İnfazda temel ilke
Madde 2- (1) Ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazına ilişkin kurallar hükümlülerin ırk, dil, din, mezhep, milliyet, renk, cinsiyet, doğum, felsefî inanç, millî veya sosyal köken ve siyasî veya diğer fikir yahut düşünceleri ile ekonomik güçleri ve diğer toplumsal konumları yönünden ayırım yapılmaksızın ve hiçbir kimseye ayrıcalık tanınmaksızın uygulanır.
(2) Ceza ve güvenlik tedbirlerinin infazında zalimane, insanlık dışı, aşağılayıcı ve onur kırıcı davranışlarda bulunulamaz.
İnfazda Temel İlke (TCK İnfaz Hukuku Açısından)
Giriş
Ceza adalet sisteminde en kritik konulardan biri, verilen cezaların ve güvenlik tedbirlerinin nasıl infaz edileceği meselesidir. 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 2. maddesi, infazın temel ilkelerini belirlemekte ve hem hükümlü hem de mağdur açısından adaletin korunmasına hizmet etmektedir. Bu madde, infazın eşitlik, insan onuruna saygı ve ayrımcılık yasağı çerçevesinde yürütülmesini zorunlu kılar.
İnfazda Eşitlik ve Ayrımcılık Yasağı
Kanunun 2. maddesinin birinci fıkrası uyarınca; infaz kuralları, hükümlülerin ırk, dil, din, mezhep, milliyet, cinsiyet, sosyal köken veya ekonomik güç farkı gözetilmeksizin uygulanır. Hiçbir hükümlüye ayrıcalık tanınamaz.
Örneğin, aynı suçtan ceza almış iki hükümlüden biri ekonomik olarak güçlü diye cezaevinde daha iyi şartlara sahip olamaz. Yargıtay uygulamalarında da eşitlik ilkesine aykırı infaz işlemlerinin, adil yargılanma hakkını ve infaz hukukunun özünü ihlal edeceği vurgulanmıştır.
İnsan Onurunun Korunması
Maddenin ikinci fıkrası, infaz sürecinde hükümlülere yönelik zalimane, insanlık dışı, aşağılayıcı veya onur kırıcı davranışları kesin olarak yasaklamaktadır. Bu hüküm, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 3. maddesi ile de uyumludur.
Cezaevlerinde işkence, kötü muamele, sistematik aşağılamalar veya keyfi uygulamalar, hem insan hakları ihlali hem de ceza hukuku açısından suç teşkil edebilir.
Şüpheli/Sanık Açısından Dikkat Edilmesi Gerekenler
- İnfaz aşamasında hak arama yolları: Hükümlü, infazın eşitlik ve insan onuruna aykırı şekilde yürütüldüğünü düşünüyorsa, infaz hâkimine şikâyet yoluna başvurabilir.
- Disiplin cezaları: Cezaevinde disiplin cezası alındığında, bunun hukuka aykırı olduğunu düşünen sanık, yine infaz hâkimliğine itiraz edebilir.
- Avukat desteği: Özellikle infaz rejimi, denetimli serbestlik, açık cezaevi koşullarına geçiş gibi konularda uzman ceza avukatından destek alınması büyük önem taşır.
Mağdur/Müşteki Açısından Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Hükümlünün haklarının korunması kadar mağdurun güvenliği de önemlidir. İnfaz rejimi nedeniyle hükümlü tahliye olduğunda mağdur, gerektiğinde koruma tedbirleri talep edebilir.
- Tazminat alacakları: Suçtan doğan maddi/manevi zararların giderilmesi için infaz aşamasında da alacaklı sıfatıyla başvurular yapılabilir.
- Mağdur hakları birimi: Ceza infaz kurumları ve Cumhuriyet başsavcılıkları bünyesindeki mağdur hakları birimlerinden destek alınmalıdır.
Uygulamada Yargıtay Kararları
Yargıtay kararlarında, infaz sürecinde hükümlünün onur kırıcı şekilde muameleye maruz bırakılması veya eşitlik ilkesine aykırı uygulamalar tespit edildiğinde, bu işlemlerin hukuka aykırı olduğu belirtilmiştir. Özellikle cezaevlerinde farklı muamele, infazda adalet ilkesini zedeler.
Uzman Ceza Avukatının Önemi
Ceza infazı süreci, yalnızca hapis cezasının çekilmesi değil, aynı zamanda hakların korunması ve mağduriyetlerin önlenmesi sürecidir. Hem sanık/hükümlü hem de mağdur/müşteki açısından sürecin profesyonel bir şekilde yürütülmesi için uzman ceza avukatı desteği hayati öneme sahiptir. Avukat, infaz aşamasında:
- Denetimli serbestlik başvurularını,
- Cezaevi şartlarıyla ilgili şikâyetleri,
- Mağdurun korunması için alınacak tedbirleri,
hukuka uygun şekilde takip ederek sürecin sağlıklı işlemesini sağlar.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
1. İnfazda ayrımcılık yapılırsa ne yapılmalı?
Hükümlü veya avukatı, infaz hâkimliğine şikâyet başvurusu yapabilir.
2. Cezaevinde kötü muameleye uğrayan hükümlü nereye başvurabilir?
İnfaz hâkimliğine, Cumhuriyet savcılığına veya doğrudan Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yoluna gidilebilir.
3. Mağdur, hükümlünün tahliyesinden sonra korunma talep edebilir mi?
Evet. Özellikle şiddet mağdurları, 6284 sayılı Kanun kapsamında koruma talep edebilir.
4. Hükümlü, ekonomik durumu nedeniyle cezaevinde farklı muamele görebilir mi?
Hayır. 5275 sayılı Kanun m.2 gereği, ekonomik veya sosyal durum farklılığı infazda hiçbir ayrıcalık sağlamaz.
5. Avukat olmadan infaz süreci takip edilebilir mi?
Mümkündür, ancak hak kaybı yaşanmaması için uzman ceza avukatından profesyonel destek alınması tavsiye edilir.
Sonuç
5275 sayılı Kanun’un 2. maddesi, infaz hukukunun temel direğini oluşturur. Eşitlik, ayrımcılık yasağı ve insan onurunun korunması, hem hükümlü hem de mağdur açısından vazgeçilmez ilkeler olarak düzenlenmiştir. İnfaz sürecinde hükümlünün haklarının korunması kadar mağdurun güvenliği de gözetilmelidir. Bu nedenle infaz sürecinin her aşamasında uzman bir ceza avukatıyla çalışmak, adil, şeffaf ve hukuka uygun bir infazın sağlanması açısından hayati önemdedir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.