İntihara Yönlendirme Suçu (TCK m.84) Üzerine Ceza Hukuku Açısından Değerlendirme
1. Giriş
Yaşam hakkı, bireyin devredemeyeceği ve vazgeçemeyeceği temel haklardan biridir. Bu bağlamda birey, kendi yaşamı üzerinde tam bir tasarruf yetkisine sahip değildir. Ötenazi ve intihar gibi yaşam hakkını sona erdirici eylemler, farklı hukuk sistemlerinde farklı şekillerde değerlendirilse de Türk Ceza Kanunu’nda (TCK), özellikle 84. madde kapsamında intihara yönlendirme eylemleri suç olarak düzenlenmiştir. Bu çalışmada, intihara yönlendirme suçu çok boyutlu şekilde incelenmiş, benzer suç tipleriyle ayrımı, korunan hukuki değer, maddi ve manevi unsurlar, suçun özel görünüş biçimleri ve yargısal uygulamalar çerçevesinde detaylandırılmıştır.
2. İntihara Yönlendirme Suçunun Tanımı ve Hukuki Niteliği
2.1. Kavramsal Çerçeve
TCK’nın 84. maddesinde düzenlenen intihara yönlendirme suçu; bir kimseyi intihara azmettirme, teşvik etme, intihar kararını kuvvetlendirme ya da yardım etme fiillerinden biriyle gerçekleşebilen, seçimlik hareketli bir suç tipidir. Maddede dört ayrı fıkra ile suçun temel ve ağırlaştırılmış halleri düzenlenmiş olup, failin bu hareketleri mağdurun ölümüne sebebiyet vermese dahi suç tamamlanmış sayılmaktadır.
2.2. Korunan Hukuki Yarar
İntihara yönlendirme suçu ile esas olarak bireyin yaşam hakkı ve vücut dokunulmazlığı korunmaktadır. Bu yönüyle suç tipi, hayata karşı suçlar arasında yer alır ve Anayasa’nın 17. maddesinde güvence altına alınan yaşama hakkının ceza hukuku yoluyla korunmasını amaçlar.
3. Suçun Maddi Unsurları
3.1. Fail ve Mağdur
Suçun faili herkes olabilir. Fail ile mağdur arasında bir hısımlık ilişkisi bulunması, cezanın artırılmasını gerektiren bir nitelikli hâl değildir. Mağdur da herkes olabilir; ancak TCK m. 84/4 kapsamında, mağdurun algılama yeteneğinin gelişmemiş olması veya cebir-tehdit sonucu intihara mecbur bırakılması halinde fail, doğrudan kasten öldürme suçundan sorumlu tutulmaktadır.
3.2. Hareket Unsuru
TCK m. 84/1’de düzenlenen suç, şu dört seçimlik hareketten herhangi biriyle oluşur:
- İntihara azmettirme
- İntihara teşvik
- İntihar kararını kuvvetlendirme
- İntihara yardım etme
Bu eylemlerden herhangi birinin gerçekleştirilmesi, mağdurun ölümüne sebebiyet vermese dahi suçun oluşması için yeterlidir. Ancak bazı Yargıtay kararlarında, failin hareketlerinin mağdurun intiharıyla nedensellik bağının kurulması gerektiği yönünde değerlendirmeler de yapılmaktadır.
3.3. Netice Unsuru
Suçun temel şekli açısından mağdurun intihar etmiş veya intihara teşebbüs etmiş olması aranmaz. Ancak TCK m. 84/2 kapsamında, mağdurun intihar ederek ölmesi halinde netice sebebiyle ağırlaşmış suç gündeme gelir. Bu durumda, failin bu sonucu en azından taksirle öngörebilecek durumda olması gerekir.
4. Suçun Manevi Unsuru
TCK m. 84 kapsamında suçun manevi unsuru genel kasttır. Failin, yaptığı eylemle mağdurun intihara yönlendirileceğini bilmesi ve bu sonuca en azından rıza göstermesi gerekir. Failin özel bir saik ile hareket etmesi aranmaz. Suç doğrudan kastla işlenebileceği gibi, çoğu fıkra bakımından olası kastla da işlenebilir. Ancak m. 84/4’teki cebir ve tehdit kullanma halinde yalnızca doğrudan kast yeterlidir.
5. Suçun Özel Görünüş Biçimleri
5.1. Teşebbüs
Bu suç tipinde, özellikle birinci fıkrada düzenlenen eylemler açısından teşebbüs mümkündür. Failin mağduru intihara yönlendirmek için icra hareketlerine başlaması ancak mağdurun intihar etmeye kalkışmaması veya dış bir nedenden ötürü intihar edememesi hâlinde teşebbüs söz konusu olur.
5.2. İştirak
TCK m. 84 suçunda azmettirme, yardım ve teşvik fiilleri mağdura yönelikse suçun maddi unsuru, faile yönelikse iştirak biçimi olarak değerlendirilmelidir. Örneğin, bir kişi failin mağdura intiharı telkin etmesi yönünde ısrar ediyorsa, bu kişi failin suçuna azmettiren sıfatıyla katılmış olur.
5.3. İçtima
Bir kişi birden fazla kişiyi intihara yönlendirmişse fikri içtima (TCK m. 43/2) gündeme gelir. Ancak bu yalnızca belirli kişiler için geçerlidir. Belirsiz sayıda kişi alenen teşvik edilmişse (örneğin sosyal medya üzerinden), bu durumda zincirleme suç hükümleri uygulanmaz.
6. Suçun Ağırlaştırıcı Halleri
6.1. Netice Sebebiyle Ağırlaşmış Hal (TCK m. 84/2)
Failin intihara yönlendirme fiili sonucu mağdur ölürse, ceza 4 yıldan 10 yıla kadar hapis şeklinde ağırlaştırılır. Bu durumda failin sonucu en azından taksirle öngörebilir olması gerekir (TCK m. 23).
6.2. Alenen Teşvik (TCK m. 84/3)
Failin belirsiz kişilere yönelik olarak intihara teşvikte bulunması halinde bu fıkra uygulanır. Aleniyet unsuru, fiilin belirli olmayan kişiler tarafından algılanabilir olmasıdır. Bu yönüyle suç, basın-yayın yoluyla da işlenebilir ve cezası 3 yıldan 8 yıla kadar hapis olarak belirlenmiştir. Bu suç tipi tehlike suçu niteliğindedir.
6.3. İntihara Mecbur Etme veya Zihinsel Engel Durumları (TCK m. 84/4)
Cebir, tehdit veya mağdurun zihinsel yeteneklerinin yetersizliğinden yararlanarak intihara yönlendirme, kasten öldürme suçunu oluşturur. Burada fail, mağdurun ölümü üzerindeki nedensellik bağının doğrudan sorumlusudur. Ceza, TCK m. 81 ve 82 hükümlerine göre belirlenir.
7. Yargısal Uygulamalar ve Değerlendirme
Yargıtay uygulamalarında özellikle mağdurun ölümünün gerçekleştiği durumlarda, failin kast derecesi ve yönlendirici eylemler ile ölüm arasındaki nedensellik bağı titizlikle değerlendirilmektedir. Örneğin Yargıtay, failin mağdura silah temin etmesini ve teşvik edici konuşmalarını, intihara yardım suçu olarak değil, kasten öldürme kapsamında değerlendirmiştir.
8. Kovuşturma Usulü ve Görevli Mahkeme
Suç re’sen soruşturulur. 5235 sayılı Kanun’a göre:
- TCK m. 84/1-3 için görevli mahkeme: Asliye Ceza Mahkemesi
- TCK m. 84/4 için görevli mahkeme: Ağır Ceza Mahkemesi
Yetki açısından:
- İlk fıkra için hareketin yapıldığı yer,
- İkinci fıkra için ölümün gerçekleştiği yer,
- Üçüncü fıkra için teşvikin yapıldığı yer mahkemesi yetkilidir.
9. Sonuç
TCK m. 84, bireyin yaşam hakkını korumaya yönelik olarak düzenlenmiş ve intihar gibi hassas bir konuda hem temel şekli hem de ağırlaştırıcı halleri içerecek şekilde sistematikleştirilmiştir. Özellikle sosyal medya ve dijital mecralarda alenen teşvik suçunun önem kazandığı günümüzde, bu hükmün uygulaması giderek artmaktadır. Uygulayıcılar açısından, intihar vakalarının sıradan ölüm olayları gibi değerlendirilmemesi ve titizlikle soruşturulması gerekmektedir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.