, yargılama süreci usul hatalarına açık hale gelir.
Bu makalede, CMK m.22 çerçevesinde hâkimin görev yapamayacağı hâller detaylı olarak incelenmekte, şüpheli/sanıklar ve suçtan zarar görenler açısından alınması gereken önlemler açıklanmaktadır.
1. Hâkimin Davaya Bakamayacağı Hâllerin Detaylı İncelemesi
CMK m.22 uyarınca hâkim, aşağıdaki durumlarda davaya bakamaz:
1.1. Suçtan Kendisi Zarar Görmüşse (m.22/1-a)
Hâkimin, suçtan doğrudan zarar görmüş olması hâlinde tarafsızlığı şüpheye düşer. Bu durumda hâkimin davaya bakması, yargılamanın meşruiyetini tehlikeye atar.
1.2. Şüpheli, Sanık veya Mağdur ile Ailevi İlişkiler (m.22/1-b, c, d, e, f)
Hâkimin taraflarla aşağıdaki ailevi veya hukuki bağlarının bulunması, yargılamada tarafsızlığı zedeler:
- Evlilik, vesayet veya kayyımlık ilişkisi (m.22/1-b)
- Kan veya kayın hısımlığı (üstsoy veya altsoy) (m.22/1-c)
- Evlat edinme bağlantısı (m.22/1-d)
- Üçüncü derece dahil kan hısımlığı (m.22/1-e)
- İkinci derece dahil kayın hısımlığı (evlilik sona ermiş olsa bile) (m.22/1-f)
1.3. Hâkimin Önceki Görevleri (m.22/1-g)
Hâkim, aynı davada daha önce:
- Cumhuriyet savcılığı
- Adlî kolluk görevi
- Şüpheli/sanık müdafiliği
- Mağdur/vekilliği
görevlerinden birini yürütmüşse, tarafsızlığını koruyamaz ve davaya bakamaz.
1.4. Hâkimin Tanık veya Bilirkişi Olarak Katılması (m.22/1-h)
Hâkimin, aynı davada tanık veya bilirkişi olarak dinlenmiş olması hâlinde, yargılamada görev alamaz.
2. Şüpheli/Sanık Açısından Yapılması Gerekenler
- Hâkimde yukarıdaki hâllerden herhangi birinin mevcut olduğunu tespit ederse, reddi hâkim talebinde bulunmalıdır.
- Reddi hâkim talebi, yazılı olarak ve gerekçesi ile birlikte mahkemeye sunulmalıdır.
- Sürecin usule uygun ilerlemesi ve hak kaybının önlenmesi için uzman ceza avukatından destek almak hayati önem taşır.
3. Mağdur / Suçtan Zarar Gören / Müşteki Açısından Yapılması Gerekenler
- Hâkimin tarafsızlığı konusunda şüphe duyulması hâlinde, reddi hâkim başvurusunda bulunabilirler.
- Reddi hâkim talebi, mahkemeye yazılı olarak iletilmeli ve somut delillerle desteklenmelidir.
- Bu süreçte, alanında deneyimli bir ceza avukatı ile çalışmak, başvurunun hukuki olarak doğru ve etkili yapılmasını sağlar.
4. Reddi Hâkim Süreci
- Reddi hâkim talebi, dava başlamadan önce veya yargılama sırasında ortaya çıkan hâllerde yapılabilir.
- Mahkeme, reddi hâkim talebini değerlendirir ve uygun bulursa, görevsiz hâkimin davadan çekilmesine karar verir.
5. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Soru 1: Hâkim, evliliği sona ermiş bir kişi ile kayın hısımlığı ilişkisi nedeniyle hangi dereceye kadar görev yapamaz?
Cevap: İkinci dereceye kadar olan kayın hısımlığı bulunuyorsa hâkim görev alamaz (m.22/1-f).
Soru 2: Hâkim daha önce aynı davada bilirkişi olarak yer aldıysa ne olur?
Cevap: Hâkim, tarafsızlığını yitirdiği için davaya bakamaz (m.22/1-h).
Soru 3: Reddi hâkim talebi her zaman kabul edilir mi?
Cevap: Talep mahkeme tarafından incelenir; ancak somut delillere dayandırılması ve mevzuata uygun yapılması gerekir.
6. Uzman Avukatın Önemi
Hâkimin reddi veya tarafsızlık konusunda hukuki süreçler teknik ve karmaşıktır. Şüpheli, sanık veya mağdur, sürecin hukuka uygun ilerlemesini ve hak kaybının önlenmesini sağlamak için deneyimli bir ceza avukatı ile çalışmalıdır. Avukat, reddi hâkim başvurularının usul ve içerik açısından doğru yapılmasını temin eder.
7. Sonuç
CMK m.22, hâkimin davaya bakamayacağı hâlleri net şekilde belirleyerek adil yargılanma hakkını güvence altına alır. Hâkimin tarafsızlığının sorgulanabileceği durumlarda, hem şüpheli/sanık hem de mağdur açısından reddi hâkim talebi kritik bir mekanizmadır. Bu süreçte uzman ceza avukatının rehberliği, hak kayıplarını önlemek ve yargılamayı güvence altına almak açısından vazgeçilmezdir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.