İstenen eşyayı vermeyenler hakkında yapılacak işlem
Madde 124 – (1) 123 üncü maddede yazılı eşya veya diğer malvarlığı değerlerini yanında bulunduran kişi, istem üzerine bu şeyi göstermek ve teslim etmekle yükümlüdür.
(2) Kaçınma hâlinde bu şeyin zilyedi hakkında 60 ıncı maddede yer alan disiplin hapsine ilişkin hükümler uygulanır. Ancak, şüpheli veya sanık ya da tanıklıktan çekinebilecekler hakkında bu hüküm uygulanmaz.
İstenen Eşyayı Vermeyenler Hakkında Yapılacak İşlem (CMK m.124)
Giriş
Ceza muhakemesi sürecinde maddi gerçeğin ortaya çıkarılması için delillerin toplanması büyük önem arz etmektedir. Bu kapsamda, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 124. maddesi, istenen eşyayı vermeyen kişiler hakkında uygulanacak yaptırımları düzenlemektedir. Madde, hem şüpheli veya sanığın hem de üçüncü kişilerin elinde bulunan eşyaların muhafaza altına alınmasını güvence altına alırken, hukuk devleti ilkesinin ve adil yargılanma hakkının da korunmasını amaçlamaktadır.
CMK m.124’ün Hukuki Çerçevesi
1. Eşya ve Malvarlığı Değerlerinin Teslim Yükümlülüğü
CMK m.124/1’e göre, CMK m.123 kapsamında muhafaza altına alınması gereken eşya veya malvarlığı değerlerini elinde bulunduran kişi, bunları istem üzerine göstermek ve teslim etmekle yükümlüdür. Bu yükümlülük, yalnızca suçla bağlantılı veya müsadereye tabi olabilecek malları kapsamaktadır.
2. Kaçınma Hâlinde Uygulanacak Yaptırım
Maddenin ikinci fıkrası, eşyayı teslimden kaçınan kişiler hakkında CMK m.60’ta düzenlenen disiplin hapsinin uygulanacağını öngörmektedir. Ancak bu yaptırım;
- Şüpheli veya sanıklar ile
- Tanıklıktan çekinme hakkına sahip olanlar
için geçerli değildir.
Böylece hem suçsuzluk karinesi hem de tanıklıktan çekinme hakkı korunmuş olmaktadır.
Şüpheli ve Sanık Açısından CMK m.124
Şüpheli veya sanığın eşyayı teslim etmemesi halinde disiplin hapsi uygulanamayacaktır. Bunun temel nedeni, kendi aleyhine delil sunmaya zorlanamayacağı ilkesi (nemo tenetur) ile bağlantılıdır. Bu durumda Cumhuriyet savcılığı veya kolluk, CMK m.123 uyarınca zorla elkoyma yoluna gidebilir.
- Şüpheli veya sanık, hukuka aykırı arama ve elkoyma işlemlerine karşı itiraz hakkına sahiptir.
- Bu kişilerin, sürecin hak kaybına yol açmaması için uzman bir ceza avukatından hukuki destek almaları büyük önem taşır.
Suçtan Zarar Gören, Mağdur ve Müşteki Açısından CMK m.124
Mağdur veya müşteki, elinde bulunan eşyayı teslim etmekten kaçınamaz. Kaçınma halinde disiplin hapsi yaptırımıyla karşılaşmaları mümkündür. Bu nedenle:
- Mağdur/müşteki, soruşturma makamlarının talep ettiği eşyayı zamanında teslim etmelidir.
- Teslim sürecinde hak kaybına uğramamak ve eşyaların geri alınması (örneğin müsadere edilmeyecekse) konusunda güvence sağlamak için bir ceza avukatına danışmaları tavsiye edilir.
Yargıtay Kararları Işığında CMK m.124
Yargıtay uygulamalarında, CMK m.124 kapsamında teslim yükümlülüğünü yerine getirmeyen kişilere disiplin hapsi uygulanabileceği belirtilmektedir. Ancak şüpheli veya sanığın kendi aleyhine delil sunmaya zorlanamayacağı vurgulanmakta, tanıklıktan çekinme hakkına sahip kişilerin de korunması gerektiği kararlarla ortaya konulmaktadır.
Ceza Avukatından Profesyonel Destek Almanın Önemi
CMK m.124’ün uygulama alanı geniştir ve her olayın somut özelliklerine göre farklı hukuki sonuçlar doğurabilir. Yanlış bir adım atılması halinde:
- Delillerin hukuka aykırı elde edilmesi,
- Haksız yere disiplin hapsi uygulanması,
- Mağdurun hak kaybına uğraması
söz konusu olabilir.
Bu nedenle hem şüpheliler hem de mağdurlar için ceza hukuku alanında uzman bir avukattan profesyonel destek almak kritik öneme sahiptir.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. Şüpheli, eşyayı vermek zorunda mı?
Hayır. Şüpheli veya sanık, kendi aleyhine delil sunmaya zorlanamayacağı için disiplin hapsi tehdidi altında değildir.
2. Mağdur, eşyayı vermezse ne olur?
Mağdur veya müşteki, istenen eşyayı vermezse disiplin hapsi yaptırımıyla karşılaşabilir.
3. Tanıklıktan çekinme hakkı olanlar da eşya vermek zorunda mı?
Hayır. Tanıklıktan çekinme hakkı olan kişiler hakkında CMK m.124 uygulanmaz.
4. Eşyayı vermeyen üçüncü kişiler için süreç nasıl işler?
Üçüncü kişiler, eşyayı vermekten kaçınırsa disiplin hapsi uygulanabilir. Ancak hukuka aykırı işlemlerle karşılaşırlarsa itiraz hakkını kullanabilirler.
5. Hukuki destek alınmazsa ne tür riskler doğar?
Hak kaybı, eşyaların haksız şekilde müsaderesi veya usule aykırı disiplin yaptırımları söz konusu olabilir. Bu nedenle uzman ceza avukatına başvurulmalıdır.
Sonuç
CMK m.124, ceza muhakemesinde delillere erişimi güvence altına almakta; ancak şüpheli, sanık ve tanıklıktan çekinebilecek kişileri koruyarak adil yargılanma hakkına uygun bir denge kurmaktadır. Mağdur ve üçüncü kişiler bakımından disiplin hapsi tehdidi bulunurken, şüpheli ve sanık açısından nemo tenetur ilkesi geçerli olmaktadır.
Bu süreçte hak kaybı yaşamamak için hem şüphelilerin hem de mağdurların ceza hukuku uzmanı avukatlardan destek almaları büyük önem taşımaktadır.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.