Kadının muayenesi
Madde 77 – (1) Kadının muayenesi, istemi halinde ve olanaklar elverdiğinde bir kadın hekim tarafından yapılır.
Kadının Muayenesi (CMK m.77) – Hukuki Boyut, Uygulama Esasları ve Hakların Korunması
Giriş
Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 77. maddesi, kadınların muayene işlemlerinde özel bir koruma mekanizması öngörmektedir. Kadının istemi halinde ve imkanlar elverdiğinde muayenenin bir kadın hekim tarafından yapılmasını düzenleyen bu madde, hem mağdur/müşteki haklarının korunması hem de şüpheli/sanıkların adil yargılanma haklarının güvence altına alınması bakımından büyük önem taşır. Bu hüküm, insan onuru, kişisel mahremiyet ve cinsel dokunulmazlık ilkelerinin ceza yargılamasında korunmasına yönelik temel güvencelerden biridir.
CMK m.77’nin Hukuki Dayanağı ve Amacı
CMK m.77’nin amacı, muayene işlemi sırasında kadınların psikolojik ve fiziksel bütünlüğünü korumak ve ikincil mağduriyetin önüne geçmektir. Bu düzenleme, Anayasa m.17’deki vücut dokunulmazlığı ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) 3. ve 8. maddelerinde düzenlenen işkence yasağı ve özel hayatın korunması hükümleriyle uyum içindedir.
Kadının Muayenesi ve Usulî Şartlar
CMK m.77’ye göre:
- Muayene, kadının istemi halinde kadın hekim tarafından yapılır.
- İmkânlar elverdiğinde şartı, özellikle küçük yerleşim birimlerinde hekim teminindeki zorluklara karşı esneklik sağlar.
- Kadın hekim bulunmaması halinde, muayene işlemi en az mağduriyete sebep olacak şekilde yapılmalıdır.
- Muayene, insan onuruna uygun, mahremiyetin korunmasına özen gösteren bir ortamda gerçekleştirilmelidir.
Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar ve Yargıtay Görüşleri
Uygulamada bazı adli süreçlerde, kadın hekim talebinin göz ardı edilmesi veya “imkanlar elvermedi” gerekçesiyle erkek hekim tarafından muayene yapılması görülebilmektedir. Yargıtay, bu durumlarda mağdurun onurunun zedelenmemesi ve ifade özgürlüğünün kısıtlanmaması gerektiğini vurgulamaktadır. Aksi halde, delil toplama işlemi hukuka aykırı hale gelebilir.
Şüpheli/Sanık Açısından Hak ve Yükümlülükler
- Haklar
- Muayene sırasında, kadınsanız ve istemde bulunduysanız kadın hekim talep etme hakkınız vardır.
- İşlemin usule aykırı yapılması halinde avukatınız aracılığıyla delil tespiti ve hukuka aykırılığın ileri sürülmesi mümkündür.
- Yükümlülükler
- Muayene kararına uymak zorundasınız; aksi halde CMK m.75-76 hükümleri kapsamında zor kullanılabilir.
- Gerçeğe aykırı beyanlarla muayene işlemini engellemek, yargılamayı olumsuz etkileyebilir.
Suçtan Zarar Gören/Mağdur/Müşteki Açısından Hak ve Yükümlülükler
- Haklar
- Muayene talebinde bulunurken kadın hekim isteğinizi açıkça belirtme hakkınız vardır.
- Muayene sırasında yanında güven duyduğunuz bir refakatçi veya avukat bulundurma hakkınız mevcuttur.
- Usulsüz muayene halinde hukuki ve cezai yollara başvurabilirsiniz.
- Yükümlülükler
- Olayın delillendirilmesine katkı sağlamak amacıyla muayene işlemlerine katılmanız gerekir.
- Muayene sürecinde sağlık personeline doğru bilgi vermek zorundasınız.
Kadın Hekim Talebinin Önemi
Kadın hekim talebi, özellikle cinsel saldırı, cinsel taciz, aile içi şiddet ve benzeri hassas suç tiplerinde mağdurun ruhsal durumunun korunması bakımından kritik öneme sahiptir. Bu talep, yalnızca mağduru değil, şüpheli/sanığı da adil yargılanma hakkı bakımından güvence altına alır.
Alanında Uzman Ceza Avukatının Rolü
CMK m.77’nin doğru uygulanması, çoğu zaman hukuki bilgi ve tecrübe gerektirir. Bu nedenle:
- Mağdurlar/Müştekiler için: Haklarınızın ihlal edilmemesi, usulsüz muayenenin tespiti ve gerekli hukuki başvuruların yapılması açısından uzman bir ceza avukatından destek almak hayati önemdedir.
- Şüpheli/Sanıklar için: Delillerin hukuka uygun şekilde toplanması, savunma stratejisinin doğru belirlenmesi ve olası hak ihlallerinin giderilmesi için profesyonel hukuki yardım şarttır.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. Kadın hekim talebim reddedilirse ne yapmalıyım?
Avukatınız aracılığıyla durumu tutanağa geçirtebilir, savcılık veya mahkemeye usulsüzlük itirazında bulunabilirsiniz.
2. Kadın hekim talebim erkek hekim bulunması nedeniyle karşılanmazsa muayene geçersiz mi olur?
İmkânlar elvermediği ispatlanabiliyorsa muayene geçerli olabilir; ancak talebin görmezden gelinmesi hukuka aykırılık doğurur.
3. Muayene sırasında avukatım yanımda olabilir mi?
Evet, mahremiyet ve sağlık gerekleri çerçevesinde avukatınızın hazır bulunmasını talep edebilirsiniz.
Sonuç
CMK m.77, kadının muayenesi konusunda özel bir güvence düzenlemesidir. Bu hüküm, hem mağdurların ikincil mağduriyetini önlemeyi hem de şüpheli/sanıkların savunma hakkını korumayı hedefler. Uygulamada, hem mağdur/müşteki hem de şüpheli/sanıkların haklarını etkin şekilde kullanabilmeleri için alanında uzman bir ceza avukatının hukuki yardımına başvurmaları kritik önemdedir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.