Kaçakların Yargılanması
Kaçağın tanımı[1]
Madde 247 – (1) Hakkındaki soruşturmanın veya kovuşturmanın sonuçsuz kalmasını sağlamak amacıyla yurt içinde saklanan veya yabancı ülkede bulunan ve bu nedenle Cumhuriyet savcısı veya mahkeme tarafından kendisine ulaşılamayan kişiye kaçak denir.
(2) (Ek: 25/5/2005 – 5353/31 md.)[2] Hakkında, 248 inci maddenin ikinci fıkrasında belirtilen suçlardan dolayı soruşturma veya kovuşturma başlatılmış olan şüpheli veya sanığın, yetkili Cumhuriyet savcısı veya mahkemece usulüne göre yapılan tebligata uymamasından dolayı verilen zorla getirilme kararı da yerine getirilemez ise, Cumhuriyet savcısı veya mahkeme;
a) Çağrının bir gazete ile şüpheli veya sanığın bilinen konutunun kapısına asılmak suretiyle ilânına karar verir; yapılacak ilânlarda, onbeş gün içinde gelmediği takdirde 248 inci maddede gösterilen tedbirlere hükmedilebileceğini ayrıca açıklar,
b) Bu işlemlerin yerine getirildiğinin bir tutanak ile saptanmasından itibaren onbeş gün içinde başvurmayan şüpheli veya sanığın kaçak olduğuna karar verir.[3]
(3) (İptal fıkra: Anayasa Mahkemesinin 22/3/2023 Tarihli ve E: 2022/145, K: 2023/59 Sayılı Kararı ile.) (Yeniden Düzenleme:2/3/2024-7499/16 md.) Kaçak sanık hakkında kovuşturma yapılabilir. Ancak, daha önce sorgusu yapılmamış ise, mahkûmiyet ve ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilemez.
(4) Duruşma yapılan hâllerde kaçak sanığın müdafii yoksa, mahkeme barodan bir avukat görevlendirilmesini ister.
Zorlama amaçlı elkoyma ve teminat belgesi[4]
Madde 248 – (1) Kaçağın Cumhuriyet savcısına başvurmasını veya duruşmaya gelmesini sağlamak amacıyla Türkiye’de bulunan mallarına, hak ve alacaklarına amaçla orantılı olarak Cumhuriyet savcısının istemi üzerine sulh ceza hâkimi veya mahkeme kararıyla elkonulabilir ve gerektiğinde idaresi için kayyım atanır. Elkoyma ve kayyım atama kararı müdafiine bildirilir.[5]
(2) Birinci fıkra hükmü;
a) Türk Ceza Kanununda tanımlanan;
1. Soykırım ve insanlığa karşı suçlar (madde 76, 77, 78),
2. Göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti (madde 79, 80),
3. Hırsızlık (madde 141, 142),
4. Yağma (madde 148, 149),
5. Güveni kötüye kullanma (madde 155),
6. Dolandırıcılık (madde 157, 158),
7. Hileli iflas (madde 161),
8. Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (madde 188),
9. Parada sahtecilik (madde 197),
10. Suç işlemek amacıyla örgüt kurma (madde 220),
11. Zimmet (madde 247),
12. İrtikâp (madde 250),
13. Rüşvet (madde 252),
14. İhaleye fesat karıştırma (madde 235),
15. Edimin ifasına fesat karıştırma (madde 236),
16. Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar (madde 302, 303, 304, 305, 306, 307, 308),
17. (Ek: 24/11/2016-6763/33 md.) Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar (madde 309, 310, 311, 312, 313),
18. Silahlı örgüt (madde 314) veya bu örgütlere silah sağlama (madde 315),
19. Devlet Sırlarına Karşı Suçlar ve Casusluk (madde 328, 329, 330, 331, 333, 334, 335, 336, 337),
Suçları,
b) Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunda tanımlanan silah kaçakçılığı (madde 12) suçları,
c) Bankalar Kanununun 22 nci maddesinin (3) ve (4) numaralı fıkralarında tanımlanan zimmet suçu,
d) Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda tanımlanan ve hapis cezasını gerektiren suçlar,
e) Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 68 ve 74 üncü maddelerinde tanımlanan suçlar,
Hakkında uygulanır.
(3) Elkonulan mal, hak ve alacakların korunmasında, elkoymaya ilişkin hükümler uygulanır. Tedbirlere ilişkin kararların özetinin bir gazetede ilânına sulh ceza hâkimince veya mahkemece karar verilebilir.[6]
(4) Kaçak yakalandığında veya kendiliğinden gelerek teslim olduğunda elkoymanın kaldırılmasına karar verilir.
(5) Kaçak hakkında 100 üncü ve sonraki maddeler gereğince, sulh ceza hâkimi veya mahkeme tarafından yokluğunda tutuklama kararı verilebilir.
(6) Sulh ceza hâkimi veya mahkeme elkoymaya karar verdiğinde, kaçağın yasal olarak bakmakla yükümlü bulunduğu yakınlarının alınan tedbirler nedeniyle yoksulluğa düşebileceklerini saptarsa, bunların geçimlerini sağlamak üzere, elkonulan mal varlığından sosyal durumları ile orantılı miktarda yardımda bulunulması konusunda kayyıma izin verir.[7]
(7) 246 ncı madde hükmü kaçaklar hakkında da uygulanır.
(8) Bu kararlara karşı itiraz edilebilir.
Kaçak Sanıkların Yargılanması ve Zorlama Amaçlı Elkoyma: CMK 247-248 Analizi
Giriş
Ceza yargılamasında sanığın mahkeme veya Cumhuriyet savcısına ulaşmaması hâli, hukukî açıdan kaçak sanık kavramını gündeme getirir. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) 247 ve 248. maddeleri, kaçak sanıkların tespit edilmesi, yasal süreçlerinin yürütülmesi ve malvarlıklarına yönelik tedbirleri düzenlemektedir. Bu düzenlemeler, hem şüpheli/sanık hem de mağdur/müşteki açısından önemli hak ve yükümlülükler içermektedir.
Makale, CMK maddeleri çerçevesinde kaçak sanıkların yargılanması sürecini, zorlama amaçlı elkoyma ve teminat belgesi uygulamalarını, sık sorulan sorularla birlikte detaylandırmaktadır. Ayrıca süreçte uzman ceza avukatının rolü vurgulanmaktadır.
Kaçak Sanığın Tanımı ve Hukuki Niteliği (CMK m.247)
CMK Madde 247’ye göre kaçak sanık, soruşturmanın veya kovuşturmanın etkisiz kalmasına yol açacak şekilde yurt içinde saklanan veya yurt dışında bulunan ve bu nedenle yetkili mercilerce ulaşılamayan kişidir.
Önemli Hususlar:
- Usulüne Uygun Tebligat: Kaçak sanığın tespiti için öncelikle yasal tebligat yapılır. Tebligat yapılmış ancak yerine getirilmemişse, mahkeme gazete ilanı ve konut kapısına asma yoluyla çağrıya karar verebilir.
- Kaçak Kararı: Tebligat ve ilan sonrası 15 gün içinde başvurmayan şüpheli/sanığın kaçak olduğuna karar verilir.
- Savunma Hakkı: Kaçak sanığın daha önce sorgusu yapılmamışsa, mahkûmiyet ve ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilemez. Duruşma yapılacaksa ve sanığın müdafii yoksa mahkeme barodan avukat görevlendirir.
Dikkat: Kaçak sanıkların hakları ve yargılama süreçleri titizlikle yürütülmeli; usul hatası, kararların iptaline yol açabilir.
Zorlama Amaçlı Elkoyma ve Teminat Belgesi (CMK m.248)
CMK 248. madde, kaçak sanığın mahkemeye veya Cumhuriyet savcısına başvurmasını sağlamak amacıyla malvarlığına el koyma ve teminat uygulamasını düzenler.
Elkoyma Kararı:
- Kaçak sanığın Türkiye’deki mallarına, hak ve alacaklarına, mahkeme veya sulh ceza hâkimi kararıyla el konulabilir.
- Elkonulan malların yönetimi için kayyım atanabilir.
Uygulama Alanları:
a) Türk Ceza Kanununda tanımlanan;
1. Soykırım ve insanlığa karşı suçlar (madde 76, 77, 78),
2. Göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti (madde 79, 80),
3. Hırsızlık (madde 141, 142),
4. Yağma (madde 148, 149),
5. Güveni kötüye kullanma (madde 155),
6. Dolandırıcılık (madde 157, 158),
7. Hileli iflas (madde 161),
8. Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (madde 188),
9. Parada sahtecilik (madde 197),
10. Suç işlemek amacıyla örgüt kurma (madde 220),
11. Zimmet (madde 247),
12. İrtikâp (madde 250),
13. Rüşvet (madde 252),
14. İhaleye fesat karıştırma (madde 235),
15. Edimin ifasına fesat karıştırma (madde 236),
16. Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar (madde 302, 303, 304, 305, 306, 307, 308),
17. (Ek: 24/11/2016-6763/33 md.) Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar (madde 309, 310, 311, 312, 313),
18. Silahlı örgüt (madde 314) veya bu örgütlere silah sağlama (madde 315),
19. Devlet Sırlarına Karşı Suçlar ve Casusluk (madde 328, 329, 330, 331, 333, 334, 335, 336, 337),
Suçları,
b) Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunda tanımlanan silah kaçakçılığı (madde 12) suçları,
c) Bankalar Kanununun 22 nci maddesinin (3) ve (4) numaralı fıkralarında tanımlanan zimmet suçu,
d) Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda tanımlanan ve hapis cezasını gerektiren suçlar,
e) Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 68 ve 74 üncü maddelerinde tanımlanan suçlar,
Hakkında uygulanır.
Önemli Hususlar:
- Elkoymanın Kaldırılması: Kaçak yakalandığında veya kendiliğinden teslim olduğunda elkoyma kaldırılır.
- Yakınların Korunması: Yasal olarak bakmakla yükümlü olunan yakınların yoksulluğa düşmemesi için malvarlığından orantılı yardım yapılabilir.
- Tutuklama Kararı: Kaçak sanık hakkında sulh ceza hâkimi veya mahkeme yokluğunda tutuklama kararı verebilir.
- İtiraz Hakkı: Alınan tedbirlere karşı itiraz hakkı bulunmaktadır.
Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
Şüpheli/Sanık Açısından:
- Tebligat ve ilanlara cevap vermek, kaçak durumuna düşmemek için kritik öneme sahiptir.
- Müdafiinin bulunmaması hâlinde barodan atanacak avukat ile işbirliği önemlidir.
- Malvarlığı tedbirlerine itiraz haklarını kullanmak hukuki korunma sağlar.
Mağdur/Müşteki/Suçtan Zarar Gören Açısından:
- Kaçak sanık hakkında yapılan elkoyma ve teminat tedbirleri, mağdurun tazminat hakkını güvence altına alır.
- Kamu davasına katılma ve süreçleri yakından takip etme hakları önemlidir.
Sık Sorulan Sorular
S: Kaçak sanık yakalanmadan yargılanabilir mi?
C: Evet, CMK 247/3 uyarınca kaçak sanık hakkında kovuşturma yapılabilir; ancak daha önce sorgusu yapılmamışsa mahkûmiyet kararı verilemez.
S: Kaçak sanığın mallarına el konulduğunda yakının geçimi nasıl sağlanır?
C: Kayyım, malvarlığından sosyal durum ve geçim koşullarına göre yardım sağlayabilir.
S: Elkoyma kararına itiraz edebilir miyim?
C: Evet, CMK 248/8 uyarınca sulh ceza hâkimi veya mahkeme kararlarına itiraz hakkı vardır.
S: Uzman ceza avukatına neden ihtiyaç vardır?
C: Kaçak sanık ve mağdur haklarının korunması, hukuki stratejinin doğru belirlenmesi ve usul hatalarının önlenmesi için uzman ceza avukatı kritik rol oynar.
Uzman Ceza Avukatının Önemi
Kaçak sanıklarla ilgili süreçler hem hukuki hem de teknik açıdan karmaşıktır. Uzman ceza avukatları:
- Tebligat ve sürece müdahale ederek hak kaybını önler.
- Elkoyma ve kayyım kararlarını takip ederek malvarlığı üzerindeki tedbirlerin hukuka uygunluğunu denetler.
- Mahkeme ve savcılık işlemlerinde sanık veya mağdurun haklarını korur.
- Kamu ve özel davalarda etkin savunma ve strateji belirler.
Sonuç
Kaçak sanıkların yargılanması, CMK 247 ve 248 hükümleri çerçevesinde titizlikle yürütülmelidir. Zorlama amaçlı elkoyma ve teminat uygulamaları, hem kamu güvenliği hem de mağdur haklarının korunması açısından önemli bir mekanizmadır. Sürecin doğru yönetilmesi ve hak kaybının önlenmesi, uzman ceza avukatının müdahalesi ile mümkün olmaktadır.
[1] 24/11/2016 tarihli ve 6763 sayılı Kanunun 32 nci maddesiyle, bu maddenin birinci fıkrasına “Hakkındaki” ibaresinden sonra gelmek üzere “soruşturmanın veya” ibaresi, “bu nedenle” ibaresinden sonra gelmek üzere “Cumhuriyet savcısı veya” ibaresi, ikinci fıkrasına “dolayı” ibaresinden sonra gelmek üzere “soruşturma veya” ibaresi, “olan” ibaresinden sonra gelmek üzere “şüpheli veya” ibaresi, “yetkili” ve “ise,” ibarelerinden sonra gelmek üzere “Cumhuriyet savcısı veya” ibaresi ve aynı fıkranın (a) bendine “gazete ile” ibaresinden sonra gelmek üzere “şüpheli veya” ibaresi eklenmiştir.
[2] Bu maddeye 25/5/2005 tarihli ve 5353 sayılı Kanunun 31 inci maddesiyle ikinci fıkra eklenmiş ve diğer fıkralar buna göre teselsül ettirilmiştir.
[3] 2/1/2017 tarihli ve 680 sayılı KHK’nin 12 nci maddesiyle, bu bende “başvurmayan” ibaresinden sonra gelmek üzere “şüpheli veya” ibaresi eklenmiş, daha sonra bu hüküm 1/2/2018 tarihli ve 7072 sayılı Kanunun 11 inci maddesiyle aynen kabul edilerek kanunlaşmıştır.
[4] 24/11/2016 tarihli ve 6763 sayılı Kanunun 33 üncü maddesiyle, bu maddenin birinci fıkrasına “sanığın” ibaresinden sonra gelmek üzere “Cumhuriyet savcısına başvurmasını veya” ibaresi ve “orantılı olarak” ibaresinden sonra gelmek üzere “Cumhuriyet savcısının istemi üzerine sulh ceza hâkimi veya” ibaresi eklenmiş; ikinci fıkrasının (a) bendine (16) numaralı alt bendinden sonra gelmek üzere (17) numaralı alt bent eklenmiş, diğer alt bentler buna göre teselsül ettirilmiştir.
[5] 2/1/2017 tarihli ve 680 sayılı KHK’nin 13 üncü maddesiyle, bu fıkrada yer alan “Kaçak sanığın” ibaresi “Kaçağın” şeklinde değiştirilmiş, daha sonra bu hüküm 1/2/2018 tarihli ve 7072 sayılı Kanunun 12 nci maddesiyle aynen kabul edilerek kanunlaşmıştır.
[6] 24/11/2016 tarihli ve 6763 sayılı Kanunun 33 üncü maddesiyle, bu fıkrada yer alan “ilânına” ibaresinden sonra gelmek üzere “sulh ceza hâkimince veya” ibaresi eklenmiştir.
[7] 24/11/2016 tarihli ve 6763 sayılı Kanunun 33 üncü maddesiyle, bu fıkrada yer alan “Mahkeme” ibaresi “Sulh ceza hâkimi veya mahkeme” şeklinde değiştirilmiştir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.