İbadethanelere ve mezarlıklara zarar verme
Madde 153- (1) İbadethanelere, bunların eklentilerine, buralardaki eşyaya, mezarlara, bunların üzerindeki yapılara, mezarlıklardaki tesislere, mezarlıkların korunmasına yönelik olarak yapılan yapılara yıkmak, bozmak veya kırmak suretiyle zarar veren kişi, bir yıldan dört yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) Birinci fıkrada belirtilen yerleri ve yapıları kirleten kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.
(3) Birinci ve ikinci fıkralardaki fiillerin, ilgili dini inanışı benimseyen toplum kesimini tahkir maksadıyla işlenmesi halinde, verilecek ceza üçte biri oranında artırılır.
GEREKÇE:
Madde metninde, ibadethanelere, bunların eklentilerine, buralardaki eşyaya, mezarlara, bunların üzerindeki yapılara, mezarlıklardaki tesislere, mezarlıkların korunmasına yönelik olarak yapılan yapılara zarar verme fiilleri bağımsız bir suç olarak tanımlanmıştır. Söz konusu suçun oluşması için, bu bina ve tesislere yıkmak, bozmak veya kırmak suretiyle zarar verilmesi gerekir.
Maddenin ikinci fıkrasında, ibadethaneleri, bunların eklentilerini, buralardaki eşyayı, mezarları, bunların üzerindeki yapıları, mezarlıklardaki tesisleri, mezarlıkların korunmasına yönelik olarak yapılan yapıları kirletmek, suç olarak tanımlanmıştır. Mezarlıklara atık ve artık bırakmak, ibadethanelerin duvarına yazı yazmak, afiş veya ilan yapıştırmak, resim yapmak, kirletme fiilinin örneklerini oluşturmaktadır.
Üçüncü fıkraya göre, birinci ve ikinci fıkralardaki fiillerin, ilgili dinî inanışı benimseyen toplum kesimini tahkir maksadıyla işlenmesi, bu fıkralara göre verilecek cezanın artırılmasını gerektirmektedir.
Maddenin 765 sayılı TÜRK CEZA KANUNU’ndaki karşılığı
Madde 176 – (Değişik: 20.5.1987 – 3369/2 md.)
Dinlerden birini tahkir maksadı ile bu dinlerce kutsal sayılan mabetleri, mezarları, buna benzer yerleri veya bu yerlerdeki eşyayı yıkan, bozan veya diğer bir suretle zarar veren kimse bir yıldan üç yıla kadar hapis ve yirmi bin liradan yüz bin liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılır.
Din görevlilerinin görevleri esnasında veya görevlerini yapmalarından dolayı kendilerine karşı bir cürüm işlendiği takdirde bu cürümün kanunen belli olan cezası altıda bir oranında artırılarak hükmolunur.
Madde 177 – (Değişik: 9.1.1986 – 3255/3 md.)
Her kim ibadethanelerde, bunların müştemilatında veya külliyelerinde mevcut tezyinat, demirbaş ve mütemmim cüzleri veya benzeri eserleri yahut kabristanlardaki mahkükatı bozar, mezarları tahrip ederse bir yıldan üç yıla kadar hapis ve onbin liradan ellibin liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılır.
Bunlardan birini her ne suretle, olursa olsun kirletenler üç aydan bir yıla kadar hapis ve beşbin liradan yirmibeşbin liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılır.
AÇIKLAMALAR
İbadethanelere ve Mezarlıklara Zarar Verme Suçu (TCK m.153): Hukuki Analiz ve Uygulama
Özet
Bu makalede, 5237 sayılı Yeni Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 153. maddesinde düzenlenen ibadethanelere ve mezarlıklara zarar verme suçu kapsamlı biçimde ele alınmıştır. Suçun tarihsel gelişimi, hukuki niteliği, korunmaya değer hukukî yarar, maddi ve manevi unsurları, özel görünüş biçimleri, ceza yaptırımları ile yargısal süreçteki uygulama esasları ayrıntılı olarak incelenmiştir. Ayrıca, suçun dini ve toplumsal boyutları da değerlendirilerek, mevcut yasal düzenlemenin doktrindeki tartışmalara ve Yargıtay kararlarına uygunluğu irdelenmiştir.
Anahtar Kelimeler
İbadethane, mezarlık, zarar verme suçu, TCK 153, mala zarar verme, dini tahkir, hukuki yarar, ceza hukuku
I. Giriş: TCK 153. Maddenin Tarihsel ve Hukuki Konumu
5237 sayılı Yeni Türk Ceza Kanunu (TCK) 153. maddesi, ibadethanelere ve mezarlıklara zarar verme fiillerini ayrı bir suç olarak düzenleyerek, 765 sayılı eski Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) dağınık bulunan hükümleri bir araya toplamıştır (Özbek, 2019, s. 234). Eski TCK’nın 516/2-3 ve 177. maddelerinde yer alan ibadethane ve mezarlıkların zarar görmesi ile ilgili hükümler, TCK ile daha sistematik ve açık bir suç tanımı altında toplanmıştır (Taş, 2021, s. 89).
Bu düzenleme, dini mekanlara ve mezarlıklara yönelik zararın, sıradan mala zarar verme suçlarından farklı olarak, manevi ve toplumsal hassasiyetler içermesi nedeniyle ayrı bir koruma altına alınmasının gerekliliğini vurgulamaktadır (Güzel, 2020, s. 152).
II. Korunan Hukuki Yarar ve Suçun Toplumsal Boyutu
TCK 153. madde kapsamında korunan hukukî yarar, yalnızca ibadethaneler ve mezarlıkların maddi varlığı değil, aynı zamanda bu yerlerin toplumsal ve dini değerler bağlamındaki önemidir (Erdoğan, 2018, s. 116). Doktrinde bu husus, malvarlığı hakkı yanında dini inanca ve vicdan özgürlüğüne saygı ve koruma olarak yorumlanmaktadır (Kara, 2022, s. 77).
Mezarlara ve ibadethanelere zarar vermek, failin sadece malvarlığına zarar vermekle kalmayıp, o dini inanışı benimseyen toplum kesiminin dini duygularını ve vicdan özgürlüğünü zedelemesi anlamına gelir. Bu nedenle, ilgili din topluluğuna karşı tahkir amacıyla işlenen eylemler ayrı bir ceza artırımını gerektirir (Şahin, 2019, s. 98).
III. Suçun Maddi Unsurları
1. Fail ve Mağdur
Bu suçun faili, herhangi bir gerçek kişi olabilir. Mağdur ise soyut olarak toplumun tüm bireyleri olmakla birlikte, mezarlıkların zarar görmesi halinde ilgili mezarlıkların sahibi (belediye veya köy tüzel kişiliği) de doğrudan zarar görmüş sayılır (TCK, m.153; Özdemir, 2020).
2. Suçun Konusu
Suçun konusu; ibadethaneler, bunların eklentileri, buradaki eşya; mezarlar, mezarların üzerindeki yapılar; mezarlıklardaki tesisler ve mezarlıkların korunmasına yönelik yapılan yapılardır. Bu kapsamda ibadethane; ibadet amacıyla ayrılmış her türlü mekânı ifade eder. Mezarlık ise, ölülerin gömülmesine tahsis edilmiş alanlardır (TCK m.153; Güner, 2021).
3. Hareket Unsuru
Suçun hareket unsurları, yıkma, bozma, kırma ve kirletme biçimindedir. Yıkma, dikili ve fonksiyonel bir yapının devrilmesini; bozma, kullanımını engelleyecek zarar verilmesini; kırma, parçalama eylemini; kirletme ise, görünüm ve değer bakımından azalma doğuran fiilleri ifade eder (Bozkurt, 2017).
4. Sonuç Unsuru
Suçun oluşabilmesi için söz konusu hareketlerin, ibadethane veya mezarlıklara zarar verici sonuç doğurması gerekmektedir. Kirletme fiilleri ise doğrudan zararı oluşturan hareket sayılmıştır (TCK m.153).
IV. Suçun Manevi Unsuru
Suç, doğrudan ya da olası kastla işlenebilir; taksirle işlenmesi mümkün değildir (Öztürk, 2019). Ayrıca, madde üçüncü fıkrasında belirtilen artırım nedeni kapsamında failin eylemini, ilgili dini inanışı benimseyen toplum kesimini tahkir etmek kastıyla yapması gerekir (Yılmaz, 2020).
V. Hukuka Aykırılık Unsuru ve Meşru Müdafaa İmkanları
İbadethanelere ve mezarlıklara zarar verme eylemlerinde mağdurun rızası söz konusu olamaz. Ancak, örneğin mezarlığın yeniden yapımı veya bakım amacıyla yapılan müdahaleler hukuka uygun hareket sayılır (Mezarlıkların Korunması Hakkında Kanun, 3998 sayılı K., m.2).
Yol geçme zorunluluğu gibi yasal düzenlemeler veya zorunluluk hali de hukuka uygunluk nedeni olabilir (TCK m.24) (Demir, 2021).
VI. Suçun Özel Görünüş Biçimleri ve Ceza Yaptırımı
1. Teşebbüs
Bu suç zarar suçudur; teşebbüs mümkündür (TCK m.35).
2. İştirak
Suça iştirak mümkündür; bu konuda özel bir sınırlama yoktur (Bozdoğan, 2022).
3. İçtima ve Ayrım
Birden fazla ibadethane veya mezarlıkta zarar verme halinde, suçun kapsamına ve mağduriyetlerin ayniyetine göre zincirleme veya gerçek içtima hükümleri uygulanır TCK m.43-44).
4. Ceza
TCK 153/1 uyarınca, yıkma, bozma veya kırma suretiyle zarar verenler 1 yıldan 4 yıla kadar hapisle cezalandırılır. Kirletme eylemleri ise 3 aydan 1 yıla kadar hapis veya adli para cezasına tabidir (seçimlik ceza) (Yılmaz, 2020).
İlgili dini inanışı benimseyen toplumu tahkir maksadıyla işlenen suçlarda ceza üçte bir oranında artırılır (TCK m.153/3).
VII. Kovuşturma Usulü ve Yetkili Mahkeme
İbadethanelere ve mezarlara zarar verme suçu, şikâyete bağlı olmaksızın resen soruşturulup kovuşturulur (Ceza Muhakemesi Kanunu). Maddede belirtilen suçların soruşturması ve kovuşturması, zarar verme eyleminin ağırlığına göre Asliye Ceza Mahkemesi veya Sulh Ceza Mahkemesi görevindedir (CMK, m.250-251; Yılmaz, 2020).
VIII. Sonuç
TCK 153. madde, ibadethaneler ve mezarlıklara yönelik zarar verme fiillerini ayrı ve özel bir suç olarak düzenleyerek, hem malvarlığı hem de toplumsal ve dini değerlerin korunmasına önem vermiştir. Suçun manevi unsurlarında dini tahkir amacı özel bir artırım sebebi olarak öngörülmüştür. Bu düzenleme, toplumda barış ve saygı kültürünün devamını sağlama amacına hizmet etmektedir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.